13:50 - 29/08/2018
Bọ vỏ cây gây cháy rừng dữ dội ở California như thế nào
Hỏi lính cứu hỏa, kiểm lâm và các nhà môi trường ai là thủ phạm của những vụ cháy rừng ở California suốt gần hai năm, những ngón tay của họ không ngần ngại chỉ vào một sinh vật còn nhỏ hơn hạt gạo – con bọ vỏ cây (bark beetle).
Loại bọ vỏ cây bé tẹo này di cư từ Trung Mỹ sang Mỹ và giờ đây đã sang Canada. Nhưng không phải trước khi đục thân cây và làm hàng triệu cây chết, tạo ra nhiên liệu cho những trận cháy rừng hoành hành Tiểu bang Vàng.
Một nghiên cứu của đại học Columbia gọi bọ vỏ cây này là “một trong những côn trùng giết cây xâm lấn nhất thế giới,” trong khi Bộ Nông nghiệp Mỹ thắc mắc: “Làm thế nào mà một thứ bọ bé tí giết được những thứ quá to?”
Trả lời: bọ vỏ cây tận dụng lợi thế của hệ sinh thái miền Tây vốn nhiều năm chịu khô hạn kể từ những năm 1990.
Lũ miền Đông đã lấy đi gần hết tiền bảo hiểm thời tiết gần đây, nhưng hơn 38% đất nước Mỹ hiện nay đang bị hạn nặng, theo bản đồ Drought Monitor của Mỹ.
Làm trầm trọng thêm vấn đề, California và nhiều bang miền Tây đã trồng quá nhiều và không tỉa thưa cây cối. Các khu rừng rậm đói nước, và cây cối dùng hệ thống rễ của chúng lấy cắp nước lẫn nhau.
Bọ vỏ cây tận dụng các cái cây bị ức chế và khô hạn để đục qua vỏ và đẻ trứng vào các mô sống của cây. Những cây khỏe mạnh chống trả bằng cách tiết nhựa để lấp các đường hầm của bọ và ép chúng chui ra, tương tự như các con vật chống nhiễm trùng bằng cách chảy máu và đóng vảy. Nhưng những cây bị hạn lại không có sức đề kháng như thế. Trứng bọ – và nấm mà bọ vỏ cây mang vào – làm nghẽn các mạch dinh dưỡng cần thiết giúp một cái cây tồn tại.
Khi bọ vỏ cây tìm thấy một cái cây như thế, chúng tham gia vào chuyện mà Bộ Nông nghiệp gọi là “giết hội đồng”. Con bọ đầu tiên thành công chui qua vỏ cây sẽ gửi ra chất “tín hiệu” báo động cho các con bọ khác trong vùng về cái cây nạn nhân. Làm như thế, cái chết không chỉ không tránh khỏi đối với các cây đó mà còn tạo ra cái chết hàng loạt cho các cây xung quanh.
“Chúng ta có 129 triệu cây chết do hạn và bọ vỏ cây,” viên chức thông tin Scott McLean CAL FIRE nói. CAL FIRE là cơ quan dẫn đầu chống các vụ cháy rừng của bang mà chỉ riêng năm ngoái đã làm 43 người thiệt mạng và gây thiệt hại 13,2 tỷ USD. Và năm nay thậm chí có thể còn khắc nghiệt hơn. “Tháng 9 và tháng 10 là các tháng tồi tệ nhất trong lịch sử,” McLean cảnh báo.
Trong khi cháy rừng kinh hoàng như thế, sự di cư của bọ vỏ cây và các bọ bà con khác của chúng phá hại cây ở nhiều độ cao khác nhau còn lâu mới giảm và thậm chí còn nhiều hơn. Các cá thể bọ có thể nhỏ, nhưng hình ảnh qua radar cho thấy các bầy hàng triệu con di chuyển về hướng Bắc, hiện nay đã làm chết 100.000 cây ở British Columbia, Canada và xâm nhập vào lãnh thổ Gold Rush của Yukon.
“Bạn có thể lên một chiếc máy bay và bay nhiều giờ phía trên rừng chết,” nhà sinh vật học Diana Six, Đại học Montana, chuyên nghiên cứu bọ vỏ cây, nói. “Đó là sự bùng nổ bọ khối lượng lớn đang diễn ra hàng ngàn năm nay. Nhưng lần này ước tính lớn hơn gấp mười lần.”
Biến đổi khí hậu cũng đóng một vai trò quan trọng. Sự gia tăng lớn nhất của quần thể bọ vỏ cây là sự thay đổi về nhiệt độ trên toàn thết giới. Trong khi trái đất chỉ ấm lên 1,5 độ từ năm 1880, kẻ thù chính của trứng côn trùng trong đó có bọ vỏ cây là sự đóng băng. Nhiệt độ đêm mùa động lạnh nhất hiện nay đã ấm hơn 6-7 độ ở nhiều vùng trong nước so với cách đây 50 năm, theo một nghiên cứu của Đại học cộng động Dartmouth.
Trần Bích tổng hợp
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này