Đem theo ký ức thành phố

Ngôi nhà thờ quá lớn và nặng, không có con đường nào đủ rộng để dời cả nhà thờ đi. Người Thụy Điển quyết định sẽ tháo từng phần của ngôi nhà thờ để đưa đến chỡ mới, lắp đặt lại, gần tòa thị chính.

Kiruna là thị trấn cực bắc của Thuỵ Điển, nằm trong Vòng Bắc cực.Mùa đông, mặt trời hiện lúc gần trưa đến 2 giờ chiều là biến.Mùa hè, mặt trời mọc giữa đêm.Tôi đến vào giữa mùa đông, đầu tháng 1/2019. Lúc đó gần 7 giờ tối. Bác tài xe buýt thả xuống đâu đó, ân cần chỉ hướng tìm nhà khách. Tuyết kêu ken két dưới chân. Những hạt tuyết mịn thong thả rơi óng ả lấp lánh. Ánh đèn đường vàng vàng dọi xuống, màu tuyết trắng hắt nhẹ lên. Đôi khi một chiếc xe chậm rãi đi ngang. Cả không gian trắng sáng và trắng mờ ảo ảo. Âm 12 độ C. Không gay gắt, buốt giá hay tê tái gì cả.Lạnh một cách bình thản.

Giáng sinh đã đi qua nhưng dọc đường còn cây Noel trước vài sân nhỏ. Những căn nhà ở đây thấp, ánh sáng từ bên trong lọt qua khe cửa một dải vàng in trên tuyết. Đêm đông.

Không có dấu hiệu nào cho thấy thị trấn này sẽ dời khỏi địa điểm hiện nay để dịch chuyển ba cây số về hướng đông. Cả nhà cửa và nhà thờ.Bên dưới khung cảnh bình yên này là mỏ quặng sắt lớn nhất thế giới. Mỏ đang đào sâu dần vào trung tâm, nếu không dời đi thì thị trấn sẽ đổ ập xuống vào cuối thế kỷ này. Ngưng khai thác mỏ không phải là giải pháp. Mỗi ngày, thép trui luyện từ quặng sắt khai thác đủ cung cấp để xây sáu cái tháp Eiffel, đủ thép để sản xuất 40.000 chiếc xe hơi. Nguyên liệu ấy làm ra thép, từ cái kẹp giấy cho đến nhà chọc trời.Trữ lượng nhiều nhất thế giới, chất lượng tốt nhất thế giới. Một vấn nạn phải quyết định, không đơn giản chỉ lùa dân vào khu “tái định cư” hay đi chỗ khác chơi, là xong.

Một thị trấn nhỏ, chưa tới 20.000 người, có sân bay, ga xe lửa, trạm xe buýt, những quán cà phê xinh xắn, vài tiệm tạp hoá, nhà thương, trường học, và nhà thờ. Những người dân thong thả đẩy xe càng đi trên tuyết trắng, chậm rãi với đôi chút ngẩn ngơ trong một thị trấn chỉ vừa qua trăm tuổi. Chút ngẩn ngơ hiền lành ấy chính là đời sống, là hạnh phúc, sao lại vì tiền mà đuổi người ta đi.

Và người Thuỵ Điển đã quyết định sẽ dời một số dân đi. Nhưng người dân không đi một mình. Những ký ức và kỷ niệm của họ sẽ đi theo. Họ sẽ đi xa căn nhà xưa ba cây số thôi, cùng với những toà nhà và kỷ vật thành phố đã sống cùng họ. Tiêu biểu nhất là nhà thờ Kiruna bằng gỗ. Đó là kết hợp giữa kiến trúc Gothic và mái nhọn như chiếc lều du mục của thổ dân Bắc cực Sami, ngôi nhà thờ xây trước năm 1950 đẹp nhất nước, trong mắt người Thuỵ Điển.

Thị trấn Kiruna sắp sửa được di dời cả nhà cửa, tình yêu và ký ức.

Tôi tản bộ đến nhà thờ Kiruna vào một sáng sớm gần 11 giờ (vẫn còn sớm), mặt trời mới chơm chớm toả một vòm sáng vàng rơm từ một đường chân trời trắng xoá, rọi thẳng một đường đo đỏ vọt lên bầu trời tĩnh lặng từng cụm mây tím nhạt. Tuyết ngập cả sân, dâng lên vách gỗ màu nâu đỏ ở hàng hiên.Hình như ngôi nhà thờ được xây trên đồi, không chắc lắm địa hình vì tuyết nhô cao thành khối đủ hình dạng.Xung quanh là rừng cây trơ trọi cành khô lẫn trong tuyết trắng.Lần đầu tiên trong đời thấy một khung cảnh tráng lệ và trầm ngâm đến như vậy. Ngôi nhà thờ quá lớn và nặng, không có con đường nào đủ rộng để dời cả nhà thờ đi theo kiểu “thần đèn” của Việt Nam. Người Thuỵ Điển quyết định sẽ tháo từng phần của ngôi nhà thờ để đưa đến chỗ mới, lắp đặt lại, gần toà thị chính, nơi người dân sẽ được đưa đến.Kế hoạch sẽ hoàn tất vào năm 2026.

Nhà thờ Kiruna xây năm 1912. Nhưng tuổi tác không phải là vấn đề.

Người Thuỵ Điển rất giàu, thừa sức xây một thành phố khác tráng lệ hơn gấp mười lần cái thị trấn nhỏ nhoi này để mời dân tới ở. “Chúng tôi không muốn chỉ dời nhà cửa mà thôi, chúng tôi muốn đưa cả lịch sử và tâm tình đi theo”, bà Clara Nyström, chuyên viên bảo tồn của hội đồng thành phố nói về kế hoạch di dời. “Về mặt kỹ thuật, chúng tôi không phải tính toán là phải dời nhà cửa đi bằng cách nào, cái chính là làm sao dời cả tình yêu và ký ức. Không phải dời chỗ ở, mà làm sao dời cả nơi chốn với ký ức mang theo”.

Tôi đọc được một bài báo cũ để xen kẽ với các tờ rơi quảng cáo trong trung tâm du lịch Kiruna.Bài báo xuất bản tháng 12/2018. Một nhân viên cao cấp thuộc công ty LKAB – là công ty đang khai thác mỏ, chủ nhân đang làm ra tiền nhờ quặng mỏ, nói: “Con tôi lớn lên nơi đây, bây giờ chúng lớn rồi đi nơi khác học. Khi chúng trở về thăm quê hương, chốn cũ đã không còn nữa, Kiruna không còn là Kiruna trong ký ức chúng nữa.Nói làm sao đây?Cho nên xây phố mới thì phố ấy phải còn lưu giữ kỷ niệm cũ mới được”.

Người Thuỵ Điển đã có cách bảo tồn “kỷ niệm cũ vẫn còn nguyên vẹn đó” (thơ Nguyễn Đình Toàn). Họ tháo những tay nắm cửa của toà thị chính cũ đem qua lắp ráp vào toà thị chính mới toanh vừa xây xong; và sử dụng lại bất cứ những món gì có thể gọi kêu ký ức. Họ đưa nguyên tháp đồng hồ cũ đến đặt bên cạnh thị sảnh mới.Tháp này không già gì, chỉ mới 60 năm cuộc đời.Nhưng tháp đồng hồ, cũng như các bùng binh hay ngôi chợ bên mình thường nằm ngay trung tâm thành phố, là cả một trời ký ức. Mai đây, nhà thờ Kiruna cũng sẽ được dọn đến một nơi mới, còn nguyên. Để những giáo dân hay ngoại đạo đều có thể sống lại bầu khí đã đi qua đời mình khi nhìn thấy nóc tháp nhọn riêng biệt, nhớ một Giáng sinh nồng nàn ân sủng, hay một buổi lễ trầm ngâm người đến. Không ai nỡ lòng nào vùi dập kỷ niệm. Những bước chân ban ngày vội vã hay thư thả, những bước chân lầm lũi ban đêm hay gánh hàng rong kẽo kẹt khuya vắng ngang qua những thành quách hay chỉ là một khu chợ cũ, đều là hồn thành phố. Chúng ta đang chứng kiến những người đang sống trên quê hương nhưng hồn đã mất khi các vết tích đang lụi tàn.

bài và ảnh Hồ Đắc Túc (theo TGHN)

Ý kiến của bạn về bài viết

Không có chức năng bình luận cho bài viết này