09:48 - 24/08/2019
Vì sao sốt xuất huyết bùng phát mạnh cả thế giới?
Nếu trước năm 1970 chỉ có chín quốc gia biết đến sốt xuất huyết (SXH) với 1 – 2 triệu ca mắc, thì nay bệnh đã có mặt ở hơn 110 quốc gia, mỗi năm có 100 triệu người mắc bệnh và đe doạ nửa tỷ người.
Dự báo đến 2080 có thêm 2 tỷ người bị đe doạ vì bệnh này.
Thế giới “sốt” với SXH
Theo thông tin mới nhất từ cục Y tế dự phòng, đầu năm đến nay cả nước có gần 135.000 ca mắc SXH, trong đó 16 ca tử vong. So với cùng kỳ năm 2018, số ca bệnh tăng ba lần, tử vong tăng sáu ca. Vài tuần qua, có tuần số ca mắc tăng đến 5.000 – 10.000.
Nhưng không riêng gì nước ta, tại các nước chung quanh, SXH cũng diễn tiến nghiêm trọng. Thật vậy, trong khi cả năm 2018 Thái Lan có 14.900 ca mắc SXH và 19 ca tử vong, thì sáu tháng đầu năm nay có hơn 26.000 người mắc và 41 ca tử vong. Tại Philippines, giữa tháng 7 qua SXH được xem là “báo động quốc gia”, vậy mà chỉ ba tuần sau chính quyền phải nâng mức cảnh báo bệnh thành “đại dịch quốc gia”, vì có đến 146.000 người mắc, hơn 600 ca tử vong.
Nhưng tình hình SXH ở Đông Nam Á chưa thấm gì so với Nam Mỹ, nơi đầu năm đến nay có 1,6 triệu ca mắc, trong đó Brazil chiếm 80%. Ở các nước Trung Mỹ tình hình cũng tồi tệ, cụ thể trong khi Chính phủ Nicaragua phát đi mức báo động quốc gia với 55.000 ca mắc SXH trong sáu tháng đầu năm, thì Honduras lại đang diễn ra một trận dịch SXH tệ hại nhất trong 50 năm qua.
Tên đầy đủ của SXH trong y học là “sốt xuất huyết dengue”, vì bệnh gây bởi virus dengue và lây truyền qua trung gian muỗi Aedes aegypti. Đến nay người ta vẫn chưa hiểu vì sao lại có tên dengue, nhưng một giả thiết là nó xuất phát từ chữ dinga trong cụm từ tiếng Swahili Ka-dinga pepo, nghĩa là “bệnh gây ra bởi một tinh thần xấu xa”. Bệnh được bác sĩ người Mỹ Benjamin Rush, một trong những người tham gia ký Tuyên ngôn độc lập Hoa Kỳ, báo cáo lần đầu vào năm 1789 và ông cũng gọi bệnh này bằng cái tên ấn tượng “cơn sốt gãy xương” (break bone fever), do bệnh nhân bị đau nhức như thể xương cốt gãy ra. Tuy nhiên, đau nhức chỉ là triệu chứng phụ của bệnh. BS.CK2 Nguyễn Thanh Phong, trưởng khoa nhiễm D bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM, cho biết trong ba ngày đầu tiên của bệnh, bệnh nhân thường sốt cao liên tục, đau đầu, da và niêm mạc sung huyết. Vào những ngày tiếp theo, các triệu chứng giảm dần, nhưng bệnh nhân có triệu chứng xuất huyết dưới nhiều hình thức.
Lo biến đổi khí hậu
Muỗi lan truyền bệnh SXH, Aedes aegypti, cũng là trung gian gây bệnh chikungunya, sốt vàng và Zika, phổ biến ở các vùng nhiệt đới. Muỗi cắn người vào ban ngày, khác với muỗi truyền bệnh sốt rét hoạt động vào ban đêm. Theo PGS.TS Đông Thị Hoài Tâm, bộ môn nhiễm đại học Y dược TP.HCM, muỗi Aedes aegypti thường sống ở nơi bùn lầy nước đọng quanh nhà, hoặc nơi tối tăm ẩm thấp trong nhà. Sau khi hút máu người bệnh, muỗi mang virus truyền cho người khác. Ấu trùng của Aedes aegypti phát triển rất tốt ở nhiệt độ 25 – 32 độ C, mức độ phát triển của SXH gia tăng với số lượng muỗi, cũng như số lượng ấu trùng (lăng quăng). Các chuyên gia cho biết, muỗi Aedes aegypti không có khả năng bay xa quá 100 mét, nên sự lan truyền của bệnh SXH không phụ thuộc vào độ bay xa của muỗi.
Vậy vì sao SXH có thể bùng phát và mở rộng địa lý nhanh chóng trên thế giới? Trên nhật báo The Telegraph (Anh) ngày 8/8, TS Rachel Lowe, phó giáo sư trường Vệ sinh và y học nhiệt đới London, nói: “Chúng ta đang chứng kiến một sự phát triển dân số ồ ạt và gia tăng đô thị hoá không kiểm soát, điều này khiến cho cơ sở hạ tầng và dịch vụ đi theo không đáp ứng kịp. Con người ngày càng sống gần với muỗi hơn, đặc biệt ở những đô thị quá đông người và có dịch vụ nghèo nàn, hậu quả là dịch bệnh bùng phát”.
Toàn cầu hoá cũng góp phần làm gia tăng bệnh SXH. TS Anne Wilson, chuyên gia dịch tễ học của trường Y học nhiệt đới Liverpool (Anh), lý giải: “Sự gia tăng của giao thương và du lịch, giúp muỗi và virus băng qua các biên giới. Khi bệnh nhân bước lên máy bay đến một chỗ mới, có thể họđã khởi đầu cho một vụ bùng phát SXH khác”.
Nhưng biến đổi khí hậu mới là điều khiến các nhà khoa học lo lắng nhất, bởi nó không chỉ khiến SXH, mà còn nhiều dịch bệnh do muỗi lây truyền khác bùng phát. Phát biểu trên tờ The New York Times giữa năm nay, Oliver Brady, phó giáo sư trường Vệ sinh và y học nhiệt đới London, tiên đoán vào năm 2080 toàn cầu sẽ có thêm 2 tỷ người có nguy cơ mắc SXH so với hiện tại. Dự báo này, Brady và cộng sự đã xử lý dữ liệu về hành vi của muỗi, khả năng đô thị hoá và kết hợp với ba kịch bản khí hậu có thể xảy ra vào năm 2020, 2050 và 2080.
Theo TS Brady, khi nhiệt độ trái đất tăng lên, tầm lan truyền của SXH cũng gia tăng, một phần vì trong điều kiện nhiệt độ phù hợp muỗi sẽ tìm đến trú ngụ ở những chỗ mới mà trước đây chúng chưa biết, một phần khác nhiệt độ ấm lên sẽ rút ngắn thời gian chuyển đổi thành muỗi trưởng thành, muỗi sẽ có cơ hội hút máu bệnh nhân và truyền bệnh nhiều hơn. Trong một nghiên cứu đăng trên Nature Microbiology, TS Brady và cộng sự dự báo trong tương lai SXH sẽ lan cả đến Đông Nam nước Mỹ, ven biển Trung Quốc, Nhật Bản và các vùng sâu trong đất liền của nước Úc.
Châu Giang (theo TGHN)
Có thể bạn quan tâm
Hàng loạt bác sĩ tay nghề cao nghỉ việc ở các bệnh viện công Đồng Nai
Cấp cứu đột quỵ khi thời gian là… não
Thực phẩm khó chịu
Chế tạo thực quản tế bào gốc để nghiên cứu bệnh
Ăn nhiều thịt và bơ, sữa dễ suy tim
Tags:sốt xuất huyết
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này