09:32 - 15/01/2020
Khởi nghiệp ‘bản địa’, hành trình sáng tạo đa sắc màu
Những gì tôi viết ở đây như một tổng kết những trải nghiệm thực tế suốt năm năm với vị trí ban giám khảo và cố vấn khởi nghiệp cho chương trình khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) tài nguyên bản địa (TNBĐ) của trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp (BSA).
Cần sự sáng tạo
Một quốc gia nông nghiệp như Việt Nam, rõ ràng rất cần các bạn trẻ khởi nghiệp, để giải quyết các vấn đề thực tế của cuộc sống như việc lạm dụng thuốc trừ sâu, ảnh hưởng sức khoẻ người tiêu dùng (NTD); nông sản luôn bị ép giá, phải “giải cứu” liên miên; rồi đến vấn đề biến đổi khí hậu tác động xấu đến thu hoạch vụ mùa; tình trạng thất nghiệp ở nông thôn và thu nhập thấp… Điều này thể hiện giá trị đích thực của cuộc thi khởi nghiệp nông nghiệp của BSA.
Mỗi vùng nông thôn “sở hữu” những nguồn nguyên liệu có giá trị gia tăng không cao, trong khi thị trường và khách hàng ngày càng đòi hỏi cao hơn về tính an toàn, chất lượng, tính tiện dụng… thì cách tư duy, làm ăn truyền thống vừa không cho phép nhà sản xuất bán giá cao, vừa không đáp ứng nhu cầu khách hàng.
Các cuộc thi khởi nghiệp trong nông nghiệp luôn đòi ĐMST chính là vì phải tạo ra giá trị mới cho TNBĐ. Các bạn khởi nghiệp luôn phải tìm tòi, sáng tạo, đặc biệt ứng dụng công nghệ mới từ sản xuất đến bán hàng, nhằm nâng cao khả năng tạo ra của cải vật chất từ các TNBĐ thành sản phẩm có giá trị kinh tế cao hơn. Và chính sự cố gắng nhiều phía cũng hướng đến việc xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp TNBĐ hướng tới phát triển bền vững.
Khởi nghiệp đa sắc màu TNBĐ
Điều thay đổi căn bản là với định hướng tư duy ĐMST, các chuyên gia tư vấn có kinh nghiệm đã cùng hợp sức với BSA, ngay từ đầu hướng dẫn bạn trẻ khởi nghiệp phải khởi đi từ thị trường.
Chính từ thị trường để phát hiện, phát triển cơ hội và mang đến những giá trị mới. Thực tế, hoạt động năm năm qua cho thấy có hai cách đi: một là họ tập trung biến nguyên liệu thô sơ thành tài nguyên hữu ích, hai là kết hợp các tài nguyên hiện hữu thành tổ hợp sản phẩm mới, có giá trị hay hiệu suất cao hơn.
Điều lý thú là cả hai tiếp cận trên của các bạn đều tập trung vào yếu tố thoả mãn tốt hơn nhu cầu thị trường luôn thay đổi bằng những giá trị mới (trọng cầu), chứ không tập trung chạy theo số lượng (trọng cung) như cách làm truyền thống.
Ngoài việc đổi mới về đặc điểm, tính năng, thiết kế, bao bì, dịch vụ hay công nghệ, nhiều bạn còn sáng tạo thêm các chủng loại sản phẩm mới, thậm chí cả mô hình kinh doanh mới. Qua các năm cuộc thi xuất hiện khá nhiều sản phẩm độc đáo như đồ lưu niệm, tranh hay đồ trang trí nội thất sử dụng hoa sen sấy khô của Chí Công (Đồng Tháp); sản phẩm mật dừa nước của Minh Tiến, đoạt giải 2 cuộc thi 2019 (TP.HCM) và snack da cá của Huy Hoàng, đoạt giải nhì cuộc thi 2019, thuộc cơ sở Quang Hiển (Đồng Tháp); bột rau sấy lạnh tiện dụng của Ngọc Hương (TP.HCM); bột rau củ của Huyền Trâm DalaHouse đoạt giải khuyến khích cuộc thi 2019 (Lâm Đồng), ống hút tre của Xuân Lâm với giải khuyến khích (Thanh Hoá)…
Vậy đâu là yếu tố hay giá trị khác biệt để gia tăng sự thu hút, hấp dẫn thị trường và khách hàng?
Trả lời các câu hỏi thách thức này, các bạn trẻ được hướng dẫn cách thức tư duy khởi nghiệp tinh gọn – từ việc phát hiện vấn đề thị trường và tạo ra giải pháp đáp ứng, đến định nghĩa giá trị giải pháp, và sau cùng mới tạo ra sản phẩm hay dịch vụ phù hợp giúp khách hàng giải quyết vấn đề. Lối tư duy nghịch đảo theo hướng tạo giá trị mới kiểu này kèm theo việc được liên tục thử nghiệm khách hàng giúp các bạn điều chỉnh ý tưởng, liên tục định vị sản phẩm phù hợp với thị trường, tạo lợi thế cạnh tranh, gia tăng khả năng thành công và giảm thiểu rủi ro.
Nếu quan sát kỹ hơn cách các bạn trẻ khởi nghiệp, chúng ta có thể phát hiện ra nhiều điểm lý thú về cách thức đổi mới và sáng tạo. Đơn giản nhất là đổi mới sản phẩm từ đặc điểm như tính năng, kích cỡ, bao bì, thiết kế, mẫu mã; rồi đến thành phần nguyên liệu, kể cả thay phương thức bán hàng. Tiêu biểu là sản phẩm Tiêu ngũ sắc với năm loại tiêu có năm màu, ứng với năm độ cay khác nhau dựa trên kỹ thuật sấy, được chứa trong hộp nhựa tiện dụng của bạn Ngọc Bích ở Gia Lai. Nhiều sản phẩm, kể cả sản phẩm truyền thống (cá khô, kẹo dừa…) được bán qua các sàn thương mại điện tử. Cũng có khi dựa trên sự thay đổi nhu cầu, các bạn tạo sản phẩm mới, như nước chấm lên men từ quả mắc mật dùng cho ăn chay của Bích Vân (Lâm Đồng); chả cá thác lác rút xương của bạn Kim Thuỳ hợp tác xã Kỳ Như; hay dùng bột rau củ quả sấy lạnh, hoặc snack da cá tra của bạn Huy Hoàng tận dụng phụ – phế phẩm của cá tra.
Mô hình kinh doanh với các dự án khởi nghiệp cũng có vai trò quyết định thành công. Ngọc Như (Bến Tre), kinh doanh các sản phẩm mỹ phẩm làm đẹp từ thiên nhiên, đặc biệt từ dừa, như son môi dừa. Ngọc Như đã kết hợp danh mục sản phẩm đa dạng theo phễu marketing, mô hình kết hợp cả on và offline và đa kênh online với hơn 500 đại lý, doanh số đạt nhanh trong hai năm đến vài trăm triệu đồng/tháng. Võ Văn Phong dựa vào mô hình kinh tế chia sẻ, kết hợp chuỗi giá trị cho hệ sinh thái du lịch miệt vườn, đã tạo khác biệt và lợi thế cạnh tranh vượt trội.
Về truyền thông, cần xây dựng câu chuyện khởi nghiệp cá nhân, chuyện về sản phẩm đặc sản địa phương; tiếp thị ứng dụng công nghệ và kỹ thuật marketing và mạng, xây dựng mô hình tiếp thị – kinh doanh ứng dụng công nghệ số, tăng trải nghiệm cho khách hàng…
Bạn trẻ ở đâu trong hành trình khởi nghiệp?
Sau nhiều năm, các bạn trẻ tìm tòi một hành trình khởi nghiệp bao gồm sáu bước từ: khởi tạo, ra mắt sản phẩm hay doanh nghiệp, biến đổi sản phẩm cho phù hợp thị trường, thiết lập mô hình kinh doanh, mở rộng quy mô , và gặt hái thành tựu. Đa số các dự án khởi nghiệp như cá khô Ba Khía, mật dừa nước, bột rau củ… đang tập trung ở bước 2 – 3, nghĩa là: sau khi ra mắt sản phẩm thì đang cần định vị sản phẩm – thị trường, thông qua các thử nghiệm thị trường. Đây là lúc ý tưởng sáng tạo cần biến thành sản phẩm cụ thể. Các bạn nên tận dụng các cơ hội tương tác trực tiếp với khách hàng tại các phiên chợ khởi nghiệp hay sự kiện kết nối kinh doanh, để điều chỉnh danh mục sản phẩm. Các dự án đoạt giải cao thì ở cuối bước 3. Bước 4 với việc xây dựng mô hình kinh doanh, thì nhiều dự án chưa tới. Khó khăn lớn nhất là các bạn đang chưa biết cách ứng dụng công nghệ mới, các mô hình kinh doanh mới. Ngoài ra, một số dự án định vị sản phẩm – thị trường chưa rõ, dẫn đến khó thương mại hoá. Các bạn tập trung đổi mới sản phẩm vì dễ làm hơn là đổi mới thị trường, khách hàng, và xác định các yếu tố khác biệt còn hạn chế, cũng như ứng dụng công nghệ mới đặc biệt marketing số vẫn còn yếu.
Qua cuộc thi cùng với các chương trình huấn luyện, đa số các bạn khởi nghiệp biết mình đang ở đâu trên hành trình khởi nghiệp để phân bổ nguồn lực phù hợp, để tối ưu hoá hiệu quả và giảm thiểu rủi ro thất bại.
Trần Anh Tuấn (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này