12:46 - 08/08/2020
Sinh bệnh vì ăn uống cực đoan
Vừa qua bệnh viện Nguyễn Tri Phương tiếp nhận một người trẻ hôn mê. Qua thăm khám, bác sĩ phát hiện tiền sử ăn uống của bệnh nhân có vấn đề nên dẫn đến thiếu vitamin B1.
Vitamin B1 cần cho hoạt động não bộ
Theo người nhà, trong thời gian dài trước đó bệnh nhân chỉ uống nước trà đường mà không sử dụng bất kỳ thức ăn nào khác. Hậu quả là não của bệnh nhân bị tổn thương bởi bệnh lý có tên “bệnh não Wernicke”, gây ra do thiếu các vitamin, đặc biệt vitamin B1.
Bệnh não Wernicke được đặt tên theo bác sĩ thần kinh học Carl Wernicke (Đức), người mô tả lần đầu vào năm 1881 với ba triệu chứng chính: bất thường ở mắt (rung giật nhãn cầu theo chiều ngang và tê liệt các cơ), lú lẫn (nhận thức kém khi gặp các tình huống xảy ra lập tức, mất định hướng không gian, giảm khả năng tập trung), và mất cân bằng.
Bác sĩ Wernicke thấy bệnh thường xuất hiện ở người nghiện rượu hoặc ăn uống kém do nôn mửa nhiều, nhưng ông lại không biết nguyên nhân. Mãi đến năm 1940, Campbell và Russell mới phát hiện việc thiếu vitamin B1 là nguyên nhân dẫn đến bệnh này.
Theo nghiên cứu của Victor M. và Adams R.D. vào năm 1971, tỷ lệ tử vong của bệnh não Wernicke lên đến 17%. Thiếu vitamin B1 kéo dài – trên 18 ngày – dễ dẫn đến tổn thương não vì vitamin B1 rất cần cho hoạt động não bộ, nhất là chuyển hoá glucid để tạo ra năng lượng cho não hoạt động. Cần lưu ý, mặc dù chiếm phần nhỏ trọng lượng cơ thể, nhưng não lại dùng đến 20% tổng năng lượng cơ thể sử dụng trong một ngày.
Vitamin B1 (còn gọi là thiamin) là thành phần không thể thiếu trong cơ thể, vì là enzyme cho các phản ứng sinh năng lượng cho cơ thể. Ngoài ra, vitamin B1 còn góp phần tạo ra các thành phần khác trong não, như chất dẫn truyền thần kinh. Nếu thiếu vitamin B1 kéo dài, hoạt động não bộ sẽ bị ảnh hưởng, các chất độc tạo ra và gây hại cho não. Vitamin B1 có nhiều trong nấm men, vỏ cám và mầm của các hạt ngũ cốc. Ngoài ra, vitamin B1 có nhiều trong thịt, cá, trứng, sữa và các loại rau. Vitamin B1 có đặc điểm dễ bị phân huỷ bởi tia cực tím trong ánh sáng mặt trời. Ngoài ra, do tan trong nước, nên nếu nấu nướng thực phẩm lâu, vitamin B1 sẽ mất đi theo hơi nước.
Phòng ngừa không khó
Bệnh não Wernike thường gặp ở người nghiện rượu bia, vì khi uống rượu bia cơ thể sẽ cần nhiều vitamin B1 để gan chuyển hoá rượu. Chưa kể uống nhiều rượu bia còn khiến khả năng ăn uống kém đi, chức năng dự trữ vitamin B1 giảm sút, do giảm chức năng gan.
Ngoài ra, bệnh não Wernicke còn có thể gặp ở người suy dinh dưỡng, có thói quen ăn uống không đúng – như ăn gạo chà xát quá kỹ, người có bệnh làm giảm ăn uống hoặc giảm hấp thu – như phẫu thuật đường tiêu hoá, nôn ói, tiêu chảy, ung thư.
Việc giảm cân không khoa học (loại bỏ hẳn các dưỡng chất giàu vitamin B1), nấu nướng quá kỹ (làm huỷ vitamin B1), ăn cá và sò ốc sống (có chất huỷ vitamin B1), dùng trà, cà phê (chứa nhiều chất ức chế hấp thu vitamin B1), đều làm tăng nguy cơ bệnh.
Dù là bệnh nguy hiểm, nhưng bệnh não Wernicke lại khó được phát hiện sớm và dễ bị bỏ sót, vì thế việc điều trị gặp nhiều khó khăn. Bệnh cũng khó chữa lành hoàn toàn, bệnh nhân thường bị nhiều di chứng về sau.
Bất chấp những điều này, phòng ngừa bệnh não Wernicke lại rất đơn giản. Khi nấu nướng, nên hạn chế mở nắp nồi để tránh giảm tỷ lệ mất vitamin B1. Không dùng thường xuyên những loại nước có hàm lượng đường cao, như nước trà đường, nước ngọt, nước dừa thay cho ăn uống vì mục đích giảm cân, vì như thế vừa không cung cấp vitamin B1, lại vừa làm cơ thể phải sử dụng vitamin B1 để chuyển hoá các thức ăn này.
Một chế độ ăn đầy đủ các nhóm thực phẩm sẽ giúp ngăn ngừa tình trạng thiếu vitamin B1. Nhu cầu cơ thể đối với vitamin B1 chỉ khoảng 1mg/ngày, trong khi 100g thịt heo đã cung cấp 70% lượng vitamin B1 cần trong ngày.
Tóm lại, ngoại trừ ăn uống cực đoan (như uống trà đường) không đưa vào cơ thể vitamin B1 trong thời gian dài – khoảng 18 ngày, cơ thể mới có nguy cơ mắc bệnh não Wernicke. Còn lại thì tình trạng thiếu vitamin B1 khó xảy ra nếu người ta biết ăn uống cân bằng các loại thực phẩm, đặc biệt thực phẩm giàu đạm.
Bác sĩ Lâm Vạn Phong* (theo TGHN)
————–
(*) Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, TP.HCM
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này