08:51 - 31/10/2022
Những đứa trẻ ‘chưa ngoan’
Đứa trẻ hơn hai tuổi nhà tôi đi học lớp nhà trẻ ở một trường mầm non. Có những ngày mè nheo, đi học cũng mang theo cái mền dành riêng cho bản thân, gọi là “ôm cái mền ghiền đi học” theo lời của các cô giáo mầm non.
Đến trường cũng không buông ra dù cô giáo có năn nỉ. Chiều ba mẹ đón về, cũng không quên chỉ trỏ lấy lại cái mền. Các cô giáo đều nhớ tên và nhớ mặt vì điều đó, cô giáo các lớp khác xì xào về điều đó, có vẻ như thằng nhỏ “chưa ngoan” theo một cách nhìn nào đó khi đứa nhỏ chưa biết lắng nghe và vâng lời người lớn.
Jean Piaget, một nhà tâm lý nổi tiếng từng đưa ra ví dụ được khảo sát, về trường hợp những đứa trẻ mong muốn mua con thú bông để tặng ông bà hay cha mẹ. Bất kể người lớn có thích món quà đó hay không thì đứa trẻ đó vẫn nằng nặc đòi mua cho bằng được, kể cả khóc để được đáp ứng yêu cầu. Lý giải vì sao lại như vậy, Piaget cho rằng đây là giai đoạn “Tiền thao tác”, tính duy kỷ ở trẻ đang hình thành, trẻ thích con thú bông đó nên trẻ cũng tin rằng ông bà mình cũng sẽ thích nó (1).
Cả hơn một tháng nay, khi bắt đầu năm học mới, những đứa trẻ mầm non được đến trường đi học. Những bậc làm cha mẹ lo lắng, đặc biệt là những bậc cha mẹ lần đầu có con đi học thấp thỏm không ngừng về việc con cái học tập như thế nào theo nền nếp sinh hoạt ở lớp. Bọn nhỏ đâu biết như thế nào là ngoan hay không ngoan cho tới lúc chúng được giáo viên “rèn” vào quy củ (nội quy sinh hoạt) ở trường. Chúng vô tư và hồn nhiên phản xạ theo phần nhiều bản năng, còn ba mẹ chúng thì quan tâm hỏi cô giáo xem con trẻ đi học có ngoan không? Có khóc làm phiền cô không, có quấy phá, đánh nhau giành đồ chơi cùng bạn bè hay không?… Và, trên các trang mạng, tôi thấy nhiều cha mẹ chưa tin con mình có hành vi này hay hành vi kia có đúng là ngoan hay không, lại rối rít lên mạng tham khảo hành vi về những đứa trẻ qua các bình luận trên facebook, zalo.
Còn ở nhà thì những đứa trẻ tuổi lên hai thả rơi hay ném đồ vật từ trên ghế xuống rồi la lên nhờ ba mẹ nhặt giúp. (2) Khi được ba mẹ nhặt lên thì con trẻ lại thản nhiên ném xuống rồi cười đắc ý, gây ngạc nhiên cho ba mẹ và người lớn. Con trẻ ném xuống, ba mẹ và người lớn lại nhặt giúp lên, lặp lại như vậy nhiều lần thì người lớn mất dần kiên nhẫn và khó chịu. Theo Jean Piaget, thì đây không phải nỗ lực của trẻ để cố tình làm người lớn điên lên, mà đây là những khoảnh khắc đầu tiên của niềm vui sướng khi học hỏi, là sự ổn định của đối tượng (3).
Trong các giai đoạn phát triển nhận thức của trẻ em, thì giai đoạn “thử thách” tính kiên trì của người lớn ở trên là một ví dụ nằm trong giai đoạn Cảm giác vận động. Cuối giai đoạn này, theo lý thuyết Jean Piaget là lúc con trẻ hình thành khái niệm dựa trên tri giác, chỉ có thể tập trung vào một sự thay đổi trong khoảng thời gian nhất định, trẻ có xu hướng khái quát hóa quá mức vì hạn chế về kinh nghiệm, vì vậy mà nếu đứa trẻ có làm rớt cái muỗng thì sẽ có người nhặt lên. Quay trở lại ví dụ trên ở nhiều trường hợp khác nhau, có ba mẹ kiên trì nhặt lên cho trẻ, có ba mẹ nhặt một hay lần rồi la mắng, lại có ba mẹ nhặt lên đánh khẽ một cái vô tay con vì cái “tội” ném đồ, có người lại mắt trừng trừng nổi giận. Và con trẻ khi bị đánh hay la mắng thì mếu máo khóc, la lên cầu cứu một người lớn khác. Vậy trẻ đó ngoan hay không ngoan? Tùy thuộc vào góc nhìn và sự hiểu biết của người lớn.
Có lẽ khoa học về giáo dục trẻ và kỹ năng tiếp cận các giai đoạn phát triển tâm sinh lý về giáo dục con cái cần được phổ biến rộng hơn cho người lớn, đặc biệt là các bậc cha mẹ và giáo viên. Để đừng nhầm lẫn và đánh giá một đứa trẻ nào là ngoan hay chưa ngoan trong các giai đoạn phát triển khác nhau, tránh làm thương tổn tâm hồn trẻ về các hành vi “khác người lớn” trong độ tuổi phát triển nhận thức.
Nguyễn Minh Thanh (theo TGHN)
—–
(1), (3) Carol Garhart Mooney, Các lý thuyết về trẻ em của Dewey, Montessori, Erikson, Piaget và Vygotsky, Nguyễn Bảo Trung dịch, NXB Lao Động 2016, trang 137; 139; 146.
(2) Jean Piaget, Sự hình thành biểu tượng ở trẻ em, Nguyễn Xuân Khánh, Hoàng Hưng dịch, NXB Tri Thức 2016, trang 327.
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này