10:18 - 07/04/2020
Trị thuỷ có dễ?
Nắng gắt, khô hạn kéo dài, thiếu nước… có vẻ như chừng ấy chưa đủ thông tin để duy trì sự sống cho cây trồng, vật nuôi – nguồn sinh kế chính của cư dân ĐBSCL…
Dừng khai thác nước ngầm?
Năm 2010, đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có khoảng 100.000 giếng nước ngầm, sâu từ 10 – 300m cùng hàng trăm trạm khai thác nước ngầm có quy mô vài trăm mét khối/ngày. Các đô thị ở Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng, Trà Vinh… gần như sử dụng 100% nước ngầm. Chỉ 5 năm sau, riêng Cà Mau đã có trên 138.080 giếng khai thác nước ngầm, lưu lượng nước khai thác khoảng 400.000m3/ngày đêm.
Năm ngoái, báo cáo của sở Tài nguyên và môi trường tỉnh Sóc Trăng, cho biết toàn tỉnh có 107.206 giếng, trong đó 106.402 giếng khoan, 804 giếng đào. Mật độ công trình khai thác so với diện tích của toàn tỉnh là 32 công trình/km2. Toàn tỉnh có trên 181.920 hộ sử dụng nước dưới mặt đất để dùng trong sinh hoạt, sản xuất và nuôi trồng thuỷ sản. Tổng lượng nước dưới đất khai thác sử dụng theo giếng đơn lẻtrên địa bàn tỉnh 243.300m3/ngày đêm.
Hầu hết dân thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng phụ thuộc vào nước ngầm. Vào mùa này, những giếng khoan sâu 150m không đủ nước, các hộ phải chia giờ, luân phiên bơm nước. Các chuyên gia và cả chính quyền địa phương đều có chung mối lo: trong 27 năm qua, do khai thác tăng mạnh, tài nguyên nước ngầm ở ĐBSCL giảm 26cm/năm. Tốc độ suy giảm các đầu thuỷ lực (mực nước ngầm) khoảng 30m/năm (dựa trên dữ liệu chuỗi thời gian từ 79 giếng giám sát tại 18 địa điểm). Sự nén chặt của các lớp trầm tích ở các vị trí này được tính toán độ lún đất với tốc độ trung bình 1,6cm/năm. Thành phố Sóc Trăng, huyện Mỹ Xuyên và thị xã Vĩnh Châu đang biến thành lòng chảo, do mực nước ngầm đã hạ liên tục và đất lún theo.
Nguồn nước ngầm khai thác quá mức và chưa có dấu hiệu dừng lại, làm gia tăng sụt lún mặt đất, ô nhiễm tầng nước ngầm, gây mối đe doạ vùng đất thấp so với mực nước biển. Trong khi, người dân lại than nếu bây giờ dừng khai thác nước ngầm thì nước đâu để sống, khi Cà Mau là nơi duy nhất ở đồng bằng muốn nhưng không sao kết nối được nguồn nước ngọt từ sông Hậu. Với dân Tiền Giang, Bến Tre, họ phải tự nghĩ ra cách trải bạt trữ nước, tự chế máy lọc nước mặn khi các thiết bị này bán với giá quá đắt so thu nhập.
Nhiều năm qua, có rất nhiều cơ quan nghiên cứu khoa học từng cảnh báo về nguồn nước và hệ luỵ, nhưng lại không hành động gì để khắc phục. Bao nhiêu năm qua với biết bao quy hoạch nhưng không có công trình nào giúp dân Cà Mau, Bến Tre, Tiền Giang… tiếp cận nguồn nước ngọt từ Mekong hay làm gì đó duy trì giá trị khi phát triển và bảo vệ hệ sinh thái bền vững vùng đất ngập nước.
“Sống ở lưu vực sông lớn nhất thế giới, nhưng người dân lại phải trông cậy vào khai thác nước ngầm dẫn đến sụt lún đất đai là nghịch lý. Nếu không có những giải pháp cấp bách tình hình sẽ ngày càng nghiêm trọng hơn”, ThS Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia nghiên cứu tác động đến ĐBSCL, nhận xét.
Không cứu cây trồng bất chấp
Theo các chuyên gia đầu ngành thuỷ lợi, hiện nay các địa phương không nên tính đến chuyện ồ ạt “giải cứu” cây trồng do hạn mặn, vì việc này chỉ tốn thêm nguồn nước, kinh phí mà hiệu quả và sản lượng sẽ không đáng kể, thậm chí mất trắng. PGS.TS Lê Anh Tuấn đề xuất: nguồn nước còn lại nên ưu tiên cho việc cấp nước sinh hoạt, nếu còn thừa thì dùng cho chăn nuôi (trâu bò, heo, gà). Người dân biết tiết kiệm nước, vì không chắt chiu từng mét khối nước ngọt thì làm sao có nước xài. “Cái chính là cần cho người dân ý thức trong việc bảo vệ chất lượng nước và hạn chế việc khoan rút nước ngầm”, PGS.TS Tuấn chia sẻ. Hơn nữa, theo ông, nên tập trung kinh phí hoặc vốn dự phòng phòng chống thiên tai để làm những vùng trữ nước trong nội đồng, mương vườn và các bồn trữ nước cho cộng đồng. Không nên vì những khó khăn hiện nay mà đầu tư xây dựng những công trình quá lớn như cống đập chặn sông, vừa lãng phí, kém hiệu quả, vừa tác hại lớn cho môi trường và tính đa dạng sinh học. Việc tiếp tục đầu tư hệ thống cảnh báo sớm và mạng lưới thông tin đến cộng đồng là cần thiết.
Theo trung tâm Dự báo khí hậu (Climate Prediction Center – NCEP) của Mỹ, hiện tượng ENSO vùng Bắc bán cầu đã ở trạng thái trung tính, nhiệt độ vùng mặt biển Thái Bình Dương đang ở mức cận đến trên trung bình. Tín hiệu và dự báo gần đây cho thấy năm 2020 có khả năng mùa mưa đến sớm và lượng mưa cao hơn năm trước. Ở vùng đồng bằng sông Cửu Long đã xuất hiện một số trận mưa rải rác, một số chỉ dấu sinh học như cây sao ở nhiều tỉnh, thành vùng đồng bằng đã trổ bông khá sớm.
Vân Anh – Ngọc Bích – Ngọc Đào (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này