10:02 - 11/03/2020
Khi tự học, ham đọc sách sẽ là một lợi thế
Tình hình dịch bệnh viêm phổi do virus Covid-19 diễn biến phức tạp trên diện rộng, học sinh không thể đến trường.
Tình huống bất khả kháng nằm ngoài dự kiến đó đã đặt cả học sinh và phụ huynh vào một tình thế mới, và tôi muốn đưa ra một giải pháp cụ thể: học sinh sẽ tự học khi ở nhà bằng một phương tiện mới: đọc.
Có nhiều cách tự học khác nhau, sử dụng các phương tiện khác nhau nhưng đọc sách để tự học là một cách phổ biến và đem lại nhiều lợi ích. Khi phải đọc để tự học, bản thân những học sinh say mê đọc, có thói quen, kỹ năng đọc sách sẽ có nhiều lợi thế. Vậy nên thời nay, hiểu ở nghĩa rộng ĐỌC chính là HỌC. Đối với học sinh, sách sẽ là phương tiện đọc quan trọng vì sách được viết, biên soạn phong phú, có phân chia theo độ tuổi, theo chủ đề và trình bày có tính chất hệ thống, chuyên sâu và liên tục cập nhật.
Ưu thế của học sinh biết đọc sách
Đầu tiên, chính là tính dân chủ tự do của việc học thông qua đọc. Khi học ở trường cho dù là trường ở bất cứ nước nào, học sinh sẽ phải học theo một khung chương trình nào đó có thể là của bộ Giáo dục, có thể là của địa phương, có thể là của trường. Nội dung của chương trình đó được các tác giả biên soạn giả định cho một nhóm học sinh nhất định, vì thế tính cá nhân hoá (thích ứng, đáp ứng nhu cầu, khả năng của từng học sinh) thấp. Vì vậy, khi học ở trường học sinh phải học dưới hình thức đồng loạt. Tất cả các học sinh có tư duy, thể chất, xu hướng, tâm lý khác nhau phải học cùng một nội dung kiến thức bằng các phương pháp hướng dẫn (giảng dạy) giống nhau. Với sĩ số học sinh lớn như các trường công ở Việt Nam hiện tại, cùng với sự lạc hậu trong lý luận giáo dục, chuyện giáo viên quan tâm được tới từng học sinh để tiến hành giáo dục cá biệt hoá là gần như không thể. Vì vậy, sẽ dẫn đến hiện tượng nhiều học sinh chán học vì mối quan tâm, hứng thú, khả năng riêng của mình không được đáp ứng. Tuy nhiên, khi đọc để học, tính cá nhân hoá sẽ được nới rộng biên độ tới tối đa. Đơn giản, vì giờ đây chọn gì để đọc là chuyện riêng của từng học sinh. Học sinh có thể bơi trong biển sách vở mênh mông của nhân loại để tìm hiểu về bất cứ nội dung, chủ đề nào mình muốn tìm hiểu mà không vấp phải rào cản về thời gian, chương trình, nội dung bài học như ở trường. Nếu học sinh có khả năng dùng được một, hai ngoại ngữ để đọc thì còn tuyệt vời hơn nữa. Tính áp đặt của người thầy, của sách giáo khoa, của chương trình sẽ giảm tối đa tạo ra không gian tự do suy nghĩ, tự do biểu đạt của người học. Người đọc có thể chất vấn, phản biện bất cứ tác giả nào, có thể đối thoại, suy tư cùng các bộ óc vĩ đại nhất trong lịch sử cổ kim Đông Tây mà không sợ đối mặt với quyền uy và quyền lực của người thầy.
Tự học phát huy khả năng và kích thích sáng tạo
Thứ hai, khi học bằng cách đọc, người học sẽ rèn luyện được nhiều kỹ năng tổng hợp mà ở trường ít có cơ hội. Cho dù các nhà chuyên môn và truyền thông chỉ trích, cho dù mấy chục năm qua liên tục cải cách, hiện trạng trường học hiện nay vẫn loanh quanh chuyện đọc chép – chiếu chép, giáo viên truyền đạt một chiều nội dung sách giáo khoa tới học sinh và giáo viên nào giỏi hơn, khá hơn là giáo viên minh hoạ, diễn giải nội dung sách giáo khoa một cách dễ hiểu, sinh động hơn. Cách dạy như vậy khiến học sinh trở thành thực thể thụ động chỉ biết ngồi nghe, ghi chép sau đó là hồi tưởng, viết lại những gì mình nhớ, mình hiểu và làm các bài tập giáo viên đưa ra. Tuy nhiên, khi tự học bằng đọc, học sinh nếu có kỹ năng đọc tốt sẽ vận dụng liên hoàn và tổng hợp rất nhiêu kỹ năng khác nhau, như: kỹ năng tìm kiếm chủ đề – lựa chọn thông tin (trong biển sách vở mênh mông), kỹ năng đọc hiểu, kỹ năng ghi chép (ghi chép khi đọc sách rất khác với ghi chép lời giáo viên giảng hay chép lên bảng), kỹ năng biểu đạt (khi đọc xong học sinh sẽ viết cảm tưởng, tóm tắt nội dung, chuyển hoá thông tin cuốn sách đã đọc thành các dạng khác, như từ thơ chuyển thành văn xuôi, thành kịch… và ngược lại…), thuyết trình (đọc xong nói, giải thích, diễn thuyết cho người khác nghe). Học sinh cũng có thể viết những điều mình đọc thành các tác phẩm như bài báo, tiểu luận để đăng trên các trang mạng cá nhân, website, gửi đăng báo hoặc làm các tập san gia đình hoặc các nhóm, câu lạc bộ đọc sách, câu lạc bộ tự học mình là thành viên. Đây là sự tập dượt quan trọng để học sinh có tư duy sáng tạo, phục vụ rất thiết thực cho cuộc sống và công việc trong nghề sau này, dù làm bất cứ nghề gì.
Đọc sách là để “tự học suốt đời”
Thứ ba, tự học bằng cách đọc là phương thức thực hành và chuẩn bị cho việc “học tập suốt đời”. Khi sống trong xã hội liên tục biến động với gia tốc ngày một nhanh, con người luôn phải học hỏi mọi thứ cần thiết để tồn tại và hướng tới cuộc sống tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, việc học ở trường đến lúc nào đó sẽ dừng lại, nhưng nếu như ham đọc, có năng lực đọc và đọc thường xuyên, cá nhân sẽ phát triển được bản thân và có được nền tảng học tập suốt đời, cho dù không còn đến trường nữa. Thậm chí ngay cả sau khi đã nghỉ hưu, các cá nhân vẫn có thể tiếp tục học tập để có cuộc sống phong phú. Vì vậy, trong thực tiễn ta sẽ thấy có rất nhiều người không có điều kiện đến trường hay rời trường học sớm, nhưng lại có học vấn và năng lực hành động rất đáng nể nhờ tự học.
Chính vì đọc sách giúp tự học hiệu quả, thậm chí nhìn ở ý nghĩa nào đó đọc chính là tự học, cha mẹ cần quan tâm, tạo ra môi trường để con say mê đọc và đọc thật phong phú. Việc hướng dẫn để trẻ có được các kỹ năng khi đọc như ghi chép, thuyết trình, hùng biện, viết… cũng rất cần thiết. Việc luyện tập và thực hành chúng sẽ tạo ra một vòng tròn hoàn hảo làm cho trẻ trải nghiệm khoái cảm trí tuệ trong quá trình đọc – suy nghĩ – liên tưởng – tưởng tượng – hành động. Đấy là con đường cần thiết để trẻ trở thành người tự do và can đảm khai sáng bản thân.
Nguyễn Quốc Vương (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này