10:42 - 08/09/2017
John Ashbery, kẻ xuyên thời gian đã kết thúc thời gian
Thơ John Ashbery có thể khó đọc với nhiều người, nhất là với những độc giả từng quen thuộc với những tác phẩm văn chương mạch lạc và chuyển tải một ý nghĩa nhất định.
Thi sĩ Vũ Thành Sơn đưa tin: “Nhà thơ Mỹ John Ashbery vừa từ trần ngày 3/9/2017. Ông là tác giả của trên 20 tập thơ, chưa kể truyện và tác phẩm phê bình nghệ thuật. Ông nhận rất nhiều giải thưởng văn học. Ông được trao giải thơ của hiệp hội Phê bình Sách quốc gia, giải Sách quốc gia Mỹ cho thơ, và giải Pulitzer cho thơ năm 1976, giải Bollingen năm 1984, huân chương Robert Frost năm 1995, và huân chương Nhân văn quốc gia năm 2011”.
Thơ John Ashbery có thể khó đọc với nhiều người, nhất là với những độc giả từng quen thuộc với những tác phẩm văn chương mạch lạc và chuyển tải một ý nghĩa nhất định.
Thơ của ông, mà tựa đề ít khi là một gợi ý, là một kết hợp bất định những hình ảnh, cảm xúc, ý tưởng không kết dính với nhau theo một trật tự logic quen thuộc. Người đọc, vì thế, sẽ di chuyển từ câu thơ trước đến câu thơ sau như di chuyển từ một không gian này đến một trường hấp dẫn khác một cách hoàn toàn bất ngờ. Thơ John Ashbery có cách sử dụng ngôn ngữ độc đáo gợi nhiều liên tưởng, đưa ra những cái nhìn khác thường và hiệu ứng nghệ thuật cũng vì vậy bất khả tiên đoán”.
Bài thơ có cái tựa Gánh nặng của công viên cho ta nghe lại những thanh âm của cuộc sống bằng một cái tai khác:
“Có lần, trên bờ biển Mannahatta tiêu điều, tôi câu nhấp cá bướng, nhưng chỉ bắt số không, không gì ngoài một hai miệng hút cao su. Thật bực mình lúc đó. Nhưng bây giờ tất cả đều tươi tắn.
Tôi ngẫm, có nhằm nhò gì không?
Có phải những thuỷ thủ đang vẫy từ boong tàu lâm nạn? Chúng tôi không đố kỵ, tuy vậy, đời sống ắp đầy những chấn động lặt vặt, nên bất cứ ai cũng phải vồ phần mình.
Chiếc vĩ cầm thái cuộc đời thành những phần quản lý được, và kẻ kéo cò không biết ai hắn đang làm xúc động, hay quan tâm sao bà con phải xúc động;
trí hắn nhắm vào mục tiêu, cái bổn phận phi thường để kết thúc mệnh hắn. Bạn tưởng hắn hơn bạn?”
Dịch giả Phan Quỳnh Trâm, người đã từng say mê và dịch rất nhiều thơ của John Ashbery trang trọng để trên trang của cô lời tạ từ với bài thơ mà cô chọn Những kẻ ngủ tỉnh táo và nhận định: “Mang đậm màu sắc siêu thực, quan hệ giữa các hình ảnh và ý thơ có khi xa nhau, thơ ông bị coi là khá khó hiểu, nhưng ngay cả khi không hiểu, người ta vẫn thấy ngôn ngữ thơ của ông giàu có, đa dạng, đa sắc và đẹp đẽ vô cùng. Chính vẻ đẹp trong ngôn ngữ cùng những thử nghiệm táo bạo về kỹ thuật ấy, đã làm cho Ashbery trở thành nhà thơ có ảnh hưởng nhất trong thế hệ của ông”.
John Ashbery, sinh năm 1927, được đông đảo các nhà phê bình đánh giá là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của Mỹ trong nửa sau thế kỷ 20. Ông đã xuất bản hơn 20 tập thơ và đoạt hầu hết các giải thưởng văn học quan trọng nhất của Mỹ, từ Yale Younger Poets Prize đến Griffin International Award, Pulitzer Prize và National Book Award, v.v.
Những khổ thơ trước thời gian
Im lặng như có thể
thế nào khác, đại dương quay đi
và lui về trong chiếc quần nhỏ của mình.
Rạn san hô phải biết đôi điều về chuyện này,
và toàn bộ lũ cá đỏ chẳng hiếu kỳ
trôi nổi ngờ nghệch thành từng đàn,
băn khoăn đàn nào là tốt nhất.
Tôi sẽ đưa em đi một vòng
trên con xe cà tàng của mình, hỡi nàng Đại Dương, thật lòng, nếu có thể.
John Ashbery, Stanzas Before Time, Your Name Here (Farrar, Straus and Giroux, 2000).
Copyright © 2000 by John Ashbery | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Hoài Khanh
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này