09:53 - 23/06/2023
Trả nổi không khi ‘Mua trước trả sau’?
Mua trước trả sau (Buy Now Pay Later – BNPL) đã trở thành một xu hướng mua sắm phổ biến khi kinh tế đi vào trạng thái trì trệ. Tuy nhiên, những nguy cơ đến từ mô hình này cũng đang được nhắc đến.
Chỉ có khoảng 5-6% dân số sở hữu thẻ tín dụng ở Việt Nam, lãi suất thường từ 1 – 1,5% mỗi tháng hoặc cao hơn chút. Các dịch vụ tài chính vay tiền thường có lãi suất quá cao.Trong khi đó, cơ hội tiếp cận vốn vay của các ngân hàng truyền thống đến nay vẫn chưa phổ biến rộng.
Nhờ vậy mà BNPL đã phát triển nhanh chóng ở Việt Nam, cung cấp hình thức thanh toán trả góp cho các sản phẩm và dịch vụ với giá trị dưới 10 triệu đồng. Khách hàng của các công ty BNPL có thể mua sản phẩm trước rồi chia nhỏ khoản thanh toán theo kỳ hạn mà không cần sử dụng thẻ tín dụng, không cần chứng minh thu nhập hay tài khoản ngân hàng. Đặc biệt, nếu khách hàng thanh toán đúng hạn thì lãi suất bằng 0%.
“Với hình thức thanh toán này, hồ sơ của khách hàng thường được duyệt tự động và rất nhanh”, theo TS Phạm Nguyễn Anh Huy, giảng viên cấp cao ngành tài chính tại Đại học RMIT Việt Nam. Ông cũng là nhà sáng lập trung tâm fintech Crypto RMIT.
Nguy cơ tiềm ẩn
BNPL đang là thị trường béo bở cho các hãng fintech như Momo, Fundiin và Kredivo… Theo Research and Markets, các khoản thanh toán BNPL ở Việt Nam dự kiến sẽ tăng 57,7% hàng năm và đạt 2,281 tỷ USD trong năm 2023. Dự kiến việc áp dụng thanh toán BNPL tại Việt Nam sẽ đạt mức tăng trưởng kép hàng năm là 31,1% trong giai đoạn 2023-2028. Tổng giá trị hàng hóa mua trước trả sau trong nước sẽ tăng từ 1,4 tỷ USD vào năm 2022 lên 8,8 tỷ USD vào năm 2028. Tuy nhiên, sự sụp đổ của Openpay – một công ty BNPL tại Úc – đã gióng tiếng chuông cảnh báo các rủi ro từ mô hình kinh doanh này. Openpay công bố doanh thu tăng 59% nhưng chi phí hoạt động kinh doanh lại bị âm liên tiếp từ cuối năm ngoái. Đây là kết quả của việc thiếu giám sát các tài khoản và giao dịch trong một thời gian dài dẫn đến tỷ lệ nợ xấu tăng cao. Sự sụp đổ của Openpay đã kéo theo những kèo thua liên tiếp của mô hình BNPL tại Úc.
Mô hình còn mới mẻ này ở Việt Nam có an toàn cho chính công ty BNPL hay không phụ thuộc rất nhiều ở khả năng quản trị của họ.
Khi dịch Covid-19 xuất hiện, người tiêu dùng dưới chuẩn vay ngân hàng được thoải mái mua sắm vì chỉ cần chi những khoản tiền nhỏ mỗi tháng. Để thu hút nhiều người dùng về nền tảng, nhiều hãng BNPL dễ dãi duyệt hồ sơ BNPL dẫn đến nguy cơ tỷ lệ nợ xấu tăng cao. Đơn cử, theo điều khoản duyệt tài khoản trả góp của Fundiin thì người dùng chỉ phải đáp ứng các điều kiện là từ 18 tuổi trở lên, là công dân Việt Nam và sở hữu số điện thoại chính chủ từ các nhà mạng Viettel, Mobifone, Vinaphone. Momo cũng duyệt tài khoản trả góp dễ dàng. Nhưng kỳ lân này đã bảo vệ mình ngay từ ban đầu khi liên kết tài khoản Momo với ngân hàng của khách hàng.
Tuy nhiên, TS Phạm Nguyễn Anh Huy nhận định rằng khả năng người tiêu dùng chi tiêu quá mức và mất khả năng trả nợ “rất cao” vì nhiều người Việt thiếu kiến thức quản trị tài chính cá nhân. Nếu không có công cụ quản trị rủi ro hiệu quả và công cụ hạn chế khách hàng mua nhiều sản phẩm hơn khả năng chi trả, các công ty BNPL không những không thể kiếm được lợi nhuận mà rất dễ phá sản như trường hợp của Openpay.
Khi một công ty BNPL phá sản, nhà cung cấp sản phẩm sẽ là người đầu tiên chịu thiệt vì mất doanh thu từ các sản phẩm và dịch vụ mà họ đã cung cấp. Chính vì vậy, khi mô hình vẫn còn mới ở Việt Nam, cần có hành lang pháp lý rõ ràng và sự kiểm soát chặt chẽ của Chính phủ. Nếu thị trường phát triển rộng rãi mà không được kiểm soát sẽ dễ dẫn đến nguy cơ tăng nợ xấu mà có thể gây nên ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế.
Cạnh tranh khốc liệt
Sự cạnh tranh trong lĩnh vực mới càng khốc liệt với ưu thế thuộc về các đối thủ trụ lâu trong nghề. Để tiếp tục phát triển thì các công ty hay nền tảng BNPL cần đến chiến lược bài bản. TS. Anh Huy nhấn mạnh. BNPL hầu như chỉ tập trung vào thị trường cho vay nên phải chịu sự cạnh tranh rất lớn đến từ các tổ chức tài chính truyền thống.Cạnh tranh trong thị trường càng gay gắt hơn thì sẽ càng đến gần tới điểm bão hòa nguồn cung. Khi đó, các công ty BNPL có thể phải tìm kiếm các nguồn thu khác như cho vay ngắn hạn.
Trong khi đó, các tổ chức tài chính truyền thống như ngân hàng lại đang hợp tác với các ví điện tử và tạo ra sự cộng sinh mạnh mẽ.Ngân hàng, trước sự tấn công mạnh mẽ của fintech cũng đầu tư vào chuyển đổi số để tạo động lực cạnh tranh với các hãng fintech.
Năm ngoái, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán – Ngân hàng Nhà nước Lê Anh Dũng cho biết, những ngân hàng top đầu đã đầu tư tới 15.000 tỷ đồng cho chuyển đổi số mỗi năm trong giai đoạn gần đây. Phần lớn các lãnh đạo ngân hàng trong nước đều nhận thức rất rõ tầm quan trọng của chuyển đổi số và sẵn sàng chi đầu tư cho chiến lược này.
Ngoài ra, chi nhánh hoặc công ty con trong toàn bộ hệ thống kinh doanh của các tập đoàn tài chính lớn cũng như các tổ chức ngân hàng lâu đời mới là tác nhân đáng kể trên thị trường BNPL hiện nay, theo ông Trường Lăng, CEO của Viettonkin Consulting.
Các dịch vụ thanh toán HomePay Later, GrabPay Later và Way4 lần lượt được phát triển bởi Home Credit Vietnam, Grab Finance Vietnam (GFG) và Lotte Finance Vietnam. Home Credit đã ký thỏa thuận hợp tác chiến lược với sàn điện tử Tiki để ra mắt HomePay Later, một chương trình BNPL được đầu tư 200 tỷ đồng để nâng cao sự tiện lợi khi mua sắm trực tuyến. Công ty này cũng chọn ban nhạc Da LAB như là “đại sứ thương hiệu” để nhắm vào tệp khách hàng trẻ trung hơn.
Sắp tới, TS Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam nói rằng các tổ chức tín dụng sẽ tập trung phát triển sản phẩm, dịch vụ thanh toán cung cấp cho khách hàng theo hướng đa kênh, đa tiện ích sử dụng trên nền tảng công nghệ số.
Không chỉ các công ty tài chính và hãng fintech, ngay cả đại gia công nghệ từ nước ngoài cũng đang rung lắc chỗ đứng của các doanh nghiệp BNPL. Apple vừa phát triển dịch vụ Apple Pay Later, cho phép khách hàng chia nhỏ các giao dịch thành bốn khoản thanh toán trải đều trong sáu tuần mà không tính lãi hoặc phí.Cuộc đua BNPL đã đa dạng nguồn cung nhờ các công ty công nghệ có hệ sinh thái đa dạng.Điều này cũng có nghĩa là công ty BNPL đang phải dấn thân vào cuộc cạnh tranh khốc liệt.
Trong tình hình kinh tế khó khăn như hiện tại, nhà đầu tư có xu hướng chuyển đổi danh mục đầu tư khỏi các khoản đầu tư rủi ro. Hệ quả là, TS Anh Huy nói, các dịch vụ BNPL có thể sẽ phải đối mặt với làn sóng thiếu thanh khoản có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của doanh nghiệp.
Vì vậy, các nhà cung cấp dịch vụ BNPL cần tập trung vào quản trị rủi ro và bảo vệ người dùng. Đồng thời, các cơ quan quản lý cần hoàn thiện hành lang pháp lý để giúp thị trường phát triển an toàn và bền vững hơn.
Huyền My (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này