
11:37 - 30/01/2025
Ý thức mới trong cộng đồng khởi nghiệp trẻ Việt Nam
Sáng 18/12/2024, tại phiên toàn thể Mekong Connect 2024, đại diện quỹ đầu tư quốc tế, các chuyên gia hàng đầu đều thống nhất khuyến nghị các doanh nghiệp, nhất là giới khởi nghiệp trẻ cần phải có một ý thức mới trong phát triển bền vững, đặc biệt cân nhắc đến yếu tố tác động cộng đồng.

CEO Sokfarm Phạm Đình Ngãi (áo xanh) mời Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Lê Văn Phước trải nghiệm sản phẩm từ mật hoa dừa của Sokfarm tại Mekong Connect 2024. Ảnh: BSA Media.
Thế nhưng, điều bất ngờ là trước đó một ngày, cũng tại diễn đàn Mekong Connect, trong cả bài nói chuyện của ba doanh nhân trẻ, đại diện cho một thế hệ khởi nghiệp mới, yếu tố này không chỉ được nhận thức mà còn được đưa vào thực thi trên thực tế. Đó là Phạm Đình Ngãi, Giám đốc Công ty TNHH Trà Vinh Farm (Sokfarm), với câu chuyện đầy cảm hứng về hành trình đưa sản phẩm ra nước ngoài và các hoạt động tạo sinh kế cho cộng đồng của Sokfarm. Đó là Võ Văn Phong, Giám đốc Công ty Du lịch C2T đến từ Bến Tre với “Hành trình xây dựng mô hình du lịch xanh netzero đến giải thưởng quốc tế Kotler Awards 2024”. Và cuối cùng, là Mai Thanh Thái, đồng sáng lập FoodMap.Asia với phương thức xúc tiến thương mại, đưa sản phẩm tham gia thị trường nội địa và xuất khẩu.
Phạm Ðình Ngãi: Sokfarm – nông nghiệp hạnh phúc
Đầu tiên là cái tên, khi chọn khởi nghiệp với cây dừa, Sokfarm mong muốn đưa văn hóa bản địa vào thương hiệu của mình. Sok là một từ tiếng Khmer có nghĩa là hạnh phúc. Sokfarm là nông nghiệp hạnh phúc. “Khi đặt tên chúng tôi đã mong muốn người tiêu dùng nghĩ đến một sản phẩm mang tính bản địa. Bởi vì, khi khởi nghiệp từ sản phẩm địa phương thì giá trị bản địa và văn hóa chính là hai giá trị cốt lõi”, Phạm Đình Ngãi nói.
Trà Vinh là tỉnh có sản lượng dừa lớn thứ hai ở Việt Nam, hơn 27.000ha. Do đó, đây là một vùng nguyên liệu lý tưởng cho khởi nghiệp nếu phải tìm một hướng phát triển nào đó ở quê hương. Mặt khác theo Phạm Đình Ngãi, Mekong đang phải đối mặt với vấn đề ngập mặn. Mỗi năm mặn càng nhiều hơn. Đó là một thách thức mà cây dừa, nghề trồng dừa truyền thống ở Trà Vinh và cả vùng Đồng bằng sẽ phải đối mặt. Những người trẻ như Ngãi và Chal Thi (vợ Phạm Đình Ngãi) trong khi nung nấu ý tưởng khởi nghiệp, tìm hướng đi mới cho cây dừa đã phát hiện ra rằng, người Khmer Trà Vinh cách đây hàng trăm năm đã có ngành thu mật hoa dừa. “Khi đi ra thế giới tìm hiểu thì ở Philippines, Thái Lan… cũng có ngành thu mật hoa dừa. Từ đó chúng tôi mới nghĩ rằng sao mình không tìm một hướng đi mới cho cây dừa ở Trà Vinh? Vậy là Sokfarm ra đời với quyết tâm nâng giá trị kinh tế của cây dừa. Sokfarm hy vọng đây là giải pháp cho miền Tây của mình khi 20-30 năm nữa, miền Tây bị ngập mặn nhiều hơn”, CEO Sokfarm chia sẻ.
Theo Phạm Đình Ngãi, dừa là loại cây rất bền vững và có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu rất tốt. Trong tình hình ngập mặn như lúa, sầu riêng, ca cao… sẽ không trồng được, nhưng cây dừa vẫn trồng được. Mỗi hoa dừa một ngày một đêm sẽ thu được một lít mật. Một hoa dừa có thể thu hoạch trong 25 ngày liên tục. Một năm một cây dừa sẽ cho ra 13-16 hoa. Nghĩa là có thể khai thác mật hoa dừa quanh năm. Sản xuất được quanh năm, không phụ thuộc vào mùa vụ. Một hecta mía một năm có thể cho ra 10 tấn đường, thì một hecta dừa trong một năm cũng có thể làm được 10 tấn đường. “Nhưng điều đặc biệt là một cây dừa mình trồng 3 năm mình có thể thu hoạch liên tục 30-50 năm, trong khi cây mía mỗi năm lại phải đốn đi trồng lại. Tính liên tục nó không có. Chính vì lý do đó tổ chức FAO năm 2013 chứng minh ngành thu mật hoa dừa là một trong những vị ngọt bền vững trên thế giới, dựa vào tính liên tục, bền vững và kể cả tính healthy (lành mạnh), khi những người tiêu dùng đang muốn tìm những vị ngọt mới, tốt cho sức khỏe hơn” – Phạm Đình Ngãi nói.
Năm 2021, Sokfarm là doanh nghiệp duy nhất tại Việt Nam đạt giải thưởng ASEAN Business Awards, hạng mục Inclusive Business (Doanh nghiệp Phát triển bao trùm). Năm 2023, Sokfarm là tốp 10 doanh nghiệp ESG của Việt Nam, đồng thời cũng là tốp 30 doanh nghiệp SIB (Social Impact Business: Doanh nghiệp có tác động xã hội) của Việt Nam.
Những thành tựu, giải thưởng này không tự dưng tìm đến. Ngay từ đầu Phạm Đình Ngãi và Thạch Thị Chal Thi đã quan niệm nông nghiệp hạnh phúc là một chuỗi. Sokfarm mong muốn tất cả mọi người trong chuỗi giá trị của Sokfarm đều được hạnh phúc, từ nông dân đến nhà máy đến những người phân phối. Thực tế, Sokfarm đã tăng thu nhập cho người dân từ 3-5 lần so với mô hình truyền thống. Điều quan trọng hơn, qua việc xây nhà máy chế biến tại ngay địa phương, Sokfarm đã giúp cho những người nông dân, đặc biệt là người lao động Khmer (hơn 30% dân số Trà Vinh) tìm được sinh kế ngay tại chính quê hương mình. “Người Khmer có bản tính hiền lành, hiền hậu, nhưng họ cũng có tập quán thích ở lại quê hương, sóc, làng chứ không muốn đi xa. Chính vì thế khi mình mở nhà máy, nhà xưởng ở tại địa phương mình có thể tạo công ăn việc làm cho những người Khmer ở chính địa phương của mình, để có sinh kế bền vững. Từ đó cũng hạn chế việc người dân ở Trà Vinh di chuyển Sài Gòn, Bình Dương để kiếm việc”, CEO Sokfarm chia sẻ.
Ngay từ đầu Sokfarm đã quyết định đầu tư vào công nghệ để chế biến sâu và sớm đi theo hướng hữu cơ bằng cách chuẩn hóa vùng trồng, xây nhà máy theo tiêu chuẩn để thâm nhập vào thị trường thế giới. Đến nay, Sokfarm đã ba năm liền duy trì chứng nhận tiêu chuẩn hữu cơ của Mỹ, EU và Canada, cũng như xuất khẩu sản phảm chính ngạch sang bảy quốc gia như: Nhật Bản, Hà Lan, Mỹ, Đức… Đặc biệt, Sokfarm đã thành công, bán nguyên liệu mật hoa dừa cho tập đoàn Nissin, một tập đoàn làm về mì lớn ở Nhật Bản.
“Hành trình Sokfarm từ năm 2020 đạt giải nhất cuộc thi khởi nghiệp của BSA tổ chức. Từ đó chúng tôi luôn luôn đi. Luôn luôn học hỏi. Luôn luôn tập trung. Luôn luôn cải tiến. Luôn luôn đam mê. Và cuối cùng vẽ nên một tập đoàn Happy Agriculture Vietnam – Sokfarm: Nông nghiệp hạnh phúc – Sokfarm”, Phạm Đình Ngãi nói.

Giám đốc Công ty TNHH Trà Vinh Farm (Sokfarm) Phạm Đình Ngãi tại Mekong Connect 2024. Ảnh: BSA Media.
Võ Văn Phong: Biến “nguy” thành “cơ hội bền vững”
Nếu Phạm Đình Ngãi chọn hoa dừa Trà Vinh để khởi nghiệp thì Võ Văn Phong, Giám đốc Công ty Du lịch C2T lại chọn những rặng dừa của quê hương Bến Tre để thiết kế nên tour du lịch xanh netzero.
“C2T được thai nghén từ Mekong Connect 2016 tại Cần Thơ. Khi đó tôi thấy các bạn trẻ khởi nghiệp được giới thiệu Mekong Connect 2016 rất ấn tượng, đó là động lực trực tiếp khiến tôi quyết tâm khởi nghiệp. Năm 2016, hạn mặn ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng, trải nghiệm du lịch, ảnh hưởng đến nông nghiệp. Rõ ràng đó là một “cái nguy”, nhưng tôi lại nghĩ rằng “tôi có cơ hội khởi nghiệp””, Võ Văn Phong chia sẻ.
Ở ĐBSCL có rất nhiều các tour du lịch, nhưng điểm chung là các tour đều có mô hình “na ná nhau”, vì thế Võ Văn Phong muốn định vị lại. “Văn hóa Bến Tre, con người Bến Tre, tài nguyên bản địa Bến Tre, sẽ khác với tỉnh khác. Tôi không bán tour mà tôi bán trải nghiệm, bán cảm xúc, bán câu chuyện quê hương của tôi”, Võ Văn Phong nói.
Trong mô hình kinh doanh của C2T. Công ty đã cùng với nông dân hình thành liên kết chuỗi cộng đồng du lịch gồm: Các điểm du lịch, khu du lịch (8 khu); Các khách sạn, homestay (15); Các nhà vườn dừa, cây ăn trái, ngư dân (30); Các làng nghề thực phẩm, sản xuất mỹ nghệ (10); Các nhà cung cấp Hệ thống vận chuyển tàu, xe, đò chèo (35); Các vùng huyện, xã (hộ nông dân, người giữ rừng, ngư dân) (20). “Chúng tôi liên kết 8 khu du lịch và khoảng 30 hộ nông dân để tạo ra các trải nghiệm văn hóa bản địa, gọi là những tri thức bản địa của Bến Tre, để tạo ra các tour du lịch độc đáo để du khách cảm thấy mới lạ hơn. Đặc biệt là mang được nguồn thu nhập cho người nông dân và tiêu thụ nông sản cho người dân địa phương. Để giảm phát thải và hướng tới trải nghiệm mang tri thức bản địa, chúng tôi dùng 100% nguyên liệu từ Bến Tre, để du khách có thể có trải nghiệm đặc thù nhất từ người Bến Tre”, Võ Văn Phong nói.
Theo Võ Văn Phong, hiện 5-20% khách hàng của C2T là khách quốc tế. C2T có những tour rất đặc biệt như xem rừng chết, lở đất… để nói về biến đổi khí hậu. “Bến Tre không chỉ có dừa, mà còn có sông nước, do đó chúng tôi thiết kế tour văn hóa ẩm thực ven sông. Trong các tour của mình, chúng tôi cố gắng làm sao du khách để lại những hành động tích cực đến địa phương Bến Tre, như nhặt rác, trồng cây, bảo vệ môi trường… Bến Tre có khoảng 115 điểm sạt lở, trong đó có khoảng 183 km đất nông nghiệp, do đó, chúng tôi đã tổ chức trồng cây bần để chống sạt lở, chống biến đổi khí hậu. Chúng tôi tập trung vào ba điểm: bền vững về kinh tế; bền vững cộng đồng, bền vững môi trường, nhất là môi trường. Trước đây đi tour chúng ta chỉ quan tâm đến văn hóa bản địa, nhưng chúng tôi giờ đây quan tâm đến môi trường nhiều hơn”, Võ Văn Phong nói.
Mỗi du khách của C2T khi đến Bến Tre sẽ được phát một Hộ chiếu Xanh (Passport Xanh) khi di chuyển, ăn uống, mua sắm… Passport này giúp cho mọi người tính được dấu chân carbon của mình. Chẳng hạn, mình đi xe thì thải ra carbon bao nhiêu. “Bến Tre là một trong những tỉnh tiên phong về hành động thích ứng biến đổi khí hậu và phát triển du lịch bền vững, chúng tôi mong muốn sau khi du khách biết được dấu chân carbon của mình thì họ đền bù lại bằng cách trồng lại cây xanh ở những nơi sạt lở, hoặc ủng hộ người dân bằng cách mua các sản phẩm OCOP hoặc các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ dừa. Bán được các sản phẩm OCOP cải thiện nguồn thu cho người dân cũng là mục tiêu của chúng tôi khi xây dựng tour. Sau đó chúng tôi phát cho họ chứng nhận bù carbon và đây là voucher giảm 15% giá cho tour lần sau. Chúng tôi tiết kiệm nước bằng cách tích nước mưa và không sử dụng xà bông. Sau khi khách uống nước dừa xong thì chúng tôi làm thành ly, chén, để khách sử dụng, bằng cách này chúng tôi giảm được 80% rác thải nhựa”, Võ Văn Phong giải thích cách làm độc đáo của mình.
Ý thức rõ các yếu tố tác động đến cộng đồng và bình đẳng giới, trong số 25 nhân viên trực tiếp và 68 người gián tiếp liên kết của C2T thì có đến 78% là nữ và 47% là người yếu thế. Tháng 11.2024 du lịch C2T được giải thưởng tiếp thị điểm đến Bến Tre của Kotler Awards. Nhưng ước mơ của Võ Văn Phong và C2T không chỉ dừng ở đó. Ước mơ của du lịch C2T là xây dựng được một nền tảng du lịch bền vững không chỉ ở Bến Tre mà cho cả vùng ĐBSCL.

Giám đốc Công ty Du lịch C2T Võ Văn Phong chia sẻ câu chuyện du lịch bền vững đầy cảm hứng tại Mekong Connect 2024. Ảnh: BSA Media.
Mai Thanh Thái: “Nông sản không phải để giải cứu mà để tự hào”
Cũng chọn con đường khởi nghiệp nông nghiệp, nhưng Mai Thanh Thái, đồng sáng lập FoodMap.Asia đi theo hướng khác. “Trong suốt hành trình 10 năm qua mà FoodMap đi thì chúng tôi thấy vấn đề nổi cộm nhất trong ngành này là thương hiệu và thứ hai là xây dựng hệ thống phân phối. Cụ thể, thứ nhất là sản phẩm của Việt Nam là những sản phẩm bản địa, nhưng yếu tố giá trị gia tăng và giá trị thương hiệu còn thấp. Thứ hai là các sản phẩm này thiếu các kênh phân phối chuyên nghiệp để đưa các sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Hai vấn đề này tạo ra rất nhiều rào cản để các doanh nghiệp ở Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp ở địa phương khó có thể lớn lên được. Chúng tôi thấy đây là hai vấn đề lớn và cũng chính là hai cơ hội to nhất mà team của FoodMap đặt những nền móng đầu tiên để xây dựng nên hệ thống ngày nay” Mai Thanh Thái kể lại quá trình thai nghén FoodMap.Asia.
Theo Mai Thanh Thái, mô hình kinh doanh của FoodMap có bốn trụ chính. Thứ nhất là Agri Commerce Distribution (Nền tảng phân phối thương mại nông nghiệp) đây là nền tảng đa kênh, dựa trên tiền thân của FoodMap từ những ngày đầu tiên. Thứ hai, Agri Consumers – House of Brands (Người tiêu dùng nông nghiệp – Ngôi nhà thương hiệu), đây là câu slogan từ 2024 của FoodMap. FoodMap muốn mình trở thành ngôi nhà ở đó có các thương hiệu hàng Việt, thực phẩm hàng Việt chất lượng để có thể đi xa hơn không chỉ giới hạn trong biên giới Việt Nam. Thứ ba là Agri Business (Doanh nghiệp nông nghiệp), là nền tảng cung cấp đủ các loại công cụ cho bà con nông dân sản xuất từ thiết kế in ấn, đến dịch vụ máy bay drone, IoT…. Thứ tư Agri Finance (Tài chính nông nghiệp) là sản phẩm mới được FoodMap phát triển, dùng để kêu gọi vốn và cung cấp các gói bảo hiểm tài chính cho cộng đồng, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Về kênh phân phối, hiện FoodMap đã làm đa kênh. Về mặt online gần như FoodMap là kênh tiền thân đầu tiên thì FoodMap đã có những app, web riêng của mình và tất cả những đối tác lớn như Lazada, TikTok, Alibaba… “Đây là đối tác then chốt, hàng năm chúng tôi đều ngồi lại làm việc riêng với họ để xây dựng các chương trình trong năm, đặc biệt là các chương trình liên quan đến nông, đặc sản Việt Nam”, Mai Thanh Thái chia sẻ.
Thứ hai là các chương trình liên quan đến offline. Offline hiện có các khách hàng như Bách Hóa Xanh, Lotte, 7-Eleven… cũng chính đội ngũ hiện nay của team FoodMap còn trẻ và nhanh nhạy. “Hiện FoodMap là một trong 10 nhà cung cấp quyền lực nhất của Bách Hóa Xanh. Tức là hai năm non trẻ của FoodMap đã tương đương với những nhà cung cấp thâm niên 8-10 năm của Bách Hóa Xanh. Để cung cấp cho một đơn vị với hơn 3.000 cửa hàng như Bách Hóa Xanh thì áp lực vận hành cực kỳ kinh khủng. Đó không phải là vấn đề anh muốn bán bao nhiêu mà là có thể đáp ứng được cho bao nhiêu cửa hàng”, Mai Thanh Thái nói.
Nhà đồng sáng lập FoodMap.Asia cho biết, ba tháng trở lại đây, FoodMap chuyển mình để bắt vào xu hướng livestream. Livestream không phải là cách thức ngắn hạn mà dài hạn. Nhiều tập đoàn cũng đã có kế hoạch dài hạn cho phương thức livestream. Livestream đầu tiên là “Đại hội nông sản”, FoodMap kết hợp với Hằng Du Mục, có tên “Nông sản không phải để giải cứu mà để tự hào”. Đây là một trong những phiên livestream rất thành công ở Đà Lạt, với hơn 80 mặt hàng nông, đặc sản Việt Nam khắp các vùng miền, hơn 2,7 triệu lượt tìm kiếm, hơn 46.684 đơn hàng. Trung bình một đơn hàng là 3-4 sản phẩm, là có khoảng hơn 160.000 sản phẩm được bán ra trong một phiên livestream.
Kế đến là phiên “Live cua Cà Mau”. Con cua là sản phẩm tươi. Điểm khó nhất của thương mại điện tử là mình bán cua quy cách nào thì phải trao đến tay khách hàng quy cách đó. “Khi mình mua 9 tấn thì chỉ bán 4 tấn online còn 5 tấn bán ở kênh khác. Cái khó nhất của con cua là hạn chỉ có 24 tiếng. Trong vòng 24 tiếng phải giải quyết hết 9 tấn hàng. Nhưng phiên livestream này làm cho chúng tôi tự tin có thể phá vỡ những giới hạn mà tưởng chừng như thương mại điện tử không làm được. Phiên livestream này tạo ra tiền đề, là FoodMap sẽ đưa nông, đặc sản Việt Nam bán ở nước ngoài qua hình thức livestream. Khi mình gặp những khách nước ngoài họ rất thích sản phẩm của Việt Nam mà họ không có cách nào tiếp cận được”, Mai Thanh Thái nói.
Theo Mai Thanh Thái để làm được tất cả các việc này đầu tiên phải có yếu tố công nghệ. Team của FoodMap là các kỹ sư, yếu tố công nghệ đang đóng góp rất nhiều từ sản xuất, chế biến, cho đến bán hàng. Đây là con đường để tăng hiệu suất, năng suất của các mặt hàng nông đặc sản. Ngành nông nghiệp là ngành rất khó, gần như FoodMap phải thay đổi chiến lược, chiến thuật liên tục và phải nhờ vào vốn đầu tư lớn. Ngay từ đầu FoodMap đã phải kêu gọi vốn đầu tư rất lớn. Hiện FoodMap có bốn quỹ đầu tư nước ngoài là các quỹ danh tiếng đến từ Singapore, Mỹ…
Điểm nhấn lớn nhất là năm vừa rồi FoodMap bắt đầu làm xuất khẩu. Hiện nay, FoodMap đã đi được 10 thị trường nước ngoài trong vòng một năm qua, trong đó có thị trường Mỹ. Để thâm nhập được sâu rộng vào thị trường thế giới, như tất cả các doanh nghiệp khác Mai Thanh Thái và cộng sự ý thức rõ ràng rằng: “Mục tiêu của FoodMap là đạt chứng nhận doanh nghiệp có tác động xã hội SIB và phải xây dựng doanh nghiệp có tác động tích cực đến nông dân hộ nhỏ và môi trường”.
Hoài Linh (theo Giai phẩm xuân TGHN)
Ngày đăng: 30/1/2025
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này