20:38 - 03/02/2017
Khỉ đột tuyệt chủng chỉ vì điện thoại di động
Loài khỉ đột bị săn trộm vì thịt rừng và vì một loại quặng tên là coltan được sử dụng trong điện thoại di động.
Nhìn những con khỉ đột kinh diễm cách chúng ta vài bước, thật khó mà tin rằng chúng đang bị tàn sát số lượng lớn chỉ vì điện thoại di động và máy game.
Dân quân thì giết chúng để bán thịt rừng, thợ mỏ giết chúng đặng đào quặng coltan.
Quặng này chứa tantalum dùng để làm tụ điện trong các thiết bị hiện đại.
Phần lớn coltan của Trái đất được khai thác ở Cộng hòa dân chủ Congo.
Các nhà quan sát động vật hoang dã đã chứng kiến nguyên những gia đình khỉ đột bị thảm sát bởi những tên côn đồ có trang bị súng máy.
Những con khỉ đột vùng đất thấp miền Đông chỉ tìm thấy ở Congo, mới đây vừa được đưa vào Bảng Đỏ các loài cực kỳ nguy cấp, chỉ còn cách tuyệt chủng một mức độ nữa.
Khỉ đột là những linh trưởng lớn nhất trên hành tinh.
Cách đây 20 năm, trước cuộc nội chiến ở Congo – khiến 5,4 triệu người chết và đến nay vẫn còn sôi sục – dân số khỉ đột là 18.000. Bây giờ ước tính chỉ còn 3.800 trong tự nhiên.
Một sự suy giảm 80% dân số trong vòng một thế hệ.
Hiện nay các cán bộ kiểm lâm ở miền Đông Congo đang cầu xin sự trợ giúp của quốc tế, hoặc là những con vật kinh diễm này biến mất vĩnh viễn.
John Kehekwa, người mới vừa nhận được Giải thưởng Prince William về Bảo tồn ở châu Phi, nói: “Cách đây 20 năm, nhiều du khách thường băng rừng vào đây xem khỉ đột.
“Nhưng đất nước đã bị lạc hậu nên hiện nay, đường sá bị hư hỏng và chỉ còn lại ít cơ sở hạ tầng. Chúng tôi đón được rất ít khách tham quan.
“Chúng tôi rất muốn du khách trở lại đây, vì tiền đến từ du lịch sẽ tăng cường cho nền kinh tế địa phương.
“Điều đó cho phép chúng tôi xây dựng vùng đệm để người dân không cắt giảm nhiều hơn môi trường sống của khỉ đột để lập trang trại và khai thác mỏ.
“Tôi dành ra nhiều thời gian đi đến các cộng đồng để giải thích việc bảo vệ khỉ đột quan trọng như thế nào. Việc đó đem lại lợi ích cho tất cả chúng ta.
“Nhưng khó mà làm cho người dân hiểu thấu. Họ nói với tôi những cái bao tử trống không có lổ tai.”
John sống ở thành phố Bukavu, đã lập nên một ngân quỹ để khuyến khích người dân địa phương chung sống hòa bình với khỉ đột.
Nhu cầu toàn cầu của coltan đã dẫn đến sự bùng nổ việc khai thác mỏ lậu tràn lan trong vùng sống của khỉ đột ở Congo.
Coltan từ Congo được xuất sang Trung Quốc dưới dạng bột tantalum để chế tạo tụ điện.
Nhiều năm qua lực lượng dân quân nổi dậy kiểm soát việc mua bán coltan và phần lớn vùng đất thấp phía đông vốn là môi trường sống của khỉ đột.
Những động vật có vú lớn như khỉ đột bị bắn hạ bừa bãi để làm thịt nuôi thợ mỏ và dân binh bị đói.
Một nghiên cứu mới đây xác định 69 nhóm vũ trang khác nhau hoạt động trong những khu vực chính mà loài khỉ sống.
Một đe dọa khác là việc lùng bắt khỉ đột nhỏ của bọn săn trộm.
Việc khai thác gỗ và canh tác tràn lan vào sâu trong rừng núi cũng góp phần là giảm khả năng dạo chơi tự do của khỉ đột.
Những con khỉ này bị đe doạ nhiều nhất trong số bốn phân loài khỉ đột.
Liên minh quốc tế Bảo Tồn Thiên Nhiên, cơ quan đã đưa khỉ đột này vào Bảng Đỏ, cho biết dân số khỉ đột tiếp tục giảm 5% hàng năm.
Cuộc hành trình đi xem một gia đình gồm 25 khỉ đột sống sót hết sức dằn xóc khi xe jeep chạy xuống một con đường lầy lún rồi leo lên một dốc đứng qua các thảm thực vật nhiệt đới rậm rạp.
Ở độ cao 2.133m của một vùng núi rừng nhiệt đới, âm thanh của một con khỉ đột đực đập vào ngực phá tan sự im lặng.
Sau đó, chúng tôi nhìn con khỉ đột to lớn và ngạc nhiên nhận ra nó đang chăm sóc một con khỉ đột mồ côi. Con khỉ khổng lồ thình lình đứng lên, cao to hơn chúng tôi nhiều, và vọt về phía tôi.
Một trong những hướng dẫn viên của đoàn giật mạnh tay tôi kéo ra khỏi con đường khi con khỉ lưng bạc, nặng trên 190kg, phô trương sức mạnh cách tôi chừng một mét.
May mắn thay, con vật to lớn ấy – người đứng đầu gia đình – chỉ đi săn các loại lá cây để ăn.
Mặc dầu ác danh đáng sợ của chúng, phần lớn là dựa trên những quan niệm sai lạc do nhìn thấy những con khỉ đột phá phách trong các vườn thú, nhưng con khỉ này chỉ tấn công khi bị đe dọa. Cùng đến còn có một con khỉ nhỏ ba tuổi, mồ côi, hướng dẫn viên thì thào.
Nhà sinh vật học nổi tiếng thế giới Ian Redmond tháp tùng cùng chúng tôi, bắt chước âm thanh của khỉ đột để trấn an chúng.
Ông đã đến Congo và ở cạnh Rwanda 40 năm nay.
Tất cả chúng tôi đều đeo mặt nạ để ngăn ngừa khỉ bị nhiễm virus người khiến chúng có thể bệnh chết.
Nhóm khỉ này nằm trong số ít ỏi mà kiểm lâm có thể kiểm soát.
Ở những nơi khác trong nước sự hiện diện của các băng cướp có vũ trang được coi là Mai-Mai đã khiến họ bất lực trong việc giám sát.
Mỗi điện thoại di động chứa khoảng 40mg tantalum. Tại vùng mỏ coltan trên Rubaya, hằng chục nhóm thợ mỏ trẻ mặc quần cụt và áo khoác liều mạng đào bới loại quặng quý.
Tôi quan sát một nhóm khai quật một cái hố sâu bên sườn núi, còn bè bạn của họ ngồi chênh vênh trên một dốc đứng.
Những hiểm nguy ấy là một phần của cuộc sống hàng ngày của họ, một sự rủi ro chỉ đem lại cho họ thu nhập ít ỏi. Một ký coltan – mất cả tuần để khai thác – họ có thể kiếm được 12,5USD.
Ở Congo, chừng đó đã là khá. Những đại gia thu mua quặng người nước ngoài bán lại coltan với lợi nhuận khổng lồ qua các thương vụ nhiều triệu cân với các nhà sản xuất điện thoại.
Trong khi tai nạn tiếp tục xảy ra ở những vùng sâu vùng xa tại Congo, những nơi phải mất nhiều ngày để đến được bệnh viện gần nhất.
Trên một trăm thợ mỏ e là đã bị chôn sống khi một mỏ ở Rubaya bị sập vào năm 2013.
Sophia Pickles, từ nhóm chiến dịch môi trường global Witness, cho rằng luật được đưa ra để bảo đảm các công ty buôn bán có đạo đức với Congo nhưng các ông trùm “đã không làm đầy đủ để bảo đảm các dây chuyền cung ứng quặng của họ không thường xuyên đánh đập hoặc làm hại người dân và môi trường.”
Bà nói thêm: “Chính những người dân ở dưới đáy của những dây chuyền cung ứng quặng phải gánh chịu cái giá của những thực hành kinh doanh vô trách nhiệm đó – trong khi các công ty ở cao trên kia mặc sức tiền thầy đút túi.”
Cuộc gặp gỡ kỳ thú của tôi trong 90 phút với loài khỉ đột kết thúc khi nhìn con khỉ lưng bạc khổng lồ chênh vênh trên một chạng ba cây đang ăn.
Như Ian đã nói, xem những con khỉ lưng bạc là những điều thú vị nhất trong thế giới. Nhưng trong vùng xa bị chiến tranh tàn phá của Congo, những con khỉ đột đang gặp hiểm ngay chết chóc.
Và trong một thế hệ khác các cảnh tượng đó sẽ là không còn nữa. Khỉ đột một thời thống trị rừng xanh ở đây, bây giờ chúng thu mình lại trong những hốc kẹt ẩn kín, vô năng tự vệ chống lại loài người có súng.
Loại quặng quý
Hơn 2/3 coltan của thế giới được khai thác ở châu Phi – phần lớn là ở Rwanda và Congo.
Năm 2013, 260 tấn tantalum được chiết xuất từ coltan được đào lên từ hai nước nói trên, chiếm gần một nửa tổng lượng 590 tấn của cả thế giới.
Sản lượng châu Phi đã tăng hơn gấp đôi trong một thập kỷ. Năm 2014 hơn 800 tấn tantalum đến từ Úc nhưng các công ty đã sụp đổ.
Quặng được kiểm soát chặt chẽ ở Rwanda nhưng ở nước láng giềng Congo, phần lớn quặng nằm dưới sự kiểm soát của các băng nhóm vũ trang và các trận chiến giành quyền soát thường dẫn đến xung đột.
Khởi Thức (theo Mirror)
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này