11:44 - 31/01/2024
Đi tìm ‘phép màu của con chip’
Mỗi khi gã khổng lồ ngành bán dẫn TSMC của Đài Loan (Trung Quốc) công bố một nhà máy mới, nhu cầu bất động sản và nền kinh tế địa phương có chuyển biến tăng trưởng tốt. Từ Đài Loan đến Nhật Bản, mọi người đề cập đến “hiệu ứng TSMC” khi hãng chip Đài Loan đã thay đổi bộ mặt làng quê, thị trấn yên tĩnh…
Thế nhưng, TSMC đã không mang lại những thay đổi nhanh chóng như mong đợi tại Mỹ, hiện nay và cả trong quá khứ.
“Hiệu ứng TSMC” tại Nhật Bản
Nhà máy đầu tiên của TSMC với hai đối tác chính Sony và Denso có tên Japan Advanced Semiconductor Manufacturing (JASM) dự kiến khai trương cuối năm tại tỉnh Kumamoto, phía đông bắc Nhật Bản. Ngay từ bây giờ, các nhà bán lẻ địa phương đã sẵn sàng đón bắt làn sóng tiêu dùng từ chuyên gia, kỹ sư Đài Loan cùng gia đình của họ. Rộng hơn là công nhân và cư dân địa phương,
Izumi, nhà điều hành trung tâm mua sắm Youme Town Hikarinomori ở Kikuyo, một thị trấn thuộc tỉnh Kumamoto, đã bắt đầu tân trang lại trung tâm này hồi tháng 7.2023. Izumi đã thành lập quầy bán quà lưu niệm cho du khách và khu vực bán đồ ăn Đài Loan trong siêu thị ở tầng một, với khoảng 20 mặt hàng thực phẩm ăn liền và bánh kẹo nhập khẩu. “Dân số ở khu vực này sẽ tăng rất nhanh. Nếu chúng tôi không bắt đầu phục vụ nhân viên nhà máy và người nhà của họ từ bây giờ, thì có thể chúng tôi sẽ lỡ nhịp”, Noritoshi Haraya, Tổng Giám đốc của trung tâm mua sắm Youme Town Hikarinomori.
Số mặt hàng giảm giá ở khu vực quà tặng và cửa hàng đặc sản lên khoảng 30%. Izumi tin rằng nhu cầu các món quà cao cấp của du khách sẽ gia tăng, chẳng hạn như mặt hàng bánh trứng Morozoff, các món chocolate đắt tiền của thương hiệu Godiva.
“Khách hàng ở thị trấn này trước đây phải lái xe hơn 30 phút để mua những món đồ này tại các cửa hàng bách hóa ở Kumamoto. Nhưng giờ họ có thể mua mọi thứ ở Kikuyo. Doanh số bán hàng ở khu vực quà tặng đã tăng 80%”, ông Haraya nói.
Mở cửa vào năm 2004, Youme Town Hikarinomori nằm trên khu đất rộng khoảng 78.000m2, với tổng diện tích sàn là 157.000m2. Trung tâm mua sắm được coi là chìa khóa để tái phát triển khu vực.
Kikuyo là nơi sinh sống của khoảng 44.000 người. Đây được xem là “thị trấn trung chuyển” của người dân và du khách trước khi đến thành phố Kumamoto, thủ phủ của tỉnh Kumamoto. Nông nghiệp từng là ngành công nghiệp chính của tỉnh. Năm 2001, tập đoàn Sony của Nhật Bản đã xây dựng nhà máy thiết kế và sản xuất chip ở Kikuyo, tạo nền tảng công nghiệp chip ở thị trấn nhỏ.
Nhà máy JASM đi vào sản xuất, tạo ra 10.000 việc làm mới, giúp dân số khu vực quanh nhà máy gia tăng đáng kể trong mười năm tới. Tập đoàn tài chính Kyushu ước tính nhà máy TSMC sẽ đóng góp khoảng 6.900 tỉ yen (48,4 tỉ đô la) cho nền kinh tế Kumamoto trong thập niên tới.
Các nhà bán lẻ đang đầu tư rất nhiều, đặt cược tương lai vào nhà máy JASM.
Izumi đã có kế hoạch tân trang lại gian hàng quần áo và đồ trẻ em trên tầng hai vào năm 2025. Chuỗi cửa hàng đồ nội thất Nitori Holdings đã mở cửa hàng rộng khoảng 4.000m2 ở thị trấn Ozu, cạnh Kikuyo vào tháng 11. Nitori cho biết doanh số bán hàng ở cửa hàng tầm trung này “tốt như dự báo”.
Chuỗi cửa hàng giảm giá Don Quijote của tập đoàn Pan Pacific International Holdings cũng có kế hoạch tương tự Izumi và Notori.
Cửa hàng Mega Don Quijote Kikuyo mở từ 14 đang tăng trưởng mạnh mẽ. Nó đang dẫn đầu doanh số trong top 6 của tỉnh Kumamoto. Đang bán khoảng 20.000 mặt hàng, từ đồng hồ và túi xách miễn thuế cao cấp đến đồ lặt vặt và thực phẩm. Shinichi Hoshino, trợ lý giám đốc cửa hàng, nói với Nikkei Asia rằng “nhiều khách có vẻ là người Đài Loan. Chúng tôi cũng muốn xem xét bán các mặt hàng của Đài Loan trong tương lai”.
Khởi công từ tháng 4/2022, nhà máy đầu tiên của TSMC được đầu tư gần 8 tỷ USD. Nhưng chính phủ Nhật Bản đã “thủ sẵn” ngân khoản tài trợ 476 tỷ yen (3,38 tỷ USD) thông qua chính sách thuế khóa và thuê đất. Hàng tháng, dự kiến nhà máy sẽ sản xuất 55.000 tấm wafer hay con chip kích cỡ 12,16, 22 và 28nm từ cuối năm nay.
Nhà máy đầu tiên được xây dựng thần tốc, trong khoảng 30-32 tháng. Hai nhà máy tiếp theo của TSMC với tốc độ hoàn thiện ngắn hơn, dự kiến trong 18 tháng mỗi nhà máy.
Trong khi nhà máy đầu tiên đang chuẩn bị hoàn tất, tờ Nikkan Kogyo Shimbun đưa tin, TSMC và các đối tác Nhật Bản đang chuẩn bị khởi công nhà máy thứ hai, cũng ở Kumamoto và gần nhà máy đầu tiên, vào tháng 4/2024 với vốn đầu tư hơn 7 tỷ USD. Nhà máy sẽ sản xuất các con chip tiên tiến hơn, kích thích từ 5nm (kích thước càng nhỏ, hiệu suất của chip càng cao) từ năm 2025.
Theo dự kiến, nhà máy thứ ba của TSMC sẽ được khởi công tháng 4/2025 được đầu tư đến 20 tỷ USD, đã bao gồm tiền bồi thường đất đai. Nhà máy này sẽ sản xuất con chip 3nm – công nghệ tiên tiến nhất của TSMC hiện nay – dành cho smartphone từ năm 2026.
“Phép màu” không trỗi dậy từ sa mạc
Tháng 8/2022, Mỹ thông qua đạo luật hỗ trợ ngành chip trị giá đến 52 tỷ USD nhằm thuyết phục các hãng công nghệ bán dẫn của Mỹ và nước ngoài chuyển dần các hoạt động sản xuất chip sang Mỹ.
TSMC đang xây dựng một nhà máy trị giá 12 tỷ USD ở thành phố Phoenix, bang Arizona. Giai đoạn đầu là chip 5nm với công suất 20.000 wafer/tháng. Giai đoạn tiếp theo là chip 3nm, số vốn lúc này có thể lên đến 40 tỷ USD. CEO Jensen Huang của hãng phát triển chip Nvidia mô tả về nhà máy Phoenix: “Đó là một phép màu công nghệ trỗi dậy từ sa mạc. Những con chip tiên tiến nhất của Nvidia luôn được chế tạo từ những nhà máy hiện đại nhất của TSMC. Tôi luôn mong đợi việc hợp tác giữa hai bên sẽ luôn liên tục”.
Bất động sản ở Phonenix đang bùng nổ. TSMC đã cử khoảng 600 kỹ sư “hạt giống” từ Đài Loan đến phục vụ tại địa điểm này trong ít nhất ba năm cho đến năm 2025. Phần lớn các kỹ sư Đài Loan đang sống trong “làng TSMC” gồm các căn nhà có 1-3 phòng ngủ cho thuê, với các tiện nghi như hồ bơi, khu nghỉ dưỡng và trung tâm thể thao. Các nhà thầu của TSMC cũng đang kéo đến vùng sa mạc bao quanh Phoenix… Chẳng hạn, Sunlit Chemical chuyên cung cấp acid flohydric và LCY Chemical sản xuất cồn isopropyl đều đang xây dựng nhà xưởng tại đây…
TSMC cho biết khoản đầu tư của họ vào Arizona sẽ tạo ra ít nhất 4.500 việc làm trực tiếp và khoảng 10.000 việc làm liên quan đến chuỗi cung ứng. Đạo luật về chip của Washington một lần nữa khiến giấc mơ “Sa mạc Silicon” bùng cháy trở lại. Dòng tiền đổ vào Phoenix giúp bang Arizona quyết tâm đẩy nhanh tiến độ xây dựng “Sa mạc Silicon” – một phiên bản sa mạc khô cằn, thiếu nước của “Thung lũng Silicon” ở California. Intel và các hãng chip khác của Mỹ đã hoạt động tại khu vực từ lâu.
Nhưng nguồn tiền khổng lồ, chính sách trải thảm đỏ của Washington không bảo đảm Phoenix sẽ tạo ra “hiệu ứng TSMC” như ở Đài Loan và Nhật. Nhà máy chip tiên tiến đầu tiên của TSMC xây ở Amas, tiểu bang Washington từ thập niên 1980. Nhà máy ban đầu được gọi là “giấc mơ lớn”, nhưng sau lại thành “cơn ác mộng” – như lời mô tả của nhà sáng lập Morris Chang. Vị CEO về hưu đã chỉ ra các vấn đề như chi phí, xung đột văn hóa và khó khăn trong tuyển dụng.
Và lần này, lịch sử dường như đang lặp ở Phoenix. Nhà máy Phoenix được TSMC lên kế hoạch từ giữa năm 2020, khởi công một năm sau đó và dự kiến hoạt động năm 2024. Nhưng thời gian khai trương bị lùi sang năm 2025. “Chúng tôi đang bước vào giai đoạn quan trọng của công đoạn lắp đặt thiết bị chuyên dụng tiên tiến nhất. Nhưng gặp một số thách thức vì không có đủ số lượng nhân công lành nghề, với chuyên môn đủ sâu và cần thiết để lắp đặt các thiết bị”, Chủ tịch Mark Liu nói hồi tháng 7 vừa rồi.
Sau đó, Chủ tịch TSMC nói sẽ đưa kỹ sư và công nhân lành nghề từ Đài Loan qua. Việc xin thị thực E-2 của khoảng 500 kỹ sư Đài Loan hiện đang trục trặc. Liên đoàn Union Arizona Pipe Trades 469 (U.A Local 469), đại diện cho hơn 4.000 công nhân, thợ lành nghề và nhân sự kỹ thuật ở Mỹ, đã gửi đơn khiếu nại, kêu gọi các nhà lập pháp từ chối cấp thị thực này. Công đoàn Mỹ đã tố TSMC “cố tình trình bày sai” về kỹ năng của lực lượng lao động Arizona, đồng thời việc cấp E-2 sẽ đặt nền móng cho nhân công rẻ từ nước ngoài thế chân người lao động Mỹ.
TSMC giải thích với phía Mỹ rằng nhân sự Đài Loan đến Phoenix không phải mối đe dọa hay chiếm công việc của người Mỹ. Họ chỉ ở Phoenix trong khoảng thời gian giới hạn, không ảnh hưởng đến 12.000 công nhân làm việc tại đây, cũng như việc tuyển dụng sắp tới tại Mỹ.
Nhưng nhà máy Phoenix từng là đề tài thời sự sôi sục ở Đài Loan. Hồi tháng 7.2023, một kênh YouTube ở Đài Loan cho rằng: “Công nhân Arizona lười biếng, không tập trung vào công việc, thường xuyên sử dụng điện thoại nói chuyện riêng. Đây là điều tối kỵ trong ngành chip”. Kênh này cũng tố rằng lao động Mỹ tại nhà máy TSMC ở Phoenix thực chất là “gián điệp” của Intel đang chực chờ lấy cắp công nghệ của hãng chip Đài Loan. Lực lượng gián điệp này có thể gồm hơn 600 kỹ sư Mỹ đã được gửi đi đào tạo tại nhà máy hiện đại nhất của TSMC tại Đài Nam trong một năm rưỡi, trước khi nhà máy này dự kiến hoạt động cuối 2024.
Trong ánh mắt cư dân địa phương, hình ảnh của hãng chip Đài Loan thuộc dạng “xấu xí”. Tháng 6 vừa rồi, trang Amercian Prospect đưa tin hàng loạt “các vi phạm an toàn lao động và thương tích thường xảy ra” trên công trường nhà máy Phoenix.
Hồ Nguyên Thảo (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này