10:22 - 30/01/2024
Chúc kinh tế Trung Quốc ‘ráng’ phát tài!
Hè năm rồi, tôi có người bạn là giáo sư Đại học Hạ Môn ở tỉnh Phúc Kiến ghé hỏi thăm về một số dự án bất động sản tại TP.HCM. Anh mong tìm được căn hộ với mục đích đầu tư tại khu vực quận 9.
Thị trường bất động sản u ám tại Trung Quốc khiến những người thuộc giới trung lưu Trung Quốc, như vị giáo sư đại học kia chuyển hướng sang các quốc gia lân cận trong khu vực.
Đối với nhiều người Trung Quốc, nhà cửa không chỉ là nơi để ở mà còn là nơi đầu tư. Việc người Trung Quốc “dòm ngó” sang Việt Nam tìm kiếm cơ hội đầu tư chứng tỏ rằng thị trường bất động sản vốn chiếm khoảng 30% GDP Trung Quốc vẫn chưa có dấu hiệu sáng sủa trong năm 2024.
Tiếp tục chật vật hồi phục trong năm 2024
Quả thật, nền kinh tế Trung Quốc trong năm 2023 vẫn chưa phục hồi hoàn toàn sau ba năm bị phong toả nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn dịch Covid-19. Có lẽ, cuộc vật lộn nhằm kích thích tăng trưởng sẽ tiếp tục kéo dài qua năm 2024.
Nhìn lại năm 2023, sau khi dỡ bỏ chính sách zero Covid vào những ngày cuối năm 2022, chính phủ Trung Quốc từng hy vọng nhanh chóng phục hồi nền kinh tế ngay trong quý đầu tiên, nhưng họ đã thất bại. Một loạt các vấn đề và thách thức cho nền kinh tế Trung Quốc đã xảy ra. Những gã khổng lồ bất động sản như Evergrande và Country Garden rơi vào tình trạng vỡ nợ, dân số già đi và tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên tăng vọt đã làm suy yếu thị trường lao động. Nền kinh tế rơi vào tình trạng giảm phát khi giá tiêu dùng đang giảm.
Sự khủng hoảng dai dẳng của thị trường bất động sản đã lan sang nền kinh tế rộng lớn hơn, gây ra tình trạng hỗn loạn trong hệ thống “ngân hàng bóng đêm” – mạng lưới công ty tài chính bên ngoài các ngân hàng truyền thống – rộng lớn. Số người đi vay không trả được nợ đã tăng lên mức cao kỷ lục. Chính quyền địa phương ngập trong nợ nần cũng đang phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ sự sụp đổ của thị trường bất động sản đang suy yếu. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), mức nợ khổng lồ của chính quyền địa phương ở Trung Quốc đã lên tới 12.600 tỷ USD, tương đương 76% GDP Trung Quốc vào năm 2022, là một thách thức khác mà các nhà hoạch định chính sách ở Bắc Kinh phải đối mặt vào năm 2024.
Tháng 9/2023, chính quyền trung ương Bắc Kinh đã cho phép chính quyền địa phương phát hành trái phiếu trị giá 137 tỷ USD để trả nợ. Vài tuần sau đó, Bắc Kinh đã yêu cầu các ngân hàng phát hành lại các khoản vay cho chính quyền địa phương do đáo hạn vào năm 2024 với lãi suất thấp hơn. Trung Quốc có nhiều công cụ để giải quyết vấn đề nợ của chính quyền địa phương, bao gồm tỷ lệ tiết kiệm cao và quyền “huy động nguồn lực nhà nước” của chính quyền trung ương mà các quốc gia khác không dễ dàng có được. Nhưng tác động tích cực của chính sách can thiệp nhà nước tới đâu trong năm 2024 vẫn còn là dấu hỏi.
Cơ quan xếp hạng tín dụng Moody’s đã hạ triển vọng về xếp hạng tín dụng của chính phủ Trung Quốc từ ổn định xuống tiêu cực, e ngại sự hỗ trợ của Bắc Kinh và các gói cứu trợ cho các chính quyền địa phương và doanh nghiệp nhà nước đang gặp khó khăn sẽ làm giảm sức mạnh tài chính, kinh tế và thể chế của Trung Quốc. Tuy nhiên, Moody’s vẫn giữ xếp hạng dài hạn “A1” của Trung Quốc đối với trái phiếu chính phủ của nước này.
Về mục tiêu tăng trưởng kinh tế trong năm mới 2024, các cố vấn chính phủ Trung Quốc nói với hãng tin Reuters rằng họ đề xuất các mục tiêu tăng trưởng kinh tế cho năm 2024 từ 4,5% đến 5,5%, trong đó đa số ủng hộ mục tiêu khoảng 5% giống như năm 2023.
Các tổ chức quốc tế thì đánh giá nền kinh tế Trung Quốc năm 2024 thấp hơn. Vào những ngày cuối năm 2023, tổ chức Moody’s cho biết họ dự kiến tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm của Trung Quốc sẽ giảm xuống còn 4% vào năm 2024 và 2025, và trung bình 3,8% một năm từ năm 2026 đến năm 2030. Các yếu tố cơ cấu, bao gồm nhân khẩu học yếu hơn, có thể khiến tốc độ tăng trưởng tiềm năng giảm xuống khoảng 3,5% vào năm 2030. Để dễ so sánh hình dung thì trong thập kỷ trước đại dịch, nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng trung bình khoảng 7,7% một năm.
Nhân khẩu học với dân số già đang tăng nhanh của Trung Quốc quả thật là một rủi ro trong trung hạn. Tổng tỷ suất sinh của cả nước giảm mạnh xuống mức thấp lịch sử là 1,09 vào năm 2022, giảm so với mức 1,15 một năm trước đó. Sự suy giảm tỷ lệ sinh này có nghĩa là tỷ lệ sinh của Trung Quốc hiện đã giảm xuống dưới mức của Nhật Bản, một quốc gia từ lâu đã được công nhận là có xã hội già hóa. Điều đó sẽ khiến tỷ lệ dân số Trung Quốc giảm 3,5% vào năm 2030.
Dữ liệu mới cũng cho thấy các nhà đầu tư nước ngoài đang rời khỏi thị trường Trung Quốc. Lần đầu tiên, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc ghi nhận thâm hụt, càng làm tăng áp lực dòng vốn chảy ra ngoài. Theo ngân hàng đầu tư Goldman Sachs, dòng vốn chảy ra trong tháng 9.2023 đạt 75 tỷ USD, con số cao nhất trong bảy năm.
Tuy nhiên, không phải nhà đầu tư nào cũng bi quan về triển vọng kinh tế của Trung Quốc trong năm 2024.
PineBridge Investments, một công ty quản lý tài sản toàn cầu, đã đưa ra quan điểm lạc quan về Trung Quốc, ghi nhận các biện pháp chính sách của nước này. Ngành công nghiệp xe điện và năng lượng xanh của Trung Quốc đã có những bước tiến, và kỳ vọng thay thế bất động sản như là động lực mới của nền kinh tế. Các quan chức Trung Quốc bắt đầu nói về “bộ ba mới” của ngành công nghiệp bao gồm xe điện, pin lithium-ion và năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng gió và năng lượng mặt trời. Đây cũng là nỗ lực của Trung Quốc nhằm giảm sự phụ thuộc vào bất động sản.
Tuy nhiên, ngay cả khi “bộ ba mới” cùng nhau tăng trưởng 20% mỗi năm, chúng cũng không thể đóng góp nhiều vào tăng trưởng trong vài năm tới. Bởi sự suy thoái bất động sản, ngành chiếm gần 1/3 GDP, sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng đó.
Ngoài ra, nền kinh tế Trung Quốc năm 2024 sẽ không còn được hưởng lợi từ một đợt thúc đẩy, kích thích mở cửa trở lại khác như đầu năm 2023. Tuy nhiên, không loại trừ một mục tiêu đầy tham vọng với các chính sách tài khoá và tiền tệ kích thích nền kinh tế cũng có thể được đưa ra để phục vụ một mục đích chính trị nào đó, nhằm nhấn mạnh cam kết của chính phủ Trung Quốc đối với tăng trưởng và trấn an các nhà đầu tư rằng sẽ có thêm trợ giúp tài chính nếu được yêu cầu. Khi lợi ích kỳ vọng khiêm tốn trong năm 2024, lúc đó sẽ gây áp lực buộc các cơ quan chức năng Trung Quốc phải tung ra nhiều biện pháp kích thích hơn.
Vào giữa tháng 12/2023, Bộ Chính trị, cơ quan quyền lực hàng đầu của Đảng Cộng sản Trung Quốc, thông báo rằng chính sách tài khóa sẽ được tăng cường vừa phải và sẽ “linh hoạt, vừa phải, chính xác và hiệu quả”, nhằm giúp thúc đẩy phục hồi kinh tế. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc nhấn mạnh rằng tập trung vào phát triển chất lượng cao là chìa khóa, đưa ra kế hoạch chín điểm bao gồm đổi mới công nghệ trong hệ thống công nghiệp, thúc đẩy tiêu dùng trong nước, mở rộng đầu tư nước ngoài cấp cao và khôi phục nông nghiệp để tăng cường an ninh lương thực.
Đi tìm động lực tăng trưởng mới
Tháng 10 vừa qua, Mỹ đã thắt chặt các hạn chế về xuất khẩu công nghệ cao sang Trung Quốc hiện có. Và một bản cập nhật các lệnh hạn chế khác có thể sẽ diễn ra vào năm 2024. Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo cũng cho biết sẽ có một bản cập nhật lệnh cấm “ít nhất là hàng năm”. Do đó, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ nhằm ngăn chặn chip và công nghệ chip tiên tiến nhất lọt vào tay Trung Quốc có thể sẽ chỉ được tăng cường vào năm tới, chứ không hề được giảm bớt đi.
Các quan chức Mỹ cũng bày tỏ công khai rằng Washington có ý định thực thi các quy tắc này nghiêm ngặt hơn trong năm 2024. Trong khi đó, Bắc Kinh đã rót hàng chục tỷ USD vào ngành công nghiệp bán dẫn địa phương trong các năm qua và sẽ tiếp tục tăng trong năm 2024.
Christopher Beddor, phó giám đốc Chương trình nghiên cứu Trung Quốc của tổ chức Gavekal Dragonomics nhận định rằng: “Một lĩnh vực mà bạn có thể thấy dấu ấn của ông Tập đối với nền kinh tế Trung Quốc là sự tập trung vào chính sách công nghiệp và tầm nhìn rằng chúng ta không cần bất động sản, thậm chí có thể chúng ta không cần xuất khẩu nhiều nữa”. Trung Quốc đang tìm kiếm những động lực tăng trưởng mới, đặc biệt là về công nghệ.
Vấn đề quan trọng trong năm 2024 là sự thách thức vai trò lâu dài của Trung Quốc với tư cách động lực tăng trưởng toàn cầu. Tất nhiên điều này sẽ ảnh hưởng tới các quốc gia khác trong khu vực, bao gồm Việt Nam.
Các nhà đầu tư tại Trung Quốc có thể nhìn sang Việt Nam như là một đối tác tiềm năng của công thức Trung Quốc+1 trong việc đa dạng hoá nguồn đầu tư của họ trong bối cảnh căng thẳng thương mại và công nghệ Mỹ-Trung không giảm bớt trong năm 2024.
TS Nguyễn Thành Trung* (theo TGHN)
———-
(*) Giảng viên Quan hệ quốc tế, ngành Nghiên cứu Việt Nam, Đại học Fulbright Việt Nam.
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này