08:44 - 16/11/2019
Vắc xin sốt xuất huyết: lộ diện ứng viên tiềm năng
Chỉ trong một tuần những ai quan tâm đến bệnh sốt xuất huyết (SXH) biết đến hai thông tin với cảm xúc khác nhau.
Tại Việt Nam, bệnh đang gây nhiều lo âu khi mười tháng đầu năm đã có hơn 200.000 ca mắc và 50 ca tử vong. Tuy nhiên, thông tin tích cực là một vắc xin ngừa SXH đã xuất hiện với nhiều hứa hẹn.
Giảm 95,4% ca nặng nhập viện
Vắc xin này của hãng Takeda (Nhật Bản) có mã số TAK-003. Công bố nghiên cứu trên tạp chí New England Journal of Medicine, nhóm khoa học của dự án cho biết vắc xin được thử nghiệm trên 19.000 người từ 4 – 16 tuổi, ở tám quốc gia châu Á và Mỹ Latinh có dịch bệnh.
Vắc xin được thiết kế phòng ngừa bốn chủng của virus dengue, 12 tháng sau khi người tình nguyện được chích mũi hai và cũng là mũi sau cùng, người ta ghi nhận kết quả: vắc xin ngừa được 97,7% SXH type 2; 73,7% type 1; 62,6% type 3; còn type 4 không có kết luận, vì số ca bệnh quá ít. Như thế tỷ lệ hiệu quả chung đạt 80,2%, đặc biệt vắc xin giúp giảm đến 95,4% ca bệnh nặng cần nhập viện.
Derek Wallace, phó chủ tịch Takeda và đứng đầu dự án vắc xin SXH, nói: “Chúng tôi được khích lệ nhiều bởi kết quả này. Dù hiệu quả trên hai type 1 và 3 còn khiêm tốn, nhưng vắc xin hiệu quả 80% là có thể tác động đáng kể trong việc làm giảm gánh nặng SXH trên thế giới”.
Trong năm 2019, tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp SXH như một trong mười nguy cơ đe doạ sức khoẻ toàn cầu. Căn bệnh do muỗi truyền này ngày càng đáng gờm, bởi số ca mắc bệnh tăng nhanh trong những năm qua, gấp 30 lần so với năm 1970. Mối lo khác là bệnh vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Phần lớn bệnh nhân sẽ tự khỏi bệnh sau một tuần, nhưng trong một số trường hợp đặc biệt, SXH có thể gây suy tạng, thậm chí tử vong. Nỗi lo sau cùng là độ phủ sóng của SXH ngày càng lan rộng. Muỗi Aedes aegypti truyền bệnh vẫn quen sống ở những vùng nhiệt đới nóng, ẩm, nhưng khi trái đất nóng lên, nó sẽ bay đến những vùng đất mới và mang theo virus gây bệnh.
Ước tính gần 1/2 dân số thế giới có nguy cơ mắc SXH, mỗi năm gần 400 triệu người mắc bệnh, trong đó khoảng 100 triệu người có triệu chứng. Hiện tại Philippines, Indonesia và Bangladesh đang đối mặt với những đợt bùng phát SXH nghiêm trọng. Tại Philippines chỉ trong tám tháng đầu năm đã ghi nhận gần 272.000 ca mắc SXH, trong đó hơn 1.100 ca chết, số tử vong này cao hơn năm qua 113%. Ở nước ta SXH cũng diễn biến phức tạp, mười tháng đầu năm có 50 ca tử vong, số ca mắc hơn 200.000, gấp ba lần so với cùng kỳ năm 2018.
Bình luận về TAK-003, Stephen Waterman, người đứng đầu bộ phận theo dõi SXH của CDC (Hoa Kỳ), cho rằng một vắc xin hiệu quả như thế có thể làm thay đổi cục diện SXH, khiến bệnh không thể hoành hành như hiện nay. Ông nói: “Dĩ nhiên ai cũng mong vắc xin đạt hiệu quả 100%, nhưng điều này không thể có. Chỉ cần hiệu quả trên 50% là có thể tạo ra tác động trên sức khoẻ cộng đồng, hiệu quả 80% như TAK-003 quá tuyệt vời. Nhưng tôi vẫn muốn nhìn thấy dữ liệu nghiên cứu nhiều hơn”.
Lo ngại về độ an toàn
Thực tế, Takeda chỉ là hãng thứ nhì có được vắc xin ngừa SXH. Hãng đầu tiên là Sanofi với sản phẩm Dengvaxia, ra mắt vào năm 2015, nhưng cách đây hai năm nó đã gây một vụ tai tiếng lớn ở Philippines, vì sau khi chích đại trà cho gần 1 triệu trẻ em, người ta thấy xuất hiện những ca SXH nặng, thậm chí tử vong. Do người dân mất niềm tin vào vắc xin mà tỷ lệ chích ngừa ở Philippines trong năm nay giảm sút, khiến bệnh sởi bùng phát nghiêm trọng.
Theo Wallace, sản phẩm của Takeda về cơ bản khác với Dengvaxia, vì TAK-003 được bào chế từ một loại virus SXH dengue sống giảm độc lực, trong khi Dengvaxia làm từ một dòng virus gây bệnh sốt vàng. Wallace nói: “Trong nghiên cứu chúng tôi không có bằng chứng nào về sự gia tăng số ca SXH nặng gây ra bởi chích ngừa, nhưng điều quan trọng là chúng tôi vẫn tiếp tục theo dõi vấn đề này trong thời gian dài”.
Jeremy Farrar, tổng giám đốc tổ chức nghiên cứu y sinh Wellcome Trust ở London, cũng là chuyên gia nghiên cứu về SXH, cho rằng kết quả của TAK-003 rất đáng khích lệ, nhưng ông nhấn mạnh cần phải đánh giá lâu dài về tính an toàn và độ bền vững của nó.
Cần lưu ý, phải mất ba năm thử nghiệm lâm sàng người ta mới có được bằng chứng thuyết phục về những vấn đề nghiêm trọng của vắc xin Dengvaxia. Takeda dự định theo dõi số người tình nguyện chích vắc xin trong vòng 4 – 5 năm, sau khi chích mũi cuối cùng.
Leonila Dans, chuyên gia nhi khoa của đại học Philippines ở Manila, người chỉ trích mạnh mẽ chính phủ đã vội vàng sử dụng rộng rãi vắc xin Dengvaxia, ghi nhận kết quả của TAK-003 nhìn “rất giống… nhưng dù sao có vẻ tốt hơn”. Bà không muốn lịch sử lặp lại sự cố Dengvaxia trên những trẻ em Philippines. Bà nói: “Chúng tôi vẫn chờ đợi một báo cáo đầy đủ về thử nghiệm, để đánh giá hiệu quả và tính an toàn của nó. Lý tưởng nhất chúng tôi vẫn muốn có một vắc xin ngừa được mọi type SXH”.
Vắc xin của Takeda cần được thông qua trước khi ra thị trường. Tuy nhiên công ty tin rằng có thể vượt qua bước ngoặt này. Tuần qua, Takeda đã khánh thành một nhà máy trị giá 100 triệu euro tại Đức, chuyên sản xuất TAK-003.
Ca nhiễm SXH đầu tiên qua đường tình dục
Giới chức y tế Tây Ban Nha tuần qua đã xác nhận một công dân nam, 41 tuổi, đã nhiễm SXH sau khi quan hệ tình dục với một người nam, khi người này mắc SXH từ một chuyến du lịch đến Cuba và phát bệnh trước đó mười ngày. Các bác sĩ cho rằng, trường hợp này bệnh đã lây ngang qua tinh dịch của người bạn tình.
Susana Jimenez, một quan chức y tế tại Madrid, nói: “Đối tác nam của bệnh nhân có những triệu chứng giống SXH nhưng nhẹ hơn sau khi trở về từ Cuba và Cộng hoà Dominica. Mẫu xét nghiệm tinh trùng của hai người không chỉ cho thấy họ nhiễm SXH, mà virus trong người họ cũng chính là loại virus ở Cuba”. Trung tâm Phòng chống và kiểm soát dịch bệnh châu Âu (ECDC) xác nhận đây là ca nhiễm virus SXH đầu tiên lây truyền qua đường tình dục.
Tâm An (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này