12:34 - 08/08/2020
Vắc xin ngừa Covid-19: dục tốc bất đạt?
Giữa tháng 3, khi Moderna (Mỹ) thử vắc xin Covid-19 trên người, có ý kiến cho rằng khả năng có được vắc xin trong vòng một năm là rất thấp.
Thế mà nửa cuối tháng 7 lại rộ tin vắc xin của Anh và Trung Quốc tạo được miễn dịch trên người, trong khi người Nga thì cho biết vắc xin sẽ có ngay… trong tháng 9.
Tính đến ngày 23/7 toàn cầu ghi nhận hơn 15 triệu người mắc bệnh và hơn 625.000 ca tử vong vì Covid-19, chưa kể vô số thiệt hại về vật chất. Vì thế, thế giới trông mong cuộc đua tìm kiếm vắc xin mau chóng về đích, cũng là điều dễ hiểu.
Ngày 14/7 tổ chức Y tế thế giới (WHO) thông báo có 163 nhà sản xuất khắp thế giới tham gia nghiên cứu vắc xin ngừa Covid-19, trong đó 23 sản phẩm ở giai đoạn thử nghiệm lâm sàng và trong số này chỉ có hai sản phẩm ở giai đoạn 3 (giai đoạn cuối cùng) của thử nghiệm lâm sàng. Nếu vượt qua giai đoạn quan trọng này, sản phẩm chỉ còn hai giai đoạn cuối trước khi có mặt trên thị trường là xin cấp phép và sản xuất.
Trước những hậu quả ghê gớm do đại dịch Covid-19 gây ra, nhiều ý kiến cho rằng nên rút ngắn thời gian cấp phép, ngoài ra, cũng nên bỏ qua một số giai đoạn bài bản của quá trình hoàn thiện vắc xin, để vắc xin Covid-19 nhanh chóng ra đời.
Vắc xin của công ty công nghệ sinh học Moderna (Mỹ) là thí dụ. Ngày 25/3, vắc xin này thử nghiệm giai đoạn 1 đánh giá an toàn và hiệu lực trên người, mà bỏ qua giai đoạn thử nghiệm trên động vật trước đó. Nhưng cũng nói thêm, sản phẩm của Moderna được thực hiện trong thời gian kỷ lục, vì nhờ vào một công nghệ mới của phát triển vắc xin, không cần nuôi cấy nhiều virus. Thay vào đó, người ta sử dụng chất liệu di truyền là mRNA mã hoá một protein từ virus.
GS.BS Trần Tịnh Hiền, giám đốc nghiên cứu lâm sàng Đơn vị nghiên cứu lâm sàng đại học Oxford (OUCRU) Việt Nam, giải thích: “Sau khi mRNA được đưa vào cơ thể, tế bào miễn dịch trong hạch lymp tiếp nhận nó như một cái khuôn để tạo ra protein tương ứng. Cơ thể ghi nhận protein này như là kháng nguyên và sẽ sản xuất kháng thể chống lại chúng bằng cách phá huỷ virus”.
Hiện tại, công ty Mỹ đang dẫn đầu cuộc đua chế tạo vắc xin ngừa Covid-19, nhưng oái oăm là đến nay chưa có vắc xin nào sử dụng công nghệ này từng được phê duyệt.
Tuy nhiên, không chỉ Moderna chế tạo vắc xin Covid-19 theo con đường tắt (fast-track), công ty CanSino Biologics (Trung Quốc) còn chơi trội hơn khi bỏ qua thử nghiệm lâm sàng để dùng ngay cho người. Theo hãng tin Reuters, chính quyền Trung Quốc đã cho phép sử dụng vắc xin này trên binh lính của họ trong vòng một năm mà không dùng rộng rãi trên dân thường. Trong một email gửi cho Reuters, CanSino khước từ trả lời quân nhân có bị bắt buộc sử dụng vắc xin này hay không.
Trong thực tế, nhiều nhà khoa học đã lo ngại về giá trị thật sự của các vắc xin ngừa Covid-19 theo kiểu “đi tắt đón đầu” như thế, một số khác thì cảnh báo những vắc xin đầu tiên đưa ra thị trường có thể không phải là loại tốt nhất hoặc hiệu quả nhất. Một nghiên cứu vào năm 2013, cho thấy trước khi đưa vào thử nghiệm lâm sàng, một sản phẩm vắc xin chỉ có 6% cơ may thành công ra được thị trường. Còn trong số những vắc xin được thử nghiệm lâm sàng, theo một phân tích vào năm 2019, khả năng thành công chỉ là 33,4%.
Nhưng kể cả khi vắc xin lách qua được những cánh cửa canh giữ nghiêm ngặt về mặt khoa học, việc sản xuất hàng trăm triệu liều trong vài tháng là rất khó.
Khi biết tin các nhà chế tạo vắc xin ngừa Covid-19 của đại học Oxford (Anh) (đại học Oxford nghiên cứu, nhưng cấp phép cho tập đoàn dược AstraZeneca sản xuất), dự định tung ra thị trường 30 triệu liều vào tháng 9 này, Maria Bottazzi, chuyên gia thiết kế vắc xin của trường y khoa Baylor (Mỹ) gọi đấy là “chuyện siêu thực”. Bà nói: “Đó là một nút thắt cổ chai. Trong điều kiện tốt nhất người ta cũng phải mất 12 – 18 tháng mới có được một vắc xin sử dụng rộng rãi”.
Theo một nghiên cứu, kể từ năm 1998 – 2009, thời gian trung bình để làm ra một vắc xin là 10,7 năm. Nếu tăng tốc hết mức người ta cũng phải mất 5 năm mới có được một sản phẩm như trường hợp vắc xin ngừa Ebola.
Trong một bài bình luận đăng ngày 6/5 có tựa đề Tăng tốc là cần thiết để phát triển vắc xin, nhưng cũng phải để ý đến tính an toàn, nhật báo Washington Post (Mỹ) đã thể hiện rõ quan điểm: “Đại dịch coronavirus đang gây thiệt hại nền kinh tế toàn cầu, dẫn đến nhu cầu tìm kiếm một loại vắc xin an toàn và hiệu quả, bằng cách tranh thủ từng chút sáng tạo và nguồn lực lớn lao. Thế nhưng, bất kỳ nỗ lực tăng tốc nào cũng phải dựa trên thực tế của thế giới thực, và tránh phạm phải những sai lầm do nóng vội”.
Bài học của vắc xin ngừa sốt xuất huyết Dengvaxia, sản phẩm của Sanofi Pasteur (Pháp), cách đây vài năm vẫn còn nóng hổi. Dù được nghiên cứu bài bản, nhưng mới tung ra thị trường không lâu Dengvaxia đã gây ra vấn đề. Tính đến tháng 8.2019, hơn 600 người (phần lớn là trẻ em) ở Philippines được chích ít nhất một mũi vắc xin này đã tử vong. Do lo sợ tai biến có thể đổ ập xuống đầu con em mình, người dân Philippines đã tẩy chay chích ngừa, khiến cho dịch sởi bùng phát ở quốc gia này và cướp đi sinh mạng của hơn 400 trẻ.
Câu kết bài bình luận của Washington Post thật chí lý: “Những chuyện không thể bỏ qua là chuẩn mực trong thử nghiệm và sản xuất. Phong trào chần chừ chích vắc xin là một vấn đề sức khoẻ toàn cầu. Nhanh chóng là cần thiết, nhưng những biện pháp cẩn trọng đặt ra để bảo đảm tính an toàn và lấy được niềm tin của công chúng, cũng quan trọng không kém”.
Dương Cầm (theo TGHN)
Có thể bạn quan tâm
Phát hiện protein giúp tế bào ung thư di căn
Ăn tôm, uống vitamin C bị ngộ độc?
Chữa ung thư không chính thống, tử vong tăng 2 – 5 lần
Thực phẩm sạch dành cho ai?
Bộ trưởng Y tế: Zika không đáng ngại bằng sốt xuất huyết
Tags:vắc xin Covid-19
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này