
15:43 - 08/02/2021
Nhà nước khởi tạo mô hình về vai trò định hướng thị trường của chính phủ
Một mô hình chính phủ thúc đẩy doanh nghiệp có lẽ cần thiết vào lúc này, hướng đến đổi mới sáng tạo ra những ngành công nghiệp mới chứ không chỉ đi theo sau các quốc gia khác.

“Nhà nước khởi tạo”, tác giả: Marian Mazzucato, dịch giả: Ngô Thị Ngọc Bích. Sách do nhà xuất bản Thế Giới và công ty sách Khải Minh Book ấn hành tháng 12/2020.
Trong cuốn sách Nhà nước khởi tạo của tác giả Mariana Mazzucato, bà không phủ nhận vai trò của doanh nghiệp tư nhân, nhưng lại giới thiệu đến mô hình “kiến tạo của chính phủ” mà ở đó chính phủ “làm những gì mà tư nhân chưa thấy được và không mặn mà”, từ đó nhà nước đầu tư để tạo hành lang cho tư nhân tham gia vào. Ở đây, nhà nước khởi xướng và đầu tư, xây dựng hành lang để các đơn vị tư nhân có thể nối gót phát triển.
Với mô hình được giới thiệu thì chính phủ Mỹ đã thành công với bốn ví dụ điển hình tại chương 6 của cuốn sách. Giáo sư Trần Văn Thọ trong lời giới thiệu, đã đánh giá cao nữ giáo sư ngành Kinh tế học sáng tạo và giá trị công người Anh về mô hình “nhà nước khởi nghiệp” của nước Mỹ đã có vai trò khởi nghiệp, sáng tạo, cách tân, chịu rủi ro, nghĩa là có đủ các thuộc tính như doanh nghiệp.
Chính sách “có sứ mệnh rõ ràng”
Các khoản đầu tư công của nước Mỹ luôn mang lại kết quả đột phá vì họ có những chính sách “có sự mệnh rõ ràng”. Năm 1961, Tổng thống Mỹ lúc đó đã đề ra một kế hoạch quyết liệt, đầy tham vọng và táo bạo là đưa con người lên mặt trăng.Và, họ thành công.
Nhà nước Mỹ đã đứng đằng sau sự phát triển của rất nhiều công nghệ chủ chốt, rồi sau đó được tích hợp với khu vực tư nhân để tạo ra đột phá, sau cùng rút lui và là khách hàng của chính những sản phẩm họ khai sinh. Ví dụ những chiếc xe điện Tesla ngày nay được chính phủ Mỹ hỗ trợ phía cung, còn chính phủ Na Uy hỗ trợ phía cầu với mục đích khuyến khích các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm “xanh”. Mặc dù, khi chính phủ đầu tư bị cáo buộc sẽ tước đi cơ hội của khu vực tư nhân nhưng không phải vậy, các khoản đầu tư của nhà nước có hiệu ứng “mở đường” sẽ tạo ra những kết quả không tưởng mà trước đây chưa từng có. Miễn sao có thể đo lường dựa trên những chỉ số có thể đánh giá hiệu quả các khoản đầu tư công và tác động của chúng. Và, phương pháp đánh giá một khoản đầu tư tốt nên tính đến “các hình thức lan tỏa” ra cộng đồng doanh nghiệp.
Với 4 ví dụ mà tác giả Mariana Mazzucato đưa ra để đánh giá hiệu quả mô hình “nhà nước khởi nghiệp” cho thấy nhà nước đầu tư ngay từ đầu và là bệ đỡ để các doanh nghiệp tư nhân dấn thân có lẽ là mô hình các quốc gia chậm phát triển. Với một định hướng và sứ mệnh rõ ràng, tầm nhìn xa, đòi hỏi chính phủ can đảm dấn vào chứ không lệ thuộc vào yêu cầu của giới đầu tư. Nhà nước đương nhiên không nên đầu tư vào các dự án mà tư nhân có thể làm, mà cụ thể nên là các nghiên cứu và thăm dò các dự án chưa từng có và không doanh nghiệp nào tham gia với chi phí cao, rủi ro lớn, xoay vòng vốn chậm và tỷ suất lợi nhuận thấp.
Nhà nước tham gia vai trò chính tạo ra mạng lưới khởi nghiệp
Như vậy, chính phủ không hề bóp nghẹt sự đổi mới sáng tạo hay cản trở hệ thống kinh tế doanh nghiệp tư nhân, mà trái lại nhà nước đã thúc đẩy nhanh quá trình đổi mới sáng tạo và tính năng động trong nhiều ngành hiện đại quan trọng, trong khi khu vực tư nhân nối bước. Các chuyên gia trong giới doanh nghiệp hiện nay thường phê phán nhà nước cản trở thị trường tự do bằng các can thiệp hành chính, nhưng tại một đất nước được cho là có nền kinh tế thị trường tự do nhất, nhà nước đã điều hành chính sách kinh tế vĩ mô với mô hình định hướng thị trường thông qua các quyết định đầu tư có tầm nhìn xa, khi những ngành nghề mà tư nhân không muốn tham gia và chưa nhìn thấy cơ hội.
Đồng thời, cuốn sách cũng đề cập một cách đầu thực tế rằng, mô hình cũng đặt ra thách thức với cụm vấn đề “xã hội hóa rủi ro và tư nhân hóa phần thưởng”. Nghĩa là, rủi ro do nhà nước đầu tư thì cả xã hội cùng chịu, tức là người dân đóng thuế; trong khi các dự án thành công thì chỉ các cá nhân và doanh nhân trong doanh nghiệp được hưởng lợi cao, thuế đóng lại ít. Cái khó của những dự án mà chính phủ đầu tư là phải có sứ mệnh và tầm nhìn rõ ràng, có như vậy sẽ vượt qua được những ngờ vực từ người dân.
Tác giả cuốn sách cũng nhấn mạnh rằng: các khoản đầu tư công nên được đánh giá dựa trên khả năng tạo ra thị trường cho những lĩnh vực mới chứ không phải là chi tiêu, buộc nhà nước tạo ra một mạng lưới các bên có ý chí tham gia vào quá trình “khởi nghiệp”
Và tác giả đi đến kết luận rằng, các khoản đầu tư công cần có mục đích là cần tìm ra cách để chính phủ và người đóng thuế có hưởng được thành quả từ việc đầu tư vào hoạt động đổi mới sáng tạo, thay vì suy nghĩ theo hướng tiêu cực là chỉ để giảm rủi ro khi đầu tư vào các hoạt động này.
Nguyễn Thanh Minh (theo TGHN)
Có thể bạn quan tâm
Nước mắm Việt trên đất Mỹ
Tin tặc hồi đầu thị ngạn
Giấc mơ 100 ‘kỳ lân’ của Nhật Bản
TS Nguyễn Thị Hậu: Cần lắm những bảo tàng mới
Mùa dỡ mắm của má
Tags:Nhà nước khởi tạo
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này