10:13 - 21/01/2019
Đường về nội, sao lắm gian nan
SAU nhiều năm mê mải với hai từ cửa miệng “xuất khẩu”, trong năm 2018, bỗng dưng nhiều ông chủ cứ nhắc đi nhắc lại cụm từ: “trở lại quê nhà” trong những cuộc nói chuyện riêng, tại nhiều hội nghị… Nhiều người thừa nhận rằng, giờ mới tính chuyện trở lại là “uống nước đục”, nhưng quay về với cách nghĩ mới, cách làm khác vẫn còn sống được!
Hàng ngon để bán hết rồi!
Những mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam cho đến nay vẫn là những sản vật sinh ra từ “đất và nước”. Từ đất có gỗ, cà phê, cao su, lúa, trái cây…, từ nước có cá, có tôm…
Thời kinh tế “tự cung tự tiêu”, nuôi được con tôm, con cá; trồng được hạt gạo, trái cây, cứ chọn hàng ngon đem ra chợ để bán được giá, để lại nhà những thứ “đầu thừa đuôi thẹo” hay dưới sàng. Đến khi xuất khẩu được, cũng phải chọn hàng ngon mới được giá.Từ một quốc gia thiếu ăn, nhờ tăng vụ, tăng năng suất mà Việt Nam trở thành quốc gia xuất khẩu gạo nhất nhì thế giới từ nhiều năm nay.Năm 2017, xuất được 6 triệu tấn với giá trị gần 3 tỷ USD. Năm 2018, dự báo xuất chừng 6,3 triệu tấn với giá trị chừng 3,2 tỷ USD. Muốn bán được, hạt gạo phải “đẹp mã”, không bị nhiễm dư lượng thuốc trừ sâu. Năm 2017, tôm và cá tra xuất được chừng 5 tỷ USD, còn năm 2018 hai mặt hàng đó ước 6,5 tỷ USD. Cũng phải đảm bảo “hàng sạch”, nếu như không muốn bị trả về, thiệt hại đủ đường.
Là một quốc gia nhiệt đới, nhưng xuất được vài chục “công” thanh long, xoài, mít qua Mỹ, Nhật, Úc, doanh nghiệp “tươi như tết”, lại được báo chí tung hê. Vì sao vậy? Dễ hiểu thôi. Khách hàng mua trái cây Việt Nam đặt ra hàng trăm tiêu chuẩn liên quan đến sức khoẻ của người tiêu dùng. Nếu lọt qua các bài kiểm tra về an toàn, giá trái cây Việt Nam cao gấp hàng chục lần khi bán ở quê nhà. Như xoài cát chu, bán tại Nhật, giá một trái chừng 100.000 đồng, trong khi đó giá bán tại các siêu thị cao cấp trong nước, 1 ký có giá chưa tới 100.000 đồng. Giá tại siêu thị chừng đó, giá ở các xe đẩy ngoài đường bao nhiêu? Chỉ bằng 1/3, nhưng vẫn ít người dám mua vì sợ nhiễm các loại thuốc bảo vệ thực vật.
Hàng xài trong gia đình cũng vậy. Dù là nhóm hàng gia công, nhưng theo giới kinh doanh, hàng xuất khẩu và hàng tiêu dùng tại thị trường nội địa khác nhau một trời một vực. Hàng nhựa Việt Nam đi 37 quốc gia trên thế giới, theo nguồn của tổng cục Hải quan (tháng 9.2018) với giá trị xuất khẩu trong chín tháng năm 2018 là 2,2 tỷ USD. Trong đó, nhiều thị trường lớn như Nhật Bản – 485 triệu USD, Hoa Kỳ – 349 triệu USD, Hàn Quốc – 120 triệu USD, Hà Lan – 115 triệu USD… Theo Bộ Công Thương, muốn bán được hàng, các sản phẩm nhựa phải đảm bảo an toàn tối đa với người dùng. Còn hàng nhựa bán trong nước thì sao?Cứ nhìn những bộ bàn ghế nhựa, thau… sẽ thấy chất lượng thấp đến mức nào.
Người nghèo, dù ở chốn phồn hoa như Sài Gòn, Hà Nội, giờ muốn mua bộ bàn ghế, thường chọn hàng sắt thép, vì bền.Còn hàng gỗ giá rẻ của các xưởng mộc trong nước và nhập từ bên Trung Quốc chỉ xài được vài năm rồi bỏ, “không què chân cũng gãy tay”. Đừng nghĩ tới mấy bộ bàn ghế bằng gỗ, chạm trổ cầu kỳ, có giá năm, bảy chục đến ba, bốn trăm triệu đồng. Muốn mua, phải là người có thu nhập khá.
Với những con số xuất khẩu của nhiều nhóm hàng “nhà quê” trong năm 2018, lãnh đạo và giới kinh doanh xoa tay hài lòng. Tại một hội nghị của hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.HCM (HAWA) hồi đầu tháng 12/2018, khi ông Nguyễn Quốc Khanh, chủ tịch hội, thông tin: “tính đến ngày 31/12/2018, giá trị xuất khẩu của ngành gỗ Việt Nam là 9,5 tỷ USD” và “chưa bao giờ hàng gỗ ‘made in Vietnam’ lại có giá trị như hiện nay”, vậy là lãnh đạo của các bộ Công thương, Nông nghiệp và phát triển nông thôn, và hơn 300 doanh nghiệp vỗ tay rần rần.
Gần nhất, vào cuối tháng 12/2018, hiệp hội Cà phê Việt Nam đã có phiên họp khẩn cấp, vì niên vụ cà phê 2018/2019 dự báo sẽ giảm 20% nên người trồng sẽ găm hàng, chờ giá lên mới bán, do đó các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê của Việt Nam cần vốn để trữ hàng.
Gập ghềnh
Mặc định, chất lượng, mẫu mã và giá của hàng xuất khẩu cao hơn nhiều cấp so với hàng tiêu thụ nội địa. Bỗng dưng thấy buồn khi nghĩ về một thời (kéo dài cho đến nay) Việt Nam tràn ngập hàng “nội địa” của Nhật, Mỹ. Dù là hàng “second-hand”, vậy mà về đến Việt Nam, chỉ cần dọn sơ, thay đổi nguồn điện là xài hoài mà chẳng chịu hư!
Trở lại chuyện doanh nghiệp Việt muốn quay về, dành nhiều tâm huyết cho thị trường nội địa. Theo khảo sát của CSIL – World Furniture Outlook, giá trị các sản phẩm gỗ tiêu thụ ở thị trường nội địa trong năm 2017 là 1,65 tỷ USD, trong đó phần giá trị gỗ nhập khẩu chừng 89 triệu USD. Chủ tịch GIBC Phạm Phú Ngọc Trai nói: “Dự báo đến năm 2030, diện tích đất cho nông nghiệp sẽ giảm 30% để dành cho đô thị. Doanh nghiệp cần tập trung khai thác thị trường nội địa, vì đây là cơ hội không hề nhỏ”. “Muốn tiêu thụ trong nước, đòi hỏi các sản phẩm gỗ Việt phải đẹp, bền và rẻ.Đây là thách thức”, ông Huỳnh Văn Hạnh, phó chủ tịch HAWA, chia sẻ. Theo ông Hạnh, sản phẩm gỗ của Trung Quốc xuất khẩu sang Hoa Kỳ tụt giảm vì “cuộc chiến thương mại” sẽ tìm thị trường tiêu thụ, trong đó gia tăng vào thị trường Việt Nam vốn đã nhập nhiều hàng gỗ Trung Quốc cách đây nhiều năm. Còn theo ông Martin Schiessl, tổng giám đốc Blum Việt Nam, “muốn bán được hàng trên chính quê mình, ngoài các tiêu chí về giá và chất lượng, doanh nghiệp Việt phải xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm tới người tiêu dùng”.
Năm 2017, theo một báo cáo của BMI, lượng tiêu thụ nội địa chừng 140.000 tấn (khoảng 10% sản lượng) với hai dòng sản phẩm chính: bột và hoà tan. Theo báo cáo này, năm 2017, mỗi người dân Việt Nam uống 1,4kg cà phê nhân/năm, dự báo năm 2020 sẽ tăng lên 2,6kg/năm. Ông Đinh Anh Huân, chủ trang trại Cầu Đất (Cầu Đất, Lâm Đồng) khi đầu tư vào chuỗi Coffee House đã nói, mục đích của chuỗi này là bán cho khách hàng những ly cà phê nguyên chất và sạch. Ông Phan Minh Thông, chủ tịch kiêm tổng giám đốc công ty Phúc Sinh, có lần tâm sự: “Năm 2017, không lý gì một quốc gia đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu cà phê như Việt Nam, lại nhập 60.000 tấn cà phê đã qua chế biến từ Brazil, Mỹ, thậm chí từ Trung Quốc”. Gần 20 năm chỉ biết xuất khẩu, năm 2016 Phúc Sinh đầu tư nhà máy rang xay theo công nghệ Đức, để sản xuất cà phê bột thương hiệu K-Coffee cho thị trường nội địa. Ông Thông chỉ nói “bước đầu thâm nhập thị trường”. Có thể kể thêm nhiều thương hiệu kinh doanh cà phê đang trong quá trình làm “trong sạch” thị trường cà phê nội địa, như: Trung Nguyên, Highland, Phúc Long, King Coffee, Thu Hà, Milano, Nguyên Chất Coffee… Chưa vui lắm khi những thương hiệu trên chỉ nằm ở các đô thị lớn. Còn khách hàng tỉnh lẻ, “được chăng hay chớ”, may mới được uống ly cà phê “ngon ngon”.
Chừng sáu tháng nữa, nhóm hàng smartphone sẽ có một thương hiệu Việt gây “sóng gió” trên thị trường.Đó là Vsmart. Trong buổi giới thiệu những phiên bản đầu tiên của thương hiệu Vsmart tại thị trường Việt Nam, ông Trần Minh Trung, giám đốc công ty VinSmart, mạnh dạn tuyên bố: “Mục tiêu của Vsmart trong 18 tháng nữa là chiếm 30% thị phần smartphone Việt Nam”, nhưng không nói rõ doanh thu hay số lượng. Nếu doanh thu, vào tháng 6/2020, Vsmart sẽ kiếm được 30.000 tỷ đồng. Còn về số lượng, trong năm 2020 Vsmart sẽ bán chừng 5 triệu sản phẩm. Có thể về doanh thu sẽ khó cho VinSmart, nhưng về số lượng, con số đó không đáng ngại. Ông chủ của thương hiệu này sẵn sàng chấp nhận, kể cả lỗ nặng để đạt mục tiêu trên.
Với hạt gạo, GS Võ Tòng Xuân đánh giá cao một vài thương hiệu như ST24, Cỏ May… đang bán trên thị trường những hạt gạo “chất lượng cao” có giá hàng trăm ngàn đồng một ký. Vậy, để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ gạo sạch với giá chấp nhận được (20.000 – 30.000 đồng/kg), cần có nhiều bàn tay cùng làm. Đã có logo cho hạt gạo Việt Nam. Đã có những cuộc thi về gạo. Đó chỉ là những show diễn mang tính tiếp thị. Người tiêu dùng trong nước cần lắm những hạt gạo an toàn và chất lượng. Không chỉ có quy hoạch diện tích, mà còn giống, quy trình chăm sóc.“Giá có thể cao, nhưng nếu có chứng thực về chất lượng, sẽ mua gạo Việt hơn là chọn gạo Nhật, gạo Đài”, nhiều khách hàng nói như vậy.
Không thể nói quay về là sẽ được thị trường dang rộng vòng tay, mà phải có cách làm tử tế, biết tôn trọng người mua. Lúc đó, may ra…
bài, ảnh Song Minh (theo TGTT)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này