10:02 - 04/01/2017

Cao Phong và Phú Quốc, bài học sinh tử

Cuối năm, bạn tôi đưa các con về chơi Hoà Bình, Mộc Châu, các tỉnh miền núi phía Bắc. Họ cùng đến thị trấn Cao Phong, và kinh ngạc về những vạt đồi trồng cam mà mỗi cây đều sai trái, trĩu quả.

Bà Đào Quỳnh Nga đang thu hoạch cam Cao Phong trong vườn nhà. Ảnh: Minh Cường.

Các cháu nhỏ vào vườn cam tự hái trái ăn, cam an toàn, ngọt thanh, ăn ngay tại vườn thật dễ chịu. Mừng cho người nông dân, từ khi cây đặc sản vùng này được cấp chỉ dẫn địa lý, giá cam từ 7.000 đồng/kg đã tăng lên gấp 5 – 6 lần (40.000 đồng).

Mà không phải chỉ dán nhãn. Ở đây, việc trồng cây cam có chỉ dẫn địa lý được chăm sóc trên cả chuỗi giá trị: từ khi chọn giống tới chăm sóc, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, bón phân, vôi… đều thực hành theo tiêu chuẩn VietGAP.

“Tiêu chí đặt ra là khi cam vào vụ thu hoạch, chất lượng và độ an toàn phải được đảm bảo”, những người nông dân nhấn mạnh. Điều quan trọng nữa là, địa phương còn thành lập hội Trồng cam Cao Phong chuyên đi kiểm tra các nhà vườn, giám sát khi thu hoạch để xem dư lượng thuốc bảo vệ thực vật có đạt chuẩn hay không. Việc giám sát lẫn nhau này nhằm đảm bảo sự công bằng cho các hộ trồng cam theo tiêu chuẩn VietGAP, giữ uy tín chung cho cam Cao Phong. Trong khi đó…

Nước mắm Phú Quốc và cú sẩy chân sinh tử

Nước mắm Phú Quốc là sản phẩm đầu tiên của Việt Nam và các nước ASEAN được chính thức bảo hộ tên gọi xuất xứ tại tất cả các nước thành viên Liên minh châu Âu (gồm 28 nước thành viên) tháng 10/2012, và cũng là chỉ dẫn địa lý đầu tiên của Việt Nam được công nhận và bảo hộ tại EU.

Khi dự án EU-MUTRAP giúp cho nước mắm Phú Quốc được cấp chỉ dẫn địa lý của EU, ông Đào Đức Huấn, phó giám đốc trung tâm Phát triển nông thôn, chuyên gia dự án EU-MUTRAP cho biết, sản phẩm được bảo hộ phải đáp ứng được các điều kiện: chỉ tiêu chất lượng đặc thù; được kiểm soát theo các quy định trong quá trình sản xuất là có khả năng truy xuất nguồn gốc, nghĩa là phải sản xuất, đóng chai tại huyện đảo Phú Quốc và đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể về chất lượng, có dán tem chỉ dẫn địa lý.

Mất sáu năm trời, nước mắm Phú Quốc mới được EU chấp nhận bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Theo bộ Công Thương, kể từ khi được EU chấp nhận bảo hộ, số lượng sản phẩm nước mắm bán ra tại thị trường này đạt gần 500.000 lít.

Không chỉ tăng số lượng, với tên gọi xuất xứ được bảo hộ này thì giá bán của sản phẩm Phú Quốc theo chứng nhận của cơ quan hữu quan Việt Nam đã tăng từ 30 – 50%, tuỳ từng loại sản phẩm khác nhau.

Tuy vậy, tháng 10 vừa qua, chúng ta chứng kiến một “cú” sinh tử giáng vào ngành nước mắm truyền thống. Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng (Vinastas) đã công bố 67% mẫu nước mắm Việt Nam có hàm lượng thạch tín vượt ngưỡng nhiều lần.

Và “tình cờ”, một danh sách được cho là danh tính của 150 thương hiệu nước mắm được khảo sát cũng được công khai. Trong đó, chỉ có vài thương hiệu nước mắm như Chinsu, Nam Ngư… là nằm trong giới hạn ngưỡng thạch tín cho phép. Ngay cả những nhãn hiệu nước mắm Phú Quốc được cấp chỉ dẫn địa lý cũng bị cho vào danh sách “vượt ngưỡng thạch tín” luôn.

May mà cơ quan chức năng ngăn chận kịp thời tai hoạ “bôi bẩn cho đến chết” bằng kỹ thuật cũ (từng sử dụng thành công khi tung chất độc 3-MCPD trong nước tương năm 2013), là tạo ra một cơn sợ hãi dữ dội về độc tố trong nước mắm để người tiêu dùng kinh sợ mà… chỉ chọn mua sản phẩm của họ.

Rút kinh nghiệm từ tình hình nguy hiểm này, các hãng nước mắm Việt Nam đã ngồi lại với nhau và mới bắt đầu tính chuyện thành lập câu lạc bộ nước mắm truyền thống để cùng bảo vệ nhau, có tiếng nói chung phản ứng lại những kiểu cách cạnh tranh không lành mạnh. Đó là điều mà bao nhiêu năm qua, 288 công ty nước nắm truyền thống Việt Nam chưa làm được. Ngồi lại với nhau rồi, làm sao bảo vệ nhau?

Họ quyết định cùng nhau xây dựng bộ tiêu chuẩn cho chính sản phẩm nước mắm. Bộ tiêu chuẩn đặt ra những yêu cầu nghiêm khắc phải đạt được về an toàn, chất lượng sản phẩm và cũng để cho những thứ không phải là nước mắm chen vào, phá hoại thị trường, thanh danh của nước mắm.

Thời buổi hội nhập, cạnh tranh với thế giới, người nông dân cũng phải xông pha ra thị trường, đương đầu với đối thủ để sống còn. Nhiều khi không phải đối thủ từ bên ngoài triệt mình mà đối thủ ngay trong nước cũng thẳng tay, không cho con đường sống. Họ phải tự cứu lấy mình đúng bài bản: liên kết nhau, cùng đặt chuẩn, cùng xây dựng chỉ dẫn địa lý và nhất là luôn sản xuất, kinh doanh theo quy trình an toàn, thì mới có thể phát triển bền vững.

Kim Hạnh
Theo TGTT