15:41 - 28/09/2019
‘Tưởng rằng đã quên’, nay bệnh bại liệt tái xuất
Giữa tuần qua, Philippines đã báo cáo ca bệnh bại liệt đầu tiên trên một em bé ba tuổi sau 19 năm quốc gia này tuyên bố thanh toán được bệnh. Thông tin khiến cho tổ chức Y tế thế giới (WHO) và nhiều người trong cuộc lo lắng.
Ca bại liệt cuối cùng do poliovirus (virus gây bệnh bại liệt) hoang dại xảy ra ở Philippines vào năm 1993 và quốc gia này tuyên bố thanh toán thành công bệnh vào năm 2000, cùng với các quốc gia thuộc vùng Tây Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam.
WHO cho biết “rất lo lắng” về sự việc này, trong khi quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF) lại “bối rối sâu sắc”. Thực tế là sau khi một chiến dịch thanh toán bại liệt toàn cầu được WHO phát động vào năm 1988, số ca bại liệt do poliovirus hoang dại đã giảm xuống hơn 99%, từ 350.000 ca còn 33 ca vào năm qua trên thế giới. Tuy nhiên, bệnh bại liệt vẫn còn hiện diện ở Pakistan và Afghanistan, chưa kể sự nổi lên của những dòng virus bại liệt mới có nguồn gốc từ vắc xin (vaccine derived poliovirus – VDPV), điều này khiến nỗ lực loại bỏ bại liệt trên toàn cầu trở nên khó khăn.
Ca bệnh bại liệt tái xuất ở Philippines là điều ít ai nghĩ đến, vì nước này không nằm trong danh sách những quốc gia có nguy cơ của Sáng kiến loại bỏ bệnh bại liệt toàn cầu (PGEI).
Bại liệt là một bệnh nhiễm trùng cấp tính, rất dễ lây qua đường tiêu hoá, có thể gây liệt và trong vài trường hợp còn gây tử vong. Bệnh không có thuốc chữa, vì thế theo WHO chỉ có thể phòng ngừa bằng vắc xin bại liệt đa liều. Ngoài ra, mọi người còn phải thực hành vệ sinh cá nhân tốt, rửa tay thường xuyên, sử dụng nhà cầu, uống nước an toàn và nấu chín thức ăn.
Thế nhưng niềm tin vào vắc xin ở người dân Philippines đã bị xói mòn sau khi chính phủ buộc phải ngưng lại chương trình chủng ngừa sốt xuất huyết vào năm 2017. Vắc xin này được phân phát cho hơn 800.000 học sinh, như một phần của chương trình chủng ngừa dựa trên trường học do chính phủ bảo trợ, nhưng nó phải dừng lại sau khi thử nghiệm lâm sàng do có một số hậu quả không mong đợi ở những bệnh nhân chưa từng mắc bệnh.
Thực tế WHO lo lắng ca bệnh bại liệt ở Philippines, vì nó gây ra bởi VDPV type 2, trong khi dòng hoang dại của virus này đã bị loại bỏ từ năm 2015. Bệnh bại liệt do virus có nguồn gốc vắc xin xảy ra khi những dòng poliovirus sống có trong vắc xin bại liệt uống bị đột biến, lan truyền và trong vài trường hợp có thể tạo ra một đợt bùng phát. Trong năm 2019, PGEI đã ghi nhận 80 ca bệnh bại liệt do virus có nguồn gốc vắc xin, chưa bao gồm ca mới nhất ở Philippines, và 78 ca bại liệt do virus hoang dại trên thế giới.
Trong hơn ba thập kỷ qua, bệnh bại liệt được khống chế nhờ hai loại vắc xin: vắc xin dạng uống chứa virus sống bị làm yếu đi (OPV) do bác sĩ Albert Sabin phát minh và đưa vào sử dụng vào năm 1962, và vắc xin dạng chích bất hoạt (IPV) do bác sĩ Jonas Salk phát minh và sử dụng từ năm 1955. Vắc xin IPV chứa poliovirus dạng hoang dại bị giết chết, do đó không tạo ra nguy cơ gì. Nhược điểm duy nhất của nó là chỉ tạo miễn dịch cá thể, không gây được miễn dịch tại ruột nên không phòng ngừa cho cộng đồng. Nếu một người được ngừa bằng IPV mà nhiễm poliovirus hoang dại, virus sẽ sinh sôi trong ruột và bài tiết ra ngoài theo phân để gây bệnh cho người khác. Ngược lại, vắc xin OPV có thể bảo vệ cho cá nhân lẫn cộng đồng, nhưng bất lợi là có thể gây ra liệt sau chủng ngừa, dù tỷ lệ rất thấp. Một bất lợi khác, điều mà các nhà y học lo lắng hiện nay, virus trong vắc xin bị biến đổi, trở lại dạng có độc lực và gây bệnh cho cộng đồng khi bị bài tiết ra ngoài.Hiện tượng này được ghi nhận ở những vùng có tỷ lệ tiêm chủng thấp.
Mặc dù đã thanh toán bệnh bại liệt từ năm 2000, nhưng ở nước ta việc chủng ngừa bệnh vẫn tiếp tục được duy trì. Theo Cổng thông tin tiêm chủng quốc gia, lý do vì virus bại liệt hoang dại vẫn lưu hành tại một số quốc gia, cùng với việc mở rộng giao lưu quốc tế, điều này khiến nguy cơ lây truyền bệnh bại liệt vẫn hiện hữu. Việc duy trì miễn dịch bảo vệ phòng bệnh bại liệt là cần thiết, cho đến khi bệnh được thanh toán hoàn toàn trên quy mô toàn cầu.
Châu Giang (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này