08:55 - 27/09/2019
Khởi nghiệp: bạn có đủ cứng cáp trước bão táp?
Vốn là một “ông thầy” trẻ trong lĩnh vực startup ở nhiều vai trò: giám khảo các cuộc thi startup, tư vấn startup, hỗ trợ cho các bạn startup…, dù trước đó anh còn nổi tiếng hơn khi làm giám đốc điều hành các công ty lớn, nhưng bỗng một ngày, cách đây ba năm rưỡi, anh quyết định khởi nghiệp ở tuổi ngoài bốn mươi ở một lĩnh vực rất khó: kinh doanh sách.
Gọi là khởi nghiệp, có đúng không?
“Hoàn toàn đúng, vì tôi bắt đầu từ số 0, bắt đầu từ ý tưởng, bắt đầu tìm vốn đầu tư, tuyển chọn nhân viên và phải trải qua khó khăn như bất kỳ một startup nào khác”, Nguyễn Tuấn Quỳnh, CEO Saigon Books, nói. Anh tâm sự: thật ra, trước đó tôi từng đi dạy và tư vấn về khởi nghiệp, nhưng chủ yếu dạy về quản trị, tư vấn kinh doanh, cách gọi vốn và giúp giới thiệu các bạn khởi nghiệp với những đối tác hỗ trợ cho họ. Tuy nhiên trong thực tế, khi bắt đầu startup chính doanh nghiệp của mình “ông thầy” nhận ra rằng, anh có kinh nghiệm quản trị điều hành, có mối quan hệ, thậm chí là có một số vốn, nhưng cái thiếu thì rất nhiều: thiếu hiểu biết về bản thân, chưa biết tiết kiệm, thiếu dứt khoát và cương quyết trong vấn đề giải quyết liên quan đến nhân sự, thiếu kinh nghiệm về bản năng sinh tồn trong kinh doanh. Từ đó, dẫn tới ngộ nhận.
Từng thành công trong quá khứ khi điều hành doanh nghiệp lớn với bộ máy đã hoàn chỉnh (anh là cựu lãnh đạo Saigon Gas – 2005, phó tổng giám đốc công ty vàng bạc Phú Nhuận PNJ trong năm năm, sau đó là tổng giám đốc Alphabooks), nên đôi lúc anh thừa nhận mình có ảo tưởng về sức mạnh của mình.
“Một người quá tự tin vào bản thân với quá khứ đồ sộ luôn nghĩ rằng mình có thể làm tất cả mọi thứ. Để rồi không chịu lắng nghe ý kiến đóng góp của nhân viên, vội đưa ra những quyết định sai lầm. Chưa nói mình khởi nghiệp ở một lĩnh vực khá hóc búa, đó là sách, một sản phẩm rất đặc thù, nó không như những sản phẩm thiết yếu hàng đầu khi người ta nghĩ đến ở Việt Nam, nó chỉ được lựa chọn sau và bằng… cảm xúc, chứ không phải là nhu cầu vì đói”, anh nhớ lại quãng thời gian 2018. Lúc đó, Saigon Books đối mặt với khủng hoảng. Nguồn vốn cạn kiệt khiến công ty phải vay thêm từ ngân hàng, trong khi đó sách bán chậm và tồn kho, lợi nhuận không thấy đâu, công ty bắt đầu thua lỗ.
Sau khủng hoảng đó, Nguyễn Tuấn Quỳnh rút ra bài học tiết kiệm chính là một phần tài sản của doanh nghiệp. Khởi nghiệp mà vẫn duy trì thói quen vốn từng điều hành những doanh nghiệp lớn, nơi có ngân sách dồi dào, lợi nhuận tốt, nên chi xài không cân nhắc. Vì vậy, rất nhiều những khoản chi tiêu phí phạm, dẫn tới hai phản ứng tiêu cực cho nhân viên: họ nghĩ sếp nhiều tiền nên tiêu xài thoải mái, thậm chí bất mãn, lo lắng cho tương lai của công ty, từ đó mất dần sự cam kết và tìm cơ hội khác, không gắn bó hết mình với công ty nữa.
Một sai lầm khác cũng được anh đúc kết, đó là việc khá thoải mái trong vấn đề tuyển dụng, tuy nhiên khi cần thiết thu gọn để bộ máy hiệu quả thì lại không dứt khoát sa thải nhân viên, dẫn đến năng suất công việc thấp, lương như nhau mà có bộ phận làm rất nhiều, nhưng bộ phận khác thì làm qua loa.
Phải hiểu rõ mình
Trước đây, để quyết định một vấn đề nào đó, bộ phận tham mưu sẽ trình phương án tham vấn, và tôi, với tư cách tổng giám đốc sẽ chọn một phương án khác do chính mình đề xuất, luôn có hiệu quả cao… nhưng khi làm startup không có người tham mưu nữa nên mình phải tự nghĩ ra. Một phương án đưa ra mà không có tham vấn dựa trên những nghiên cứu thị trường, cùng các con số cụ thể đã được phân tích, sẽ luôn là giải pháp tệ.
Tuy nhiên, bên cạnh những thiếu sót đó, anh cũng thừa nhận mình gặp được nhiều… may mắn. Đầu tiên phải nói tới những cộng sự, họ là người giỏi chuyên môn, yêu công việc và có tâm tốt. Trong mắt của đa số nhân viên, anh vẫn là một người sếp tốt, đau đáu với công ty và những người mà anh nghĩ họ có thể đến bất kỳ đâu để làm việc chỉ vì họ nghĩ: “Ông này là người tốt”.
Nhưng làm một người đứng đầu, bạn bắt buộc phải hiểu mình. Biết mình thiếu gì để chọn người bổ sung, và tôi đã phải chọn một CEO mới cho công ty của mình. Họ là người bổ khuyết cho tôi, người biết quản lý chi tiêu dòng tiền và mạnh mẽ trong công tác nhân sự.
Mặt khác, khởi nghiệp, quan trọng nhất là đội ngũ, mà muốn có đội ngũ tốt, điều đầu tiên anh phải tử tế, sau đó mới là kiến thức, chuyên môn. Thêm nữa, vì là doanh nghiệp startup nên lương nhân viên chắc chắn là không cao, vậy muốn giữ người thì chỉ có một cách đó là sự tử tế của người chủ mà thôi, nhất là trong lĩnh vực kinh doanh văn hoá.
Kiếm sống hay tìm giá trị?
“Thật ra quan điểm của tôi như vầy: bất kỳ hoạt động kinh doanh một sản phấm bình thường nào cũng mang lại giá trị cho cộng đồng, và khi quyết định startup thì tôi bắt đầu nhìn nhận lại sản phẩm dịch vụ mà tôi đã từng làm trong quá khứ và chọn ra sản phẩm hay dịch vụ nào mà mình muốn startup. Tôi đã từng làm việc với các công ty ở các ngành nghề khác nhau: xăng dầu, khí đốt, ống nước, kem đánh răng, vàng bạc, may mặc, máy tính, cơ khí và văn hoá. Trong tất cả những lĩnh vực tôi từng trải qua, ấn tượng và xúc động nhất là hình ảnh khách hàng cầm trong tay cuốn sách do chính mình xuất bản. Đó là lý do mà tôi chọn khởi nghiệp làm sách. Vừa thoả được đam mê đọc sách của mình, vừa tạo được giá trị cho cộng đồng”.
Tuy nhiên, “cơm áo không đùa với khách thơ”, làm sách là một ngành kinh doanh rất khó, vì dòng tiền xoay vòng chậm, bấp bênh. Chi thì nhanh mà thu lại chậm, tỷ lệ chiết khấu rất cao, xấp xỉ 50% giá bán. Giai đoạn đầu khởi nghiệp sách, công ty nghiêng về tạo ra giá trị, đổ khá nhiều tiền nhưng hiệu quả kinh doanh không cao. “Về sau tôi phải tính lại, cần phải đặt hiệu quả kinh doanh lên đầu. Và về cơ bản, chắc chắn những cuốn sách của mình chọn là những cuốn sách có giá trị. Vì vậy, bài học rút ra khi bắt tay vào khởi nghiệp là: mục tiêu trước hết là lợi nhuận, sau đó mới tính tới chuyện đóng góp cho xã hội”, anh nói.
Giá trị cho chính tôi
Nhìn lại ba năm rưỡi khởi nghiệp với Saigon Books, một trong những giá trị lớn nhất mà tôi nhận được là hiểu rõ hơn về bản thân mình. Hiểu được đâu là thế mạnh, đâu là yếu. Tôi cũng xác tín một điều là những người giàu có hay thành công phải cần có lòng tốt thật sự, một người tử tế. Trong đạo đức kinh doanh, tiêu chuẩn kinh doanh của tôi là hợp tác để hai bên có lợi và phát triển. Trong trường hợp không thể hợp tác, vẫn là cơ hội rất tốt để học hỏi lẫn nhau. Thị trường Việt Nam khá rộng lớn, đủ chỗ cho mọi người thi thố tài năng kinh doanh, nên chúng ta không nhất thiết có suy nghĩ triệt tiêu người này, người kia thì mình mới sống… Tư duy hợp tác sẽ nghĩ ra cách để cùng hợp tác.
Khi tuyển nhân viên, tôi quan tâm tới ba yếu tố: sự trung thực và chân thành, tiếp đó là phong cách làm việc chuyên nghiệp – giỏi về chuyên môn, và cuối cùng luôn là cùng nhau hướng tới việc tạo ra giá trị mới. Tuy vậy, tôi là người khá thoải mái và cởi mở trong giao tiếp, là người ít kỳ vọng và phán xét người khác, nên được lòng nhiều người và… dễ chơi.
Những chân trời mới sắp tới
Hoạt động kinh doanh của Saigon Books trong năm thứ ba – 2019 khả quan. Nhưng thị trường sách có đặc thù chiết khấu quá cao, cho nên bắt buộc công ty phải giảm bớt phụ thuộc vào bán sách hiện hữu, bằng cách nhập khẩu máy bán sách. Và Saigon Books trở thành công ty đầu tiên đưa máy bán sách vào những trung tâm thương mại. Trên thế giới họ không dùng máy để bán sách, vì đi ngược với hành vi tiêu dùng: mua sách là phải cầm lên, lật giở từng trang, thậm chí là hít mùi giấy… Nhưng khi mua trên máy, độc giả tuy chỉ nhìn cuốn sách qua máy, họ cũng có thể đọc được vài trang trên màn hình LED giới thiệu…
Bán sách trên máy, đồng nghĩa Saigon Books đang đi ngược lại hành vi tiêu dùng thông thường, và giải pháp hiệu quả cho phương thức kinh doanh mới này là công ty chỉ bán những cuốn sách nổi tiếng, đang “hot” trên thị trường, được người dùng quan tâm, nên họ chỉ cần mua chứ không cần phải xem trước. Hiện nay, kết quả kinh doanh của máy bán sách tự động tốt hơn sự mong đợi của Saigon Books. Nguyễn Tuấn Quỳnh cho biết, hiện công ty có năm máy bán sách đặt ở cao ốc văn phòng, trường đại học, chung cư siêu thị, và sắp tới là Đường sách. Quá trình này đang thử nghiệm để xem môi trường nào hiệu quả sẽ nhân rộng.
“Trên thế giới, đọc sách có áp dụng VAR – thực tế ảo (đọc sách 3D), đó là một xu hướng cho sách thiếu nhi đang được đón nhận rất tốt, hiện công ty đang thực hiện loại sách này với đối tác Hàn Quốc. Thứ hai là audio book đang tăng trưởng rất nhanh, vì lý do đọc bằng eBook ảnh hưởng nhất định đến thị lực, và khi người ta vận động, lái xe… thì nghe bằng tai thuận tiện hơn. Một xu hướng khác, tuy có lâu rồi nhưng vẫn bán rất chạy là tóm tắt sách… cùng lúc đọc nhiều cuốn không có thời gian, nên khi đọc bản tóm tắt họ sẽ lựa chọn sách mình thích để đọc sâu hơn. Ngoài ra, chúng tôi đang có tủ sách doanh nghiệp và tủ sách gia đình, và chúng tôi đang đẩy mạnh hai mảng này.
Tôi vừa mở ra một doanh nghiệp đào tạo và kinh doanh robot đặt tên là Vinarobot, sắp tới công ty sẽ tổ chức đào tạo về cách viết phần mềm cho robot và bán robot. Hiện nay, thị trường robot như máy vi tính cách đây 20 năm, nhưng sắp tới nó sẽ trở thành những phương tiện cho việc đào tạo, thương mại, dịch vụ. Thêm một công ty thứ hai mới thành lập là Vietgrow – vì sau lĩnh vực sách thì mảng thứ hai tôi thích là giáo dục, vì vậy, Vietgrow sẽ là một không gian để tôi có thể xây dựng các khoá học online cho tất cả các bạn có nhu cầu tự học.
Tôi vẫn chưa muốn dừng lại vì cảm thấy vẫn còn đầy sức lực, hăm hở và thấy hễ còn cơ hội khởi nghiệp thì bắt tay vô làm. Có lẽ tuổi bốn bảy lại chính là tuổi sung mãn nhất”.
Ngân Hà thực hiện (theo TGHN)
Xem thêm tại: http://mekongconnect.vn/
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này