11:39 - 10/11/2016
Đâu phải cứ bệnh là trị
Phụ nữ trên 45 tuổi không cần thử máu để chẩn đoán mãn kinh, đau thắt lưng không cần chụp X-quang, đó là hai trong số nhiều lời khuyên do viện Các trường đại học hoàng gia y khoa Anh quốc (AMRC) vừa đưa ra.
AMRC đưa ra một danh sách có đến 40 giải pháp trị liệu mà ích lợi cho bệnh nhân là quá ít hoặc không ích lợi gì.
Nếu bỏ những giải pháp này, bệnh nhân giảm được chi phí điều trị, không lo lắng, tránh được những tác dụng phụ không mong muốn…
Nhiều hơn không phải luôn tốt hơn
AMRC là tổ chức điều phối 23 khoa y và đại học y danh giá tại Vương quốc Anh và Ireland, đặt mục tiêu phục vụ lợi ích bệnh nhân và ngành y tế. Vì điều này, AMRC đề nghị chuyên gia 11 chuyên ngành nhận diện năm biện pháp điều trị “vô bổ” thường gặp thuộc chuyên ngành của mình.
Trong danh sách AMRC đưa ra, có khá nhiều biện pháp phổ biến mà trước nay dân thường và thậm chí thầy thuốc vẫn áp dụng. Chẳng hạn để chữa chứng táo bón trẻ em, có người cho trẻ uống thuốc để giúp chúng dễ đi cầu.
Thực tế, theo chuyên gia AMRC, chỉ cần thay đổi thực đơn và cách sinh hoạt của trẻ là đủ giải quyết. Cũng ở trẻ em, với những trẻ bị chứng đầu phẳng, chuyên gia AMRC cho rằng giải pháp đội nón (helmet therapy) không mang lợi ích gì, thay vào đó phụ huynh nên thảo luận với bác sĩ tìm một cách khác tốt hơn cho trẻ.
Một quan niệm phổ biến cũng cần điều chỉnh là rửa vết thương. Ở người bị trầy xước da hoặc những vết cắt nhỏ làm chảy máu, thói quen trước nay của nhiều người là dùng nước muối sinh lý. Nay người ta cho rằng dùng nước sạch là đủ để rửa sạch và sát trùng vết thương.
Tương tự thế, ở người bị cao huyết áp, chuyên gia AMRC lưu ý việc sử dụng thuốc cho bệnh nhân chỉ nên xem xét trong trường hợp cao huyết áp nặng, cần phòng ngừa bệnh tim hoặc đột quỵ, hoặc bệnh nhân có những yếu tố nguy cơ khác đi kèm chỉ số huyết áp thường xuyên trên 140 – 159/90-99 mmHg. Những trường hợp còn lại, bệnh nhân chỉ cần tập luyện, thay đổi lối sống, giảm cân nếu thừa cân.
Không chỉ điều trị, một số xét nghiệm chẩn đoán “vô bổ” cũng cần loại bỏ. Ở người có dấu hiệu nghi ngờ bị sỏi thận, bệnh về xương hay các rối loạn thần kinh, không ít thầy thuốc có thói quen cho xét nghiệm calcium, nhưng nay chuyên gia AMRC cho rằng xét nghiệm này là vô ích, trừ phi bệnh nặng hoặc bệnh nhân có triệu chứng trong ba tháng gần nhất.
Phổ biến nhất là xét nghiệm PSA (kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt). Trước nay không ít thầy thuốc và người thường ngộ nhận xét nghiệm sớm PSA đồng nghĩa với phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt và giảm nguy cơ tử vong.
Tuy nhiên, chuyên gia AMRC phản bác lý luận này, trừ phi đối tượng có nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt (yếu tố chủng tộc, gia đình) thì việc tầm soát PSA chẳng giúp kéo dài cuộc sống nam giới thêm được gang tay nào!
GS Dame Sue Bailey, người đứng đầu AMRC, nói: “Can thiệp nội khoa hoặc ngoại khoa không phải là giải pháp duy nhất của bác sĩ dành cho bệnh nhân. Nhiều hơn không phải lúc nào cũng tốt hơn”.
Khi thương mại chen vào
Nhận định về xét nghiệm PSA, TS.BS Nguyễn Thành Như, cho rằng ung thư tuyến tiền liệt là loại ung thư đặc biệt. Càng lớn tuổi, nam giới càng có khả năng mắc bệnh và bệnh thường diễn tiến âm thầm trong nhiều năm.
“Vì vậy, nếu mổ tử thi người cao tuổi, người ta sẽ thấy nhiều người mắc bệnh ung thư này nhưng lại không chết vì nó mà chết vì… bệnh khác”, ông nói.
Theo BS Như, ngộ nhận phổ biến của công chúng về PSA ít nhiều liên quan đến yếu tố thương mại. 40 năm trước, trị số PSA bình thường là 10 ng/ml, 20 năm sau còn 4 ng/ml và khoảng mười năm nay nó giảm sâu đến 2,4 ng/ml. Nhờ con số này giảm mà số bệnh nhân tăng lên, thuốc bán được nhiều hơn, bệnh nhân mổ nhiều hơn nhưng chất lượng sống của bệnh nhân không khá hơn và số tử vong… cũng chẳng cải thiện!
Ông nói thêm: “Trong vụ này chắc có bàn tay của công ty dược tài trợ nghiên cứu để cho ra kết quả có lợi. Thoạt nhìn tưởng là giúp truy tìm bệnh sớm (hạ chỉ số bình thường của PSA, khuyến khích xét nghiệm PSA đại trà), nhưng thật ra là… để bán thuốc”.
Không chỉ gây thiệt hại cho bệnh nhân về mặt tài chính, theo các chuyên gia AMRC, việc lạm dụng xét nghiệm PSA còn khiến người phát hiện mình “có vấn đề” sẽ bị hoang mang, stress, mất công tới lui bệnh viện để kiểm tra, chưa kể còn bị tác dụng phụ của một loại thuốc nào đó do thầy thuốc kê cho.
Một khía cạnh đáng lưu ý là cơ thể người có khả năng “tự chữa lành”, vì thế đôi khi các biện pháp điều trị chẳng mang lại lợi ích gì. Cụ thể là trường hợp viêm tiểu phế quản ở trẻ em, chuyên gia AMRC cho rằng bệnh có thể tự lành mà không cần điều trị. Khi trẻ mắc bệnh này, nhìn trẻ khó thở, không ít thầy thuốc có thể dùng thuốc giãn phế quản để giúp chúng dễ thở, nhưng thực tế thuốc có rất ít tác dụng hoặc chẳng tác dụng gì.
Trả lời giới truyền thông cuối tháng qua, GS Sue Bailey kêu gọi các thầy thuốc nên cân nhắc trong điều trị, hãy vì bệnh nhân mà tránh kê toa hoặc chỉ định xét nghiệm nếu chúng không cần thiết. “Một số biện pháp điều trị có thể xâm hại bệnh nhân và tốn thời gian. Có những giải pháp an toàn và đơn giản hơn, tại sao bạn không làm cho họ?”, bà nói.
Theo ước tính của cơ quan Dịch vụ y tế quốc gia (NHS) Anh quốc, hàng năm nước này thiệt hại 2 tỉ bảng vì những biện pháp điều trị và xét nghiệm vô bổ, chủ yếu do… thầy thuốc gây ra!
bài, ảnh Bình Yên
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này