10:21 - 03/09/2022
Sức khỏe tâm thần của mẹ cho con bú
TGHN trao đổi với tiến sĩ tâm lý Lê Nguyên Phương về vấn đề nuôi con bằng sữa mẹ, ông đã mở rộng thêm một số hiểu biết ở lĩnh vực tâm thần học, với các nghiên cứu liên quan đến việc nuôi con bằng sữa mẹ đã ảnh hưởng trực tiếp đến trẻ sơ sinh và bà mẹ như thế nào.
– Việc nuôi con bằng sữa mẹ đã được nhiều người tại Việt Nam hiện nay cho rằng ưu việt hơn so với việc nuôi con bằng sữa công thức. Có những khuyến cáo nào của giới khoa học về điều này?
– TS Lê Nguyên Phương: Các vấn đề liên quan đến sữa mẹ rất rộng và vì thế tôi chỉ nhận trình bày rất khái quát những gì tôi có thể nghiên cứu được về tâm lý của mẹ và con khi cho bú, chứ sẽ không nói về dinh dưỡng và các vấn đề sức khỏe thể chất. Tổ chức Y tế Thế giới và Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến cáo các bà mẹ nên cho con bú sữa mình hoàn toàn trong ít nhất sáu tháng. Ngoài việc là một nguồn dinh dưỡng quan trọng cho trẻ sơ sinh, bác sĩ Tonse Raju thuộc Viện Sức Khỏe Quốc Gia Hoa Kỳ còn cho rằng việc cho con bú không chỉ đơn giản là một bữa ăn đầy dinh dưỡng cho con mà còn có những tác động sâu rộng và đáng kể đến nhận thức, hành vi và sức khỏe tâm thần ở trẻ em và bà mẹ.
– Phải chăng phát biểu của BS Tensu Raju có thể được hiểu là cho con bú sẽ giúp con thông minh hơn?
– Nghiên cứu của Monica Guxens và đồng sự tại Trung tâm Nghiên cứu Dịch tễ Môi trường của Tây Ban Nha cũng như nhóm nghiên cứu tại Đại học Crete ở Hy Lạp của Vasiliki Leventakou cho thấy tần suất các bữa ăn được bú sữa mẹ và thời gian hoàn toàn bú sữa mẹ trong năm đầu đời có tương quan tỉ lệ thuận với thang đo của Thang đo Phát triển Trẻ Sơ sinh Bayle bao gồm khả năng ghi nhớ, ngôn ngữ sớm và kỹ năng vận động ở 14 tháng và 18 tháng tuổi. Điều quan trọng là, những lợi ích về năng lực nhận thức hay trí thông minh của trẻ được bú sữa mẹ sẽ còn tiếp tục cho đến thời thơ ấu và thanh thiếu niên.
Jonathan Y Bernard và đồng sự tại Trung tâm Nghiên cứu Dịch tễ và Sức khỏe Dân số tại Pháp cho thấy việc chỉ bú sữa mẹ trong thời gian kéo dài có liên quan tích cực đến sự phát triển nhận thức và vận động ở trẻ 2 và 3 tuổi, đặc biệt là khả năng giải quyết vấn đề. Nghiên cứu này chỉ ra rằng lúc 5 tuổi, trẻ được bú sữa mẹ ít nhất 6 tháng khi còn là trẻ sơ sinh có điểm thông minh ngôn ngữ cao nhất, trong khi trẻ không bao giờ được bú mẹ có điểm thấp nhất. Một nghiên cứu dài hạn của nhóm bác sĩ tại bệnh viện Nhi Mater tại Úc khác với trẻ từ 1 đến 7 và sử dụng Thang đo trí thông minh Wechsler cũng cho kết quả tương tự. Hơn nữa, khi so sánh trẻ được bú mẹ hoàn toàn với trẻ được bú hỗn hợp, sữa công thức kết hợp với sữa mẹ, trẻ hoàn toàn bú mẹ tăng chỉ số thông minh IQ liên tục từ 1 tuổi đến 7 tuổi bất kể chỉ số thông minh của mẹ. Còn nhiều nghiên cứu về lợi ích tâm lý và nhận thức của trẻ nữa, nhưng chúng ta có thể tạm dừng ở đây.
– Dưới góc nhìn của một chuyên gia tâm lý, theo ông, cơ chế tâm lý của việc cho con bú sữa mẹ sẽ xảy ra và ảnh hưởng đến tâm trạng của mẹ như thế nào?
– Thân và tâm hoàn toàn tương quan với nhau nên khi nói về tâm lý của mẹ cho con bú, chúng ta cũng nên nói về hai hormone quan trọng nhất liên quan đến sinh sản và tiết sữa là oxytocin và prolactin; hai chất này tăng dần trong quá trình mang thai. Oxytocin tạo các cơn co thắt cơ trơn trong quá trình sinh nở và cho phép tiết sữa trong quá trình cho con bú; trong khi prolactin chịu trách nhiệm chính trong việc sản xuất sữa mẹ.
Mặc dầu chúng ta tin rằng việc cho con bú sữa sẽ gia tăng sự kết nối và gắn bó giữa mẹ và con, và chúng ta lại có khuynh hướng tin tưởng vào điều đó hơn khi có thông tin Oxytocin là hormone của tình yêu và sự gắn bó; thật ra thì nghiên cứu về vấn đề này cho thấy việc này không xảy ra ở muôn loài. Một số nghiên cứu ở loài thú cho thấy quả thực ở loài chuột việc gia tăng hai hormone prolactin và oxytocin có giúp gia tăng hành vi chăm con, nhưng điều đó lại không xảy ra ở một số động vật linh trưởng. Theo GS. Tâm thần học Cort Pederson tại Đại học North Carolina ở Chapel Hill, hành vi mẫu tử ở giống linh trưởng vốn phức tạp hơn rất nhiều, và nó có liên quan đến sự phát triển lúc ấu thời cũng như trải nghiệm xã hội nhiều hơn.
Tương tự đối với loài người, oxytocin tiết ra trong thời gian cho con bú tuy có gia tăng sự gắn bó giữa mẹ và con, qua những hành vi không chỉ sau khi sinh mà cả trong thời gian mang thai, như đổi giọng mẹ-con, có những cảm xúc tích cực và những ý tưởng gắn bó, nhìn thẳng vào trẻ, và ve vuốt con một cách tình cảm; tuy nhiên dường như có sự tương tác qua lại giữa hai yếu tố sinh học và hành vi này, chứ không chỉ một chiều và có cả sự tham gia của những yếu tố chủ quan từ phía người mẹ như chủ ý cho con bú trước khi sanh cũng như mức độ căng thẳng sau khi sanh. Nói cách khác hành vi con người không chỉ dựa vào bản năng sinh học trong việc này và vì thế có thể suy luận là đừng trông đợi sự hiện diện hành vi mẫu tử ở mọi bà mẹ như một bản năng chỉ vì hai chất hormone nói trên.
Ngoài lợi ích kết nối nói trên, có lẽ ít bà mẹ biết rằng việc cho con bú còn giảm phản ứng căng thẳng của người mẹ và tăng gấp đôi thời lượng giấc ngủ mang sóng chậm. Nhiều nghiên cứu giữa hai nhóm bà mẹ cho con bú trực tiếp và uống sữa công thức cho thấy các bà mẹ phải thức cho con bú đêm được ngủ sâu hơn và vẫn ngủ nhiều hơn do trẻ mau ngủ lại hơn, như nghiên cứu của GS Diane Blyton ở Đại học Sydney. Đây là một cơ chế bù đắp trong tiến trình tiến hóa để bảo đảm sức khỏe của mẹ nuôi con. Mẹ cho con bú còn phát triển năng lực nhạy cảm với những dấu hiệu khó chịu của con và vì thế có thể phản ứng hiệu quả hơn, như nghiên cứu của GS Pilyoung Kim và đồng sự tại Đại học Denver. Ngoài ra, một điều khá thú vị về hành vi của các bà mẹ đang trong thời gian cho con bú. Nghiên cứu của GS Jennifer Hahn-Holbrook tại Đại học UCLA cho thấy các bà mẹ đang cho con bú có tính hiếu chiến, hay có thể nói là không biết sợ, và sẵn sàng tấn công kẻ thù khi họ cảm thấy bản thân hay con của mình bị đe dọa. Điều may mắn là các bà mẹ này không đi tìm người khác để gây hấn, mà hành vi này chỉ mang tính phòng thủ để bảo vệ con mình.
Tuy nhiên các bà mẹ cũng cần chú ý điều này. Trong khi sữa tiết ra để cho con bú, một số phụ nữ sẽ phải trải qua tâm trạng suy sụp nghiêm trọng. Bác sĩ Verity Livingstone của Học viện Y học tại Vancouver, cho biết một số bà mẹ đột nhiên cảm thấy chán nản, nếu không là tuyệt vọng và u sầu thì lại buồn bã, sợ hãi hoặc lo lắng.Hiện tượng này được đặt tên là Dysphoric Milk Ejection Reflex (DMER), tạm hiểu là phản xạ đau buồn khi tiết sữa.Vì tình trạng này chỉ mới được công nhận gần đây bởi cộng đồng y tế, nghiên cứu về nó vẫn còn hạn chế. DMER được cho rằng có liên quan đến tỉ lệ nghịch của lượng dopamin và prolactin trong máu của người mẹ khi cho con bú. Để sữa tiết ra lượng prolactin trong máu phải tăng nhưng vì thế dopamine trong máu lại giảm đột ngột, mặc dầu sau đó có nhanh chóng trở lại và cảm giác mất dần đi, nhưng trong thời gian cho bú người mẹ phải trải nghiệm điều này nhiều lần trong ngày. Đây là một phản ứng sinh lý nhưng có những tác động tâm lý rất thực mà người mẹ cần nên ý thức để tránh những diễn dịch sai lạc về tâm lý này.
– Việc kéo dài bú sữa mẹ có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến việc tự lập của trẻ không?
– Ngược lại nữa là đằng khác. Bác sĩ nhi khoa Jack Newman, thành viên Liên đoàn Bác sĩ Canada, cho biết đứa trẻ bú sữa mẹ cho đến khi tự cai sữa ở tuổi từ 2 đến 4 tuổi thường độc lập hơn và có lẽ quan trọng hơn là tự lập hơn. Liên đoàn Sữa Mẹ Anh Quốc, cho biết không có chứng cứ khoa học nào cho thấy việc uống sữa mẹ quá tuổi ấu nhi lại khiến nó kém độc lập hơn hay phụ thuộc quá mức vào người mẹ. Học viện Y học về Nuôi Con bằng Sữa Mẹ cũng cho rằng, “Những tuyên bố rằng việc cho con bú sữa mẹ quá tuổi ấu nhi có hại cho bà mẹ hoặc trẻ sơ sinh là hoàn toàn không có cơ sở y tế hoặc khoa học”.
Chân Khanh thực hiện (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này