13:41 - 07/05/2022

Dùng chó ngửi mùi chẩn bệnh cho người

Đây không phải là chuyện đùa hoặc thông tin ngày Cá tháng 4 mà là chuyện nghiêm túc được một số nhà khoa học theo đuổi trong nhiều năm qua.

Tổ chức Medical Detection Dogs huấn luyện chó để chẩn bệnh cho người. Ảnh: Reuters.

Phát hiện ung thư chính xác 90%

Năm 2015, tại trung tâm nghiên cứu lâm sàng Humanitas ở TP Milan (Ý) từng diễn ra một thí nghiệm đặc biệt: các nhà khoa học cho hai con chó cái giống becgie Đức ngửi mùi 900 mẫu nước tiểu nam giới, trong đó 360 người bị ung thư tiền liệt tuyến và 540 người khỏe mạnh. Kết quả là chó đánh hơi trúng phóc 90% số người mắc bệnh! Nghiên cứu này công bố trên tạp chí The Journal of Urology danh giá của Hội Tiết niệu Hoa Kỳ hồi tháng 4/2015.

Ung thư tiền liệt tuyến phổ biến thứ 2 ở nam giới chỉ sau ung thư phổi. Năm 2020, khi đại dịch Covid hoành hành khắp thế giới thì bệnh này cũng gây bệnh cho 1,4 triệu người và cướp đi sinh mạng 375.000 người.

Trong thực tế, để chẩn đoán ung thư tiền liệt tuyến, y học dựa vào xét nghiệm PSA, khám lâm sàng và sinh thiết, thế nhưng xét nghiệm PSA lại không làm thường quy được vì độ chính xác không cao. Như thế, thật sự thú vị nếu người ta có thể huấn luyện chó đánh hơi rồi nó tầm soát bệnh cho người!

Nhưng không chỉ ung thư tiền liệt tuyến, chó còn có thể ngửi mùi chẩn đoán một số bệnh ung thư khác. Tại Anh, năm 2008 từng có một tổ chức khoa học phi lợi nhuận hẳn hoi ra đời có tên Medical Detection Dogs (tạm dịch “Chó phát hiện y khoa”) với mục tiêu dạy chó đánh hơi bệnh qua mùi nước tiểu, mồ hôi và hơi thở con người. “Xét nghiệm” theo cách này, người ta hy vọng nó sẽ tiện lợi, hiệu quả và không gây đau đớn.

Nhưng chuyện thú vị không dừng lại ở đây. Số là một năm sau đó, TS Claire Guest, người đồng sáng lập tổ chức Medical Detection Dogs, trong khi huấn luyện chó thì nàng chó có tên Daisy lại thường xuyên sà vào ngực bà. Nghi có chuyện bất thường, TS Claire đi bác sĩ tầm soát và bác sĩ đã phát hiện trong ngực bà một khối u ác tính. Bà nói: “Daisy thật sự là ân nhân cứu mạng của tôi. Nhờ nó đánh hơi phát hiện sớm khối u mà tôi đã được chữa khỏi ung thư vú”.

Phát hiện cả người mắc… Covid-19

Con người không lạ gì khả năng đánh hơi đặc biệt của loài chó. Ai cũng biết nó là trợ thủ đắc lực của cảnh sát trong việc lùng bắt tội phạm hoặc tài cứu hộ phát hiện nạn nhân bị vùi sâu trong các đống đổ nát.

Biệt tài đánh hơi của chó được TS Claire so sánh: “Nếu con người có thể phát hiện một muỗng đường trong một tách trà thì loài chó lại có thể nhận ra một muỗng đường trong một lượng nước tương đương với hai hồ bơi Olympic”. Vì sao chó ăn đứt con người về khía cạnh này? Theo các nhà khoa học, đơn giản vì mũi chó có đến 300 triệu thụ thể cảm nhận mùi, trong khi mũi người chỉ có 5 triệu thụ thể (bằng 1/50 lượng thụ thể của chó). Ngoài ung thư, chó còn ngửi mùi phát hiện được nhiều bệnh khác trên người như đái tháo đường, Parkinson và… sốt rét. Năm 2018, tại đại học Durham (Anh) người ta làm một thí nghiệm thú vị: cho chó ngửi mùi những đôi vớ được mang bởi trẻ con Gambia mắc và không mắc sốt rét. Kết quả là chó nhận diện đúng 70% số vớ mang bởi trẻ mắc sốt rét và đúng 90% số vớ mang bởi trẻ không mắc sốt rét!

Giáo sư Umberto D’Alessandro, người tiến hành nghiên cứu này nói: “Xét nghiệm sốt rét cho người cần nhiều thiết bị và tốn thời gian. Dùng chó phát hiện bệnh có thể là một giải pháp hứa hẹn để loại trừ bệnh sốt rét”.

Mới nhất, trong đại dịch Covid-19, tại một số quốc gia chó đã được huấn luyện để phát hiện người nhiễm virus SARS-CoV-2. Một thí nghiệm của đại học Thú y Hannover (Đức) hồi tháng 7.2020 cho thấy chỉ sau 2 tuần huấn luyện, chó có thể phân biệt chính xác 94% mẫu nước bọt của người nhiễm và không nhiễm coronavirus. Ở phi trường Helsinki (Phần Lan), có thời điểm người ta để hai chú chó túc trực tầm soát bệnh ở những người qua lại nơi đây.