09:50 - 25/08/2018
‘Thương nhớ thời bao cấp’
Trong khuôn khổ triển lãm “Thương nhớ thời bao cấp” diễn ra từ 16 – 31.8.2018 tại trung tâm Văn hoá Pháp (Hà Nội) với khoảng 30 bức tranh vẽ minh hoạ về thời bao cấp, được trích từ cuốn sách cùng tên, tại đây, bà Phạm Chi Lan (chuyên gia kinh tế), GS Nguyễn Minh Thuyết cùng hai hoạ sĩ Thành Phong và Hữu Khoa đã cùng các khán giả chia sẻ câu chuyện về “Thời bao cấp”.
Thương nhớ thời bao cấp là cuốn sách khởi đi từ ý tưởng xuất hiện cách đây năm năm, nhưng đến tháng 8/2018, mới chính thức được xuất bản. Cuốn sách được thực hiện bởi Nhã Nam cùng phần vẽ minh hoạ của hai hoạ sĩ Thành Phong và Hữu Khoa, dựa trên những câu nói cửa miệng, thành ngữ, tục ngữ, ca dao có tính hài hước, châm biếm về thời bao cấp. Qua những bức vẽ, giai đoạn bao cấp ở hậu phương, chủ yếu là thành thị (trong khoảng thập kỷ từ những năm 60 – 80) thế kỷ trước đã được tái hiện một cách sinh động.
Với những câu như “Mặt nghệt như mất sổ gạo”, “Đặt cục gạch”, “Bắt cởi trần phải cởi trần/Cho may ô mới được phần may ô”, “Ban ngày cả nước lo việc nhà/Ban đêm cả nhà lo việc nước”… “chân dung” thời bao cấp đã dựng lên đời sống thiếu thốn của người dân trong bối cảnh kinh tế khó khăn, mọi hàng hoá được phân phối bằng chế độ tem, phiếu.
Bà Phạm Chi Lan giải thích thời bao cấp chúng ta theo một hệ thống chung về kinh tế, không phù hợp với yêu cầu phát triển và không phù hợp với điều kiện của nước mình. Trong khi đất nước có nhiều nguồn lực về tài nguyên nhưng không được khai thác, dẫn đến tình trạng hàng hoá không đủ cung cấp cho nhu cầu thiết yếu. Vì thế, có thể lý giải ba nguyên nhân dẫn đến tình trạng khó khăn thời bao cấp là do hậu quả của chiến tranh, cơ chế tập trung quan liêu bao cấp về kinh tế và do bị cô lập về kinh tế (không hội nhập với quốc tế, không sử dụng được các nguồn lực từ bên ngoài).
Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận, trong thời kỳ bao cấp sức sống của người làm kinh tế tư nhân, kinh tế nhỏ lẻ, nó “như cỏ dại” mà người ta gọi với một ngôn ngữ có phần khinh miệt “con phe”. “Chính những người đó giúp bổ sung một phần cho những nguồn cung cấp cần thiết cho xã hội”. Hoặc trong nông nghiệp, với tình trạng 95% ruộng đưa vào hợp tác xã, “hầu hết các hộ nông dân sống được là nhờ mảnh ruộng 5% họ được quyền sở hữu trồng trọt chăn nuôi thêm”, bà Lan cho biết.
“Có thể cơ chế có nhiều thứ bị hạn chế về tư duy lúc đó, nhưng nền kinh tế ở miền Bắc vẫn được tự thân người dân nuôi dưỡng lẫn nhau, hỗ trợ nhau qua những kênh không chính thức như vậy. Sức sống tự nhiên đó chứng minh một điều: người dân là những người có thể làm được rất nhiều thứ. Nó làm tiền đề cho chủ trương đổi mới sau đó là giải phóng sức sản xuất, giải phóng sức dân, làm cho nền kinh tế bật dậy”.“Cách vận hành của xã hội, của người dân cũng chính là sức sống, sức mạnh của đất nước”.
Song song với đời sống kinh tế khó khăn, đời sống tinh thần của thời bao cấp cũng nhiều thiếu thốn.Những phương tiện giải trí như số nhà hát, rạp chiếu phim ít ỏi, trong khi lại quá cực đoan về lý lịch, hoặc hà khắc với quyền tự do cá nhân, đã tạo ra những bất cập. Tuy vậy theo diễn giả, GS Nguyễn Minh Thuyết thời kỳ này văn hoá đọc và phong trào văn nghệ quần chúng rất cao.
Ngoài phần trình bày, các diễn giả cũng đồng ý với ý kiến của bà Bùi Thị Linh – khách tham dự toạ đàm, tuy khó khăn gian khổ như vậy nhưng thời bao cấp cũng có những điểm tích cực của nó, khi mà người dân sống với nhau có niềm tin, có tình hơn thời hiện nay.
Hải An (theo TGTT)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này