10:08 - 26/05/2022
Sàn fintech có cần thêm khung pháp lý?
Hơn 4,2 triệu là số tổng tài khoản giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư nhỏ lẻ trong nước – theo Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM – cũng là khoảng 4,3% dân số Việt Nam. Trong đó, hơn 2 triệu người dùng, phân nửa lượng người giao dịch chứng khoán đã chọn nền tảng fintech của một startup là cổng đầu tư.
Fintech là kênh phân phối mà các nhà đầu tư (NĐT) chứng khoán trẻ tuổi, mới tham gia thị trường (F0) ưa thích. Còn hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm đầu tư nhưng họ lại hăng hái với loại hình mới mẻ vì số vốn ban đầu quá nhỏ. Theo lời quảng cáo của một sàn fintech là chỉ cần bỏ ra từ 50.000 đồng là có thể đầu tư. Bên cạnh cổ phiếu, giới F0 cũng đầu tư trái phiếu doanh nghiệp (TPDN).
Gắp rủi ro bỏ tay F0
Fintech giúp NĐT trẻ tiếp cận thông tin các doanh nghiệp trên sàn chứng khoán dễ dàng hơn và có thể mua một cổ phiếu chỉ từ 10.000 đồng thông qua tài khoản người dùng tại nền tảng fintech.Hoặc họ có thể đầu tư trực tiếp vào trái phiếu trên nền tảng với lãi suất từ 8%/năm trở lên.
Họ cũng có thể đầu tư vào quỹ đầu tư tài chính thông qua nền tảng fintech. Tiền của họ sẽ được quỹ này đầu tư vào cổ phiếu hoặc trái phiếu, và trả về cho người dùng chứng chỉ quỹ tương ứng với số tiền đã đầu tư. Khi quỹ hoạt động tốt, số chứng chỉ quỹ sẽ có giá trị cao hơn khi quỹ hoạt động tốt và ngược lại.
Một hãng fintech cho biết giá trị giao dịch trái phiếu trên nền tảng của họ lên tới 23.326 tỷ đồng. Tuy nhiên, các công ty này luôn rào trước đón sau quy định để không chịu trách nhiệm với khách hàng trước các rủi ro. Một công ty đăng tải chính sách trên website: “Chúng tôi đơn thuần chỉ cung cấp nền tảng công nghệ bao gồm hệ thống website và các ứng dụng trên điện thoại để trợ giúp người dùng tiếp cận các sản phẩm tài chính và quản lý tài chính cá nhân một cách đơn giản. Mọi quyết định về việc lựa chọn sản phẩm để tích lũy tài sản được thực hiện đơn phương bởi người dùng”.
Đại dịch Covid-19 đã lôi cuốn “nhà nhà người người” đầu tư vào chứng khoán trên fintech. Năm 2021, thị trường chứng khoán đã thu hút lượng lớn NĐT mới trung bình hàng tháng là hơn 100.000 tài khoản, tăng 56,07% so với năm 2020, cao hơn nhiều so với con số của bốn năm liên tiếp từ 2017 – 2020 cộng lại, theo HOSE.
Tuy nhiên, vụ việc Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết bị bắt giữ với cáo buộc thao túng giá cổ phiếu và Chủ tịch Tập đoàn Tân Hoàng Minh Đỗ Anh Dũng bị khởi tố liên quan đến việc phát hành trái phiếu đã làm thị trường chững lại và nháo nhác. Thị trường càng “nhuốm đỏ” sau khi hàng loạt nhà lãnh đạo của các sàn chứng khoán và công ty chứng khoán bị xử lý.
Theo các quy định hiện hành, TPDN không phải là trò đánh bạc dành cho các NĐT nhỏ lẻ. Tuy nhiên, theo một cách kỳ diệu nào đó mà một số tổ chức tài chính như ngân hàng, công ty môi giới lại phân phối trái phiếu cho NĐT không chuyên. “Vì thế những rủi ro đáng lẽ thuộc về công ty phát hành trái phiếu lại được đá sang sân F0 nghiệp dư trong trò chơi tìm kiếm lợi nhuận cao khi họ có rất ít hoặc hoàn toàn không có thông tin”, bà Bùi Hà Linh, trưởng phòng nghiên cứu và dự án của Viện Friedrich Naumann Foundation for Freedom nhận định.
Bà Linh cũng nói thêm rằng thị trường TPDN tiềm ẩn nhiều rủi ro, đồng thời chưa được kiểm soát một cách tổng thể.
Đầu tư vào chứng khoán thông qua nền tảng fintech cũng có nhiều rủi ro khác.Rủi ro gián đoạn của một startup fintech trong ngắn hạn và trung hạn rất phổ biến, bà Linh nhận xét.Ai sẽ chịu trách nhiệm thông tin sai hay bảo hiểm (nếu có) cho NĐT nếu công ty đóng cửa? Ngay cả hệ thống công nghệ không ổn định và cập nhật liên tục cũng gây rủi ro cho NĐT. Thay đổi bối cảnh, nâng cấp hệ thống, ít nhân sự – những đặc điểm điển hình của startup – đều không thích hợp với lưu lượng đầu tư khổng lồ…
Vượt sóng gió thời hậu Covid
Luật Chứng khoán 1/1/2021 quy định NĐT chứng khoán chuyên nghiệp mới được tham gia mua cổ phiếu và trái phiếu riêng lẻ của công ty đại chúng, công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán. Và chỉ NĐT chứng khoán chuyên nghiệp mới được tham gia góp vốn vào quỹ thành viên. Nghị định 153 cũng quy định việc chào bán, giao dịch TPDN, trái phiếu riêng lẻ không được phát hành cho NĐT cá nhân thông thường mà chỉ được chào bán cho NĐT chuyên nghiệp. Qua đó có thể thấy rủi ro cho NĐT không chuyên qua kênh phân phối fintech.
Bất chấp khuyến nghị của cơ quan chức năng và giới chuyên nghiệp, dòng vốn vẫn đổ vào thị trường trái phiếu ào ạt. Dư nợ thị trường TPDN từ các NĐT cá nhân đạt khoảng 14,4% GDP năm 2021. Nhưng điều này lại như “bóng tối thời kỳ hậu Covid-19” vì các doanh nghiệp phát hành chủ yếu là các công ty bất động sản, bà Linh nhận định. Từ đầu tháng 12/2021, Chính phủ đã dự báo rủi ro tiềm ẩn khi các hãng bất động sản tăng cường huy động bằng trái phiếu riêng lẻ với quy mô lên tới hơn 436.000 tỷ đồng trong 11 tháng đầu năm 2021, tăng trên 23,4% so với cùng kỳ năm 2020.
Vì vậy, Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định số 153 quy định trách nhiệm của tổ chức cung cấp dịch vụ chứng khoán. Trong đó có cách thức xác định NĐT chứng khoán chuyên nghiệp được phép đầu tư và giao dịch TPDN phát hành riêng lẻ.Động thái này rất cần thiết đối với NĐT trẻ vì họ rất cần dịch vụ chuyên nghiệp của nhà phân phối.
Hiện nay, khung pháp lý về cơ chế kinh doanh của fintech vẫn còn nằm trong giai đoạn thử nghiệm (sandbox). Nhưng theo bà Linh “tất cả các tổ chức làm cầu nối giữa doanh nghiệp và chủ sở hữu TPDN đều phải nằm trong khuôn khổ sửa đổi bổ sung của Nghị định 153, dù tổ chức đó là công ty fintech. Sự khác biệt giữa fintech và ngân hàng hay tổ chức tài chính khác chỉ là phương thức phân phối, hay cơ chế. Vì vậy, họ phải tuân theo các quy luật thị trường trong việc phân phối sản phẩm tài chính cho NĐT.”
Fintech mang lại cơ hội lớn cho nền kinh tế nhưng cần xem xét lại khung pháp lý liên quan và cải thiện các khiếm khuyết để bảo vệ người tiêu dùng trong hệ sinh thái khởi nghiệp, theo Giáo sư Andreas Stoffers, Giám đốc Quốc gia Viện Friedrich Naumann Foundation for Freedom.
Bên cạnh đó, nhu cầu thành lập cơ quan xếp hạng trái phiếu của VN là rất lớn để giúp NĐT cá nhân đánh giá chất lượng TPDN. Vì vậy, cần có một nền tảng hoạt động thường xuyên và có phản hồi với người dùng để NĐT kiểm tra mức độ tín nhiệm của fintech.
Huyền My (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này