
10:04 - 28/05/2022
Học đường thiếu chức năng xã hội hóa
Những trường hợp tự tử của những thanh niên và thiếu niên đang độ tuổi sinh viên và học sinh gần đây đã để lại trong dư luận các ý kiến trái chiều, và cả những chấn thương (có thể) tâm thần đối với người thân của các bạn ấy.
Các sự kiện có vẻ riêng lẻ nhưng cho thấy trường học đang có vấn đề thật sự về chức năng xã hội hóa (hay xã hội học giáo dục, là quá trình theo đó con người học cách thích ứng với xã hội, tiếp thu các giá trị của xã hội, và tuân thủ các quy tắc xã hội. Quá trình này, con người tương tác xã hội kéo dài suốt đời, qua đó cá nhân phát triển khả năng con người và học hỏi các mẫu văn hóa của mình) và những người làm giáo dục nhìn thấy trách nhiệm của bản thân mình trong đó. Các chuyên gia tâm lý thì ngay lập tức phân tích mổ xẻ về hành vi và các nguyên nhân dẫn đến hành động.
Theo nhà Xã hội học người Pháp Emile Durkheim, tự tử là hiện tượng cá nhân, nhưng tỉ lệ tự tử, nạn tự tử là hiện tượng xã hội và có mối liên hệ tỉ lệ nghịch với mức độ đoàn kết, gắn kết, hội nhập xã hội. Và ông nhấn mạnh các lực lượng xã hội rộng rãi hơn phải chịu trách nhiệm về mức độ và hình thức tự tử ở nhiều xã hội khác nhau.
Vậy, nếu được làm khác đi, giáo dục có thể làm được gì để những bạn trẻ độ tuổi đôi mươi ấy không (hoặc ít) lựa chọn cái chết?Trong khuôn khổ bài viết này, tôi xin giới thiệu một góc nhìn về quá trình giáo dục trưởng thành qua tác phẩm của nhà Nhân học Margaret Mead. Đó là tác phẩm Tuổi trưởng thành ở Samoa, tác phẩm được xuất bản dựa trên luận án tiến sĩ của M. Mead. Đây là công trình nghiên thực địa tại Samoa, nơi mà văn hóa và giáo dục của người Samoa làm cho con người trong xã hội tiện nghi, vật chất, và “tiến bộ” phải soi chiếu lại.
Tại Samoa, những đứa trẻ sáng dạ, phát triển sớm được công khai biểu thị sự phát triển sớm cá tính của mình thông qua các hoạt động nhảy múa, từ đó hạn chế triệu chứng chán nản, nhàm chán. Còn những đứa trẻ chậm hiểu không bị thúc giục và kéo đi quá khả năng của chúng, dẫn đến mệt mỏi với việc phải kham một nỗ lực bất khả và bỏ cuộc hoàn toàn. Chính sách giáo dục này của người Samoa hướng tới xóa nhòa những khác biệt cá nhân, nhờ vậy giảm thiểu tối đa sự ganh ghét, đua tranh. Giúp những “đứa trẻ chậm hiểu sẽ tiếp thu đầy đủ, để tạo ra một nền tảng đủ vững chắc để đảm bảo gánh vác sức nặng văn minh trên vai” (Margaret Mead, Tuổi trưởng thành ở Samoa, Phạm Minh Quân dịch, NXB Thế giới 2021)
Theo ông tổ của ngành Nhân học Mỹ Franz Boas, chúng ta đã quá quen việc đồng nhất mọi hành động của văn hóa (người lớn) chúng ta, những tiêu chuẩn mà chúng ta tự giác tuân theo, là phổ biến để áp đặt lên các đối tượng khác, lên (nền) văn hóa khác. Trong các tác phẩm nhân học của Claude Lévi Strauss gọi là cái nhìn từ xa, tức là chúng ta phải đứng đủ xa để nhìn về phía (nền) văn hóa (thanh thiếu niên) rất khác biệt so với thế giới người lớn, mặt khác người lớn cũng cần xem xét thế giới của mình từ bên ngoài bản thân mình, như thể nó thuộc về thế giới khác.
Như vậy, quá trình xã hội hóa có giúp con người thích ứng, tiếp thu các giá trị và tuân thủ các quy tắc của xã hội hay không còn phụ thuộc vào thiết chế giáo dục, thành viên đảm nhiệm vai trò giáo dục có làm cho các giá trị. Giúp người học “nội tâm hóa” các giá trị đạo lý, quy tắc chuẩn mực xã hội và giảm đi những lựa chọn đau thương như vừa qua. Nhưng, nói cho rõ rằng “Liệu chúng ta, những người có hiểu biết về rất nhiều cách sống, sẽ để cho con em mình tự do lựa chọn một trong số (cách sống) chúng biết?” như M. Mead xác quyết về sự khoan dung phổ quát thì cần soi chiếu kỹ lưỡng hơn.
Nguyễn Minh Thanh (theo TGHN)
Có thể bạn quan tâm
Gặp lại Kant và Heidegger ở năm 2022
Sách tháng 6: ‘Bữa Tiệc’ sáu món
Lê Diệp Kiều Trang: ‘Tháng của Cha’, nhớ những người đàn ông thầm lặng
Sài Gòn nhớ ngược: giải trí trăm năm trước
Cần sự khác biệt, để ‘giải cứu’ không còn là ‘giải cứu’
Tags:học đườngxã hội hóa
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này