12:43 - 22/02/2016
Đất mẹ chờ đón tinh hoa trẻ về làng
Cầu Mỹ lợi có dáng như một cánh cò đang nghiên cánh lượn vòng mở đường bay vào mỗi bình minh. Bỗng nhiên người ta có cảm giác các cánh đồng đất gò, đất rẫy trở về làm mẹ! Một thứ cảm giác phi lý, vì đất đời đời là đất mẹ và đất mẹ chưa hề đi xa làm gì có chuyện trở về!
Hãy chìm sâu vào suy tư để tìm kiếm bên trong mỗi con người nguyên cớ sinh ra thứ cảm giác cho rằng đất mẹ trở về!
Nếu ngồi nhìn qua cửa xe khi đi trên quốc lộ 50 vào những ngày đầu tuần, hầu như chỉ thấy mỗi một dòng xe máy, xe đò, xe hơi chảy ào ạt về phía Sài Gòn, Người già, người trẻ, thậm chí trẻ con cũng theo cha mẹ nhập vào đoàn người rời quê nhập cư vào đô thị lớn nhất nước để làm việc và học tập.
Nhìn những gương mặt vừa háo hức lại không dấu nỗi âu lo, nhưng tuyệt nhiên không sắc buồn của người xa xứ nào. Vì sao họ không cưu mang tâm trạng buồn xa quê bỏ xứ, một tâm trạng vốn nền tảng của cộng đồng văn hoá làng coi việc rời lũy tre, mái đình, ao làng, khói bếp nhà… như là người bị đày khỏi nơi chốn chôn nhau cắt rún.
Một người nông dân già trong đoàn nhập cư lên Sài Gòn bán vé số kể: Làng tôi chỉ cách thị xã Gò Công chưa tới chục cây số, vậy mà cha tôi lúc lâm bệnh nặng, con cháu muốn đưa ông ra nhà thương thị xã để trị, ông nhất định không đi và ông nói lời tâm nguyện trăng trối mà không con cháu nào dám cãi là: “Bây hãy để cha được chết ở đất làng mình!”
Diện tích đất mẹ trong tâm hồn của người xưa không rộng nhưng sâu xa như biển lớn. Chẳng phải là được chết ở đất làng là được bảo bọc bởi sự chào đời mới của các đứa trẻ, các mùa đám cưới, tình yêu của các thế hệ hậu sinh sao! Với người xưa, kết thúc cuộc đời ở làng là mở ra không gian kỳ diệu thường ngày với sự chuyển sắc của mặt trời, âm thanh của gió và cây cỏ, cả bóng đêm trên lớp lớp xương trắng tiền nhân luôn giao cảm với người sống trên các cung đường ánh trăng đó sao!
Thế mà hôm nay sao lại có các dòng người làng bất tận bỏ đi về đô thị, họ vì mưu cầu đời sống tốt hơn mà bỏ đi thì người bỏ đi cũng có nghĩa như chính đất làng bỏ đi khỏi trào lưu phát triển hiện đại ở nơi chốn hình thành nguyên khí bao đời.
Ngày nay, dòng chảy người bỏ làng nhập cư đô thị là dòng chảy chính và không gì có thể ngăn được nhu cầu trở thành thị dân để có cuộc sống mà ai cũng cho là tốt hơn. Lúc ở Bắc Ninh, gặp một người đàn bà bán mớ rau mùi vừa hái mới, bà bó lại từng bó nhỏ để đưa lên buổi chợ ở Hà Nội vào sớm ngày mai.
Chị nói “Cháu chỉ gởi người quen bán, cháu không lên trên đấy bán bao giờ, cháu không quen lên phố đâu, cháu sợ lắm!” Ở bên đường làng Đông Hồ cũng có một cô gái quê trẻ bán mía cây, cô gái rất thành thạo với cái máy cắt mía thủ công. Cô nói: “Nhà cháu chỉ cần vài cân gạo, vào làm các khu công nghiệp hơn được tí tiền, nhưng xanh người lắm bác à, xanh đến con còn không nhận ra mẹ đấy chứ!”
Nhiều người năng động thường cho rằng kẻ ở lại quê thường là người thụ động đến kém cỏi, vài người lên phố thành đạt còn tự cho mình cái quyền nhìn người bám chân đê, đường làng là không cầu tiến thậm chí thiểu năng.
Nhưng có một câu hỏi, vào lúc này, các đô thị lớn ở Việt Nam đang mở đón từ trí thức đến lao động phổ thông, từ nghề mạt hạng cho tới giới ăn mày và tất cả họ đang kiếm đủ tiền hơn, có cuộc sống so sánh với trước đây tiện nghi hơn; nhưng thế thì tại sao vẫn còn có những người làng thâm thuý văn hoá, khoẻ mạnh cả thể xác và tâm hồn vẫn thiết tha với đất mẹ?
Một câu hỏi không dễ có câu trả lời, dù người ta chỉ cần rời Hà Nội hay Sài Gòn sáng rực ánh đèn một đoạn là đối diện ngay với không gian sống của người dân ngoại vi đang chìm vào cảnh chập choạng sáng tối, lờ mờ khói bụi ô nhiễm không khí, đất, nước và cả ô nhiễm văn hoá mà các làng ngoại ô đang gánh chịu như là một sự hy sinh cho đời sống tráng lệ của thị dân.
Vì sao có những người làng không bỏ đi, ngay cả khi làng họ bị cưỡng chế thu hồi đất sống và canh tác với một cái giá rẻ mạt đáng căm phẫn? Vì sao có những người làng đau lòng khi không ngăn được con cháu quyến thuộc bỏ đi, ngay cả khi các phương tiện sống của con cháu mang về từ đô thị cũng không giúp họ nguôi đau đáu trong lòng.
Câu trả lời chính xác ở đây là chính thế hệ người làng ở lại đang sống với đức tin bền vững và sâu sắc là: Vào ngày không xa, các người làng đã bỏ đi sẽ trở về và họ ở lại giữ nghi lễ, các nhịp sống, sinh hoạt của làng như một đức tin tâm linh thiêng liêng chờ các người làng ra đi quay trở về.
Gần đây, trong chương trình Nước Nhật Ngày Nay, phát trên truyền hình, truyền thông, người Nhật ghi nhận một trào lưu tuổi trẻ Nhật rời bỏ Tokyo, một đô thị lớn và hiện đại nhất thế giới để về các vùng ngoại vi khởi nghiệp. Dư luận Nhật nhấn mạnh tinh thần khởi nghiệp của tuổi trẻ bên ngoài đô thị lớn; và họ tôn vinh giá trị tạo cơ hội thành công cho tuổi trẻ ở các thị trấn, làng mạc xa thủ đô Tokyo.
Từ trào lưu trở về làng để nắm lấy cơ hội khởi nghiệp của tinh hoa tuổi trẻ Nhật này, người ta có cơ sở để hy vọng sự năng động và nhạy bén của giới trẻ trí thức Việt cũng sẽ tạo ra giá trị: trở về làng.
Khi truyền thông Nhật đưa ra điển hình về một nhóm trẻ lập công ty để khởi nghiệp trên một thị trấn có truyền thống lâu đời làm mắt kính, nhưng đang lâm vào cảnh phá sản vì không thể cạnh tranh được với mắt kính giá rẻ từ Trung Quốc, những người Nhật trẻ này với tri thức và nhạy bén thị trường đã sáng tạo các mặt hàng trang sức hiện đại từ chính tư liệu sản xuất và tay nghề của một làng nghề chuyên làm mắt kính.
Sự thành công của họ, nhìn ngoài có vẻ là cứu được cả một thị trấn với các hộ gia đình làm nghề truyền thống, nhưng thật ra họ không cứu ai cả mà đơn giản là họ tìm thấy cơ hội của mình từ sự năng động và sự sáng tạo đúng tầm thời đại mà chỉ thế hệ trí thức trẻ mới sở hữu.
Ở Việt Nam hiện nay, không ít trường hợp những người trẻ về làng để giúp xã hội giải quyết một bài toán cực khó là nuôi trồng và cung cấp nguồn thực phẩm theo công nghệ sạch. Dù có khi những người trẻ này không về làng nơi mình sinh ra để khởi nghiệp, họ chọn làng khác bởi khái niệm làng của họ rộng hơn và sâu sắc hơn.
Làng của họ là ở mọi nơi trên chính đất mẹ tinh khiết sinh dưỡng nguồn sống an lành và tinh sạch như bản chất bất tử của đất mẹ. Trường hợp chị Nguyễn Phượng Hoàng, người tốt nghiệp đại học công nghiệp TPHCM, bỏ lại công việc lương cao ở Sài Gòn để về Lâm Đồng khởi nghiệp trồng rau sạch và tìm thấy cơ hội tạo dựng thương hiệu của mình, đã phần nào đó cho thấy trào lưu trí thức trẻ tìm về làng quê để cùng dân làng tạo nên động lực đổi thay chân chính.
Đáng trân trọng hơn như trường hợp của anh Vũ Đức Hiếu, tên quen gọi là Hiếu Mường, người sinh ra ở Hà Nội, tốt nghiệp đại học Mỹ Thuật Hà Nội, đã bỏ thủ đô về Hoà Bình dành hết tâm hồn và sức lực cho ngày phục sinh tinh hoa văn hoá của đồng bào Mường.
Cần nhìn những trường hợp quay người đi ngược dòng với đám đông nhập cư đô thị để về làng khởi nghiệp, đích thị là một trào lưu của tinh hoa trí thức trẻ; phải nhìn nhận đúng đắn cũng như tôn vinh giá trị của trào lưu này, vì đó là hành trình ý thức được minh định trong toàn cảnh các giá trị xã hội của con người hiện đại trước các vấn nạn tốc độ đô thị hoá, cũng như trước thách thức của việc cân bằng môi trường sống của hôm nay và mai sau.
Ngay cả khi dự cảm phi lý cho rằng đến lúc nào đó không còn người khoẻ mạnh, tài năng sống ở làng quê, mà tất cả đều nhập cư đô thị; và rồi mỉa mai về dòng người trở về làng chỉ là người đã bị vắt kiệt sức lực và tâm hồn, thậm chí thành tàn phế từ các khu công nghiệp hay đô thị đầy vấn nạn xã hội.
Rộng hơn, người ta còn cho rằng đất mẹ ở làng không còn tinh sạch như xưa vì sau bao năm nhiễm phân bón, thuốc trừ sâu và trùng trùng sự ô nhiễm khác. Hay nữa, đất làng gồm bầu trời, mặt nước, gió và không khí đã bị tư bản đỏ, cường hào ác bá dùng sự tham lam và ngu muội thông qua thế lực quyền và tiền cắt xé thành một vạt đất tả tơi, phơi lộ các vết thương văn hoá và cả tâm linh.
Dù chủ nghĩa thực dụng hiện tại có tra tấn khai thác đất mẹ đến thế nào đi nữa, thì đức tin về sự phục sinh vẫn bền bĩ thiêng liêng trong nhịp sống đất làng.
Chủ nghĩa thực dụng hiện thực có thể làm biến hình, đổi chất đến thoái hoá thế nào đi nữa vẫn không thể chạm tới được trái tim của đất mẹ đang thầm lặng mà tha thiết sinh dưỡng huyết mạch và tinh thần các trí thức trẻ đang theo trào lưu trở về làng, để đem đến cho họ, cho làng cơ hội khởi nghiệp mới bắt đầu từ chén cơm, hạt muối, cốc nước.
Đó là sự huyền nhiệm phục sinh đáng chờ đợi nhất mà toàn bộ các giá trị tinh thần và vật chất của xã hội hiện đại đang mở ra. Một khi các trí thức trẻ trở về làng khởi nghiệp là họ đưa đất mẹ trở về với tinh hoa phẩm chất mới.
Trần Tiến Dũng
Thế Giới Tiếp Thị
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này