08:23 - 28/11/2022
Phá vỡ bí ẩn kinh tế tuần hoàn
“Phá vỡ bí ẩn kinh tế tuần hoàn” là một buổi toạ đàm nhiều thông tin thú vị, bổ ích và thực tiễn bên thềm Diễn đàn Kinh tế Thường niên Mekong Connect vừa diễn ra tại trụ sở phía Nam Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn với hơn 600 khách tham dự online và offline.
Để cô đọng về kinh tế tuần hoàn, PGS.TS. Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế Tuần hoàn (ĐH Quốc gia TP.HCM) chọn từ “hợp tác”; nhà nghiên cứu vải sợi Trần Hoàng Phú Xuân của Faslink chọn từ “giá trị”, doanh nhân Phạm Minh Thiện của nông nghiệp Thanh Bình chọn từ “chia sẻ” và nhà khởi nghiệp Phạm Đình Ngãi Sokfarm chọn từ “thiết yếu”.
Hợp tác ở nhiều chiều kích khác nhau
PGS.TS. Nguyễn Hồng Quân tuy là nhà nghiên cứu lâu năm về phát triển bền vững vẫn giữ một thái độ thận trọng khoa học khi nói về đề tài “xa tận chân trời gần ngay trước mắt” này. Là một nhà nghiên cứu thực hành, anh Quân đưa ra hai điểm nhấn quan trọng về kinh tế tuần hoàn mà nhiều người hay bỏ quên: các giá trị vô hình và mô hình kinh doanh.
“Kinh tế tuần hoàn là một công cụ, một cách tiếp cận để giúp cho chúng ta hướng tới các mục tiêu về phát triển bền vững. Nhiều quốc gia đã phát triển từng đi qua giai đoạn tuyến tính, tức là phát triển kinh tế đi liền với ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường, do đó cần phá vỡ sự kết nối này, làm sao vẫn phát triển mà không làm hại môi trường. Nhiều quốc gia chọn phát triển chậm lại một chút, nhưng con người và thiên nhiên hài hòa, hạnh phúc, cuộc sống thật tốt. Nhiều mô hình kinh doanh của kinh tế tuần hoàn có thể tạo ra được những giá trị mới, thậm chí giúp tái sinh môi trường, chẳng hạn mang lại sự sống cho các vùng đất đai khô cằn. Cũng có mô hình kinh tế tuần hoàn mang lại sự tái sinh về văn hoá, xã hội. Chẳng hạn câu chuyện vải sợi bền vững của Faslink là một sự tái sinh về văn hoá, là một góc tiếp cận khác ngoài việc tuần hoàn nguyên vật liệu theo cách hiểu truyền thống “kinh tế tuần hoàn nghĩa là mọi thứ đều là đầu vào của thứ khác”…
Nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã băn khoăn với việc “mặt xám” của kinh tế tuần hoàn là làm chậm quá trình phát triển, giá thành nghiên cứu lẫn sản xuất tăng cao làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp thì phải làm sao. Bằng trải nghiệm thực tế tư vấn về kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững của mình ở nhiều doanh nghiệp như Nutifood, tỉnh Bến Tre… PGS. Quân cho rằng, khi ứng dụng kinh tế tuần hoàn, chúng ta cũng cần đổi mới mô hình kinh doanh chứ không chỉ thay đổi cách làm sản phẩm mà vẫn theo mô hình kinh doanh cũ.
“Kinh tế tuần hoàn là một nếp nghĩ, một cách làm có từ ngàn xưa, giờ được cụ thể hoá thành nhiều mô hình khác nhau. Nó có thể bắt đầu đơn giản từ khâu chọn nguyên liệu như chúng ta thường thấy, nhưng cũng có thể có cách hợp tác với các bên khác nhau ở những chiều kích khác nhau. Và hợp tác là một điểm cốt yếu để có thể tuần hoàn”.
“Chia sẻ” thì mới bền
Như để minh hoạ cho định nghĩa về “hợp tác” của PGS Quân, doanh nhân Phạm Minh Thiện kể câu chuyện của mình. Tên doanh nghiệp mới của anh là Thanh Bình, là nơi anh sinh ra, có làng bột Sa Đéc nổi tiếng. Làng bột, thì ngoài bột ra còn có nhiều phụ phẩm, mà quan trọng nhất là bã bột dùng làm thức ăn chăn nuôi. Nhưng khi dịch tả lợn châu Phi làm người chăn nuôi ngừng lại, và làng bột cũng liêu xiêu theo. Thiện chọn nghiên cứu về bã bột, và thấy rằng phần dinh dưỡng của bã bột có thể bằng một nửa bã đậu nành lại có thể hấp thụ tốt hơn từ vật nuôi. Mà bã đậu nành vốn là sản phẩm phải nhập khẩu để làm thức ăn chăn nuôi, chiếm đúng bằng giá trị xuất khẩu gạo của Việt Nam. Vậy là Thiện vừa sử dụng bã bột để làm thức ăn chăn nuôi, vừa… “la lên khắp nơi” để mọi người biết mà dùng.
Hậu quả – hay hiệu quả của việc này, là sau một năm giá thu mua bã bột từ 900 đồng / kg lên đến 9.000 đồng / kg. Bấy giờ mới là câu chuyện của chuỗi giá trị bền vững: chỉ có loại gạo thô cứng không nấu thành cơm thì mới làm ra bã gạo loại tốt được. Gạo này, thì có một giống ở Đồng Tháp rất chịu mặn chịu hạn kháng sâu bệnh lại ngắn ngày, mà vì nó… dở nên không ai quan tâm. Thiện đem giống gạo này trồng, và rủ bà con hùn vô trồng theo mô hình hợp tác xã. Với loại giống “lì đòn” này thì canh tác là hữu cơ không cần phân thuốc, vậy là từ từ nó giải độc cho đất, lại thêm vì lúa hữu cơ nên cám cũng hữu cơ, đem ép lấy dầu xuất khẩu, bã cám lại làm thức ăn chăn nuôi hữu cơ, rơm thì làm nấm, thêm trấu thì ép thành viên đi xuất khẩu làm chất đốt.
Vậy là bà con hùn đất, hùn công, vừa giải độc cho đất, vừa giải độc cho người, lại tăng thu nhập với vòng tuần hoàn khắp kín mà cây lúa mới của Thiện tạo ra… Chúng tôi gọi vui, đây là bài toán “ích nước lợi nhà” của người truyền nhân tử tế của ông Phạm Văn Bên Cỏ May, người sáng lập ký túc xá miễn phí Cỏ May cho sinh viên ngành nông nghiệp…
Chọn giá trị và theo đuổi giá trị đó
Nhà nghiên cứu Trần Hoàng Phú Xuân nói ngay: “Ai giờ cũng cần… viên trấu đốt lò, vì doanh nghiệp muốn xuất hàng đi các thị trường lớn luôn áp tiêu chuẩn năng lượng bền vững: không được đốt bằng than đá”. PGS Quân nói vô: “Có doanh nghiệp than phiền giá viên trấu để đốt lò tăng nhanh quá”. Thiện minh oan cho mình: “Dạ em có làm cái sàn giao dịch trấu, tải cái apps về đảm bảo thuận mua vừa bán minh bạch giá cả…” Xong Thiện đề nghị đổi… trấu lấy… áo đồng phục làm từ bã cà phê của Faslink, vì nhìn là thấy mê!
Mà đâu chỉ có mình Phạm Minh Thiện mê đồ của Faslink, vì chỉ tính trong đợt dịch, công ty này đã bán ra thị trường thế giới tổng cộng là 5 triệu sản phẩm áo thun polo, giờ còn tăng nhiều nữa. Người phụ nữ Huế có ba đời làm nghề trồng dâu nuôi tằm dệt vải này, suốt 12 năm nay cần mẫn đi gõ cửa hết các phòng lab trên thế giới để tìm hiểu về sợi bền vững, tức là vải dệt bằng những vật liệu tự nhiên. Từ bã cà phê, cây khuynh diệp cho tới thân tre, cây sen… với sự cộng hưởng của công nghệ thì đã trở thành những sản phẩm thời trang mang tính công năng cao, chẳng hạn nhận được chứng nhận quốc tế về tính năng khử mùi suốt ba ngày…
Với một doanh nhân được chuẩn bị kỹ từ nền tảng gia đình và năng lực quan hệ quốc tế của mình, thì rào cản để thương mại hoá các loại sợi dệt từ nguyên liệu bền vững đòi hỏi phải vượt qua ba thách thức lớn: đầu tiên, là các tiêu chuẩn. Tiêu chuẩn của thị trường ngày càng cao, đòi hỏi doanh nghiệp sản xuất phải đầu tư để phát triển cho kịp thị trường. Mà cũng là bài toán thị trường, thì với các yếu tố liên quan tới nguyên liệu bền vững, sản xuất bảo vệ môi trường và gia tăng hàm lượng công nghệ trong sản phẩm nhưng giá thành thì phải… không tăng cao để người tiêu dùng rộng rãi có thể tiếp nhận được. Và điều cuối cùng, cũng là một điều mà nhờ có kinh tế tuần hoàn, những doanh nghiệp như Faslink có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh: chức năng của sản phẩm. Ngoài chuyện kháng khuẩn kháng mùi thường gặp, thì còn nhiều nhu cầu về chức năng của vải sợi phải được tăng cường cho những ngành đặc biệt.Nhờ yếu tố này, mà áo hay vớ từ bã cà phê vừa không gây kích ứng da vừa không bị biến mất như các giải pháp ép hoá chất xưa nay để tạo chức năng khử mùi lập tức được thị trường đón nhận.
Nhà sáng lập Faslink đang nói về việc chiếc quần jeans truyền thống cần đến 7.000 lít nước để nhuộm giặt giờ sắp có loại quần jeans từ bã cà phê chỉ tốn của mẹ thiên nhiên có 5 lít nước thì từ đầu cầu trực tuyến xa xôi có một tin nhắn rất đáng yêu gửi tới: “Chị Xuân ơi, em Thanh (HTX Nọong Piêu – Sơn La) xin hỏi chị sản phẩm sợi chuối theo hướng mà Faslink có cơ hội phát triển không ạ. Chị cho em kết nối với chị Xuân nhé”. Phú Xuân trả lời: “Em nhắn chị địa chỉ của em ở Sơn La nhen, chị tới liền. Vì đang có một dự án nghiên cứu về sợi chuối siêu to của Nhật, mà Nhật thì không sản xuất được, xứ mình có nhiều tiềm năng của sản phẩm này vô cùng…”.
Và phá vỡ rào cản ngập mặn
Phạm Đình Ngãi, chàng kỹ sư công nghệ thực phẩm khởi nghiệp với sản phẩm mật hoa dừa ở Trà Vinh quê mình trả lời khá bất ngờ trước câu hỏi: “Khởi nghiệp thì thấy kinh tế tuần hoàn có xa vời không?” – “Dạ không, vì đó mới là xu hướng, và khởi nghiệp thì có nhiều cơ hội để điều chỉnh, để thử nghiệm và để thay đổi cho kịp với thị trường hơn”. Sản phẩm mật hoa dừa, nước tương hoa dừa và đường hoa dừa của Ngãi vừa được chứng nhận sản phẩm hữu cơ của FDA Mỹ, và được nhiều quỹ tài chính xanh chọn là mô hình để đầu tư. Lý do?
Lý do vẫn là cách tiếp cận của kinh tế tuần hoàn: phá vỡ cách nghĩ kiểu cũ. Trước đây các vùng trồng dừa ven sông, ven biển sống rất tốt. Nhưng ngập mặn và biến đổi khí hậu làm cho dừa ra ít trái hẳn đi, và vùng trồng dừa theo đó mất dần. Làm thế nào để tái sinh kinh tế dừa ở các vùng trồng dừa? Sokfarm cung cấp giải pháp hợp tác với các vùng trồng dừa khác nhau khai thác mật hoa dừa vốn xưa giờ không có nhiều đơn vị chế biến thành thương phẩm. Nhờ đó, việc thu mật hoa dừa giúp cải thiện kế sinh nhai nông dân trồng dừa ở những tỉnh giáp biển như Trà Vinh. Một mô hình chuyển đổi thích ứng từ tài nguyên bản địa thành những giá trị bền vững, những sản phẩm tiếp cận xu hướng tiêu dùng thế giới.
Tôi ngồi điều phối phiên thảo luận, đi qua đi lại giữa bốn câu chuyện của bốn con người vô cùng khác nhau, nhưng lại thấy có sự đồng điệu rất lớn từ họ: rất nhiều sự tử tế, từ sự tử tế trong kinh doanh, sự tử tế với thị trường, sự tử tế với đối tác, nguồn cung và tử tế với môi trường. Tôi nghĩ, kinh tế tuần hoàn giúp họ thành công trong kinh doanh, tạo những tác động tích cực với xã hội, nhưng quan trọng nhất, là không ăn lấn vào phần tài nguyên mà đất mẹ đã dành sẵn cho con cháu mình, những thế hệ tiếp theo sẽ còn được sống trong một môi trường lành mạnh. Đó chính là phát triển bền vững.
Bung Trần (theo TGHN)
Có thể bạn quan tâm
Những người hùng cũ tiếp tục giải cứu khoai lang tím
Sung rụng xuống đời
Chọn nghề phù hợp: ‘phải, cần, nên, cố’
[Photo] Chợ nổi Cái Răng cải tử hoàn sanh
Sống như chuyến du lịch một chiều
Tags:kinh tế tuần hoàn
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này