09:33 - 22/06/2019
Tràn ngập tin đồn ung thư trên mạng
“Bạn không bị ung thư nếu gia đình không có ai mắc bệnh này”, “Ăn ngọt nhiều dễ dẫn đến ung thư”, “Người lớn tuổi khó mắc ung thư”, “Thuốc nhuộm tóc và lăn khử mùi gây ung thư”…
Những đồn đãi như thế ngày càng nhiều và cũng gây nhiều hệ luỵ cho con người.
Trả giá vì nghe tin đồn
Nếu tìm kiếm một căn bệnh có nhiều tin đồn nhất, chẳng phải nhọc công người ta nhận ra ngay đó là bệnh ung thư. Vì sao có điều này? Bởi đó là căn bệnh ít cơ may cứu chữa, nhưng lại mang đến cơ hội cho nhiều người muốn kiếm lợi từ nỗi khổ của người khác.
Có thể nói tin đồn ung thư đang nở rộ như nấm mọc sau mưa, và nơi lý tưởng nhất để phát tán chính là internet. Trong một bài viết trên The New York Times có nhan đề Khi ung thư gặp gỡ internet, Jane Brody – nữ ký giả chuyên bình luận sức khoẻ của tờ báo, viết: “Cách đây một thế hệ, bệnh nhân tư vấn bác sĩ để tìm cách chiến thắng ung thư. Nhưng giờ đây đã có internet, nơi có cơn sóng thần ảo ngập tràn thông tin được cung cấp bởi đủ loại người khác nhau, từ các chuyên gia với bằng chứng xác thực cho đến những người bán hàng hoặc lừa đảo chính hiệu”.
Nếu nghe theo những tin đồn này, hậu quả sẽ như thế nào? Tại buổi ra mắt cuốn Ung thư: Tin đồn & Sự thật (*) cuối tuần qua, TS Lê Anh Phương, đại học Quốc gia Singapore, cho biết trước mắt sẽ mất tiền, bởi thay vì dùng tiền cho những việc ích lợi như mua sản phẩm dinh dưỡng tốt để dùng hoặc đi chơi với người thân hay bạn bè, người ta lại tốn tiền cho những sản phẩm vô giá trị. Một thiệt hại lớn hơn là nỗi lo sợ, hoang mang. TS Phương chia sẻ: “Khi nghe thông tin làm chuyện này hoặc ăn thực phẩm kia, chắc chắn bị ung thư người ta rất dễ lo lắng. Lâu dài, nó gây stress và ảnh hưởng đến sức khoẻ”.
Tuy nhiên, hậu quả lớn nhất của tin đồn là tác hại trực tiếp lên con người. Tại bệnh viện Ung bướu TP.HCM, các bác sĩ thường gặp những bệnh nhân ung thư tuyến giáp bị lở loét cổ vì nghe theo tin đồn đi đắp lá chữa bệnh. TS.BS Trần Thanh Phương, trưởng khoa ngoại 3, cho biết: “Người ta cho rằng đắp lá sẽ làm tan khối u, còn nếu vào bệnh viện chữa trị, đụng dao kéo, ung thư sẽ di căn nhanh. Nhưng hết bệnh đâu không thấy, chỉ thấy lỡ mất cơ hội điều trị”.
Trong cuốn Ung thư: Tin đồn & Sự thật, ThS Trần Thị Hồng Loan, viện Nghiên cứu hoạt chất thiên nhiên – đại học Y khoa Cao Hùng (Đài Loan), bác bỏ tin đồn “Fucoidan hiệu quả thần kỳ trong điều trị ung thư”. Chị khẳng định, Fucoidan là một thành phần bổ sung, chứ không phải thuốc điều trị ung thư. Khi nghiên cứu trong phòng thí nghiệm (chưa phải trên người), chất này làm tăng hiệu quả của thuốc trị ung thư trên một số dòng tế bào ung thư, nhưng ở những dòng khác nó lại vô tác dụng. Tuy nhiên, đáng nói hơn là sử dụng Fucoidan có thể gây ra một số tác dụng phụ cho người dùng, như tăng nguy cơ chảy máu, gây bệnh tuyến giáp. ThS Loan khẳng định: “Fucoidan hiện chưa phải là thuốc trị ung thư”.
Tìm thông tin xác thực ở đâu?
“Khi đối mặt với một chẩn đoán xác thực hoặc nghi ngờ bị ung thư, đa số người ta sẽ tư vấn “bác sĩ Google” trước khi đi khám một chuyên gia ung thư thật sự. Bất hạnh thay, “bác sĩ Google” lại không bao giờ biết được những gì tốt nhất”, ký giả Jane Brody viết. Không khó hiểu tại sao “bác sĩ Google” được ưa chuộng, bởi “chuyên gia” này dễ tìm kiếm, tiếp xúc đơn giản, nhưng không bó buộc thời gian như bác sĩ ngoài đời. Nhưng không chỉ “bác sĩ Google”, internet còn hấp dẫn bệnh nhân, vì ở đó có những cộng đồng cùng mắc bệnh.
Trong một nghiên cứu đăng trên Journal of Oncology Practice, TS Danielle Gentile cho rằng, mạng xã hội có ích cho bệnh nhân ung thư, đặc biệt với người thiếu sự trợ giúp xã hội, vì ở đó họ có thể trao đổi ẩn danh với người khác về những vấn đề cảm xúc và tinh thần, hoặc tìm kiếm cách thức giải quyết những vấn đề liên quan đến điều trị. Nhưng theo chuyên gia ung thư Lidia Schapira, trung tâm Y khoa đại học Stanford (Hoa Kỳ), “trong khi một số cộng đồng mạng cung cấp thông tin xác thực, thì một số cộng đồng khác lại đăng thông tin cung cấp bởi những người không có kiến thức y khoa”.
Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ cũng cảnh báo về tác hại của tin đồn: “Thông tin sai lệch có thể gây hại nếu bạn bị ung thư, vì nhiều thông tin trên internet chỉ là ý kiến chủ quan cá nhân, nhận định của người bán hàng và người khỏi bệnh, nhưng thiếu cơ sở khoa học. Ai cũng có thể đăng thông tin trên mạng, nhưng nhiều thông tin lại thiếu sót, không đúng hoặc sai hoàn toàn.Thậm chí một số người còn muốn lừa gạt bạn”.
Thực tế không khó để phân biệt những trang thông tin y học chính thống với những trang phát tán tin đồn thiếu chứng cứ xác thực. TS Phương gợi ý nên tham khảo những trang web có đuôi .gov, .edu, vì đây là trang của tổ chức chính phủ, trường đại học chịu trách nhiệm về những gì đăng tải. TS Phương nói: “Khi chia sẻ thông tin, một trang web uy tín sẽ kèm theo thông tin gốc để người đọc tham khảo. Tham khảo mục “Về chúng tôi” (About us) ở những trang web cũng giúp người ta biết được mục đích của trang, phi lợi nhuận hoặc có lợi nhuận với quảng cáo mời gọi dùng một sản phẩm hoặc dịch vụ nào đó… Ngoài ra, trang web lợi nhuận thường dùng những từ mỹ lệ như “phương thuốc thần kỳ”, “sản phẩm chữa được mọi loại bệnh”, “không cần hoá trị, xạ trị hay đi gặp bác sĩ”…”.
“Người ta không nên trông chờ một trang web để thay thế bác sĩ, bởi ngoài kiến thức y khoa và kinh nghiệm tích luỹ trong nhiều năm điều trị, bác sĩ còn biết rõ bạn, bệnh sử của bạn, bệnh sử người thân bạn và các yếu tố nguy cơ tốt hơn Internet rất nhiều” – David W. Wolpaw, bác sĩ gia đình tại TP Manchester, Connecticut (Hoa Kỳ)
Bình Yên (theo TGHN)
—————————–
(*) Nhóm Ruy băng tím, công ty văn hoá truyền thông Sống và NXB Dân Trí phát hành tháng 5/2019.
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này