Vượt những đứt gãy, để phát triển bền vững

Môi trường tự nhiên của chúng ta đang đối diện với sự đứt gãy ngày càng nghiêm trọng, trong đó có việc xây dựng các tuyến đường, đặc biệt là các con đường xuyên qua các khu rừng nguyên sinh.

Những đứt gãy trong môi trường và kinh tế không chỉ dừng lại ở đó mà còn tạo ra những đứt gãy khác, khó nhận thấy hơn nhưng không kém phần quan trọng: đứt gãy trong văn hóa và xã hội.

Đứt gãy trong môi trường

Đứt gãy trong môi trường có thể là kết quả của sự can thiệp của con người vào thiên nhiên, như việc phá rừng hay xây đập thủy điện, dẫn đến sự gián đoạn hệ sinh thái. Trong khi đó, đứt gãy trong kinh tế lại xuất phát từ những yếu tố như thiên tai, biến đổi khí hậu hay những khủng hoảng kinh tế toàn cầu, làm suy yếu nền tảng phát triển của nhiều quốc gia và cộng đồng. Môi trường tự nhiên của chúng ta đang đối diện với sự đứt gãy ngày càng nghiêm trọng. Một trong những ví dụ điển hình là việc xây dựng các tuyến đường, đặc biệt là các con đường xuyên qua các khu rừng nguyên sinh. Việc này không chỉ làm mất đi diện tích rừng, mà còn tạo ra những rào cản lớn đối với các loài động vật hoang dã. Những loài động vật như hươu, nai, hay gấu, vốn di chuyển từ khu vực này sang khu vực khác để tìm kiếm thức ăn hoặc sinh sản, bị ngừng lại bởi những con đường cắt ngang. Khi không còn hành lang sinh thái tự nhiên, các loài này không thể duy trì được quỹ đạo sống của mình, dẫn đến sự suy giảm nghiêm trọng về số lượng và thậm chí là tuyệt chủng.

Hơn nữa, các công trình giao thông này còn gây ra ô nhiễm môi trường và phân tán các loài thực vật. Những loài cây có thể không còn được thụ phấn bởi các loài côn trùng vốn di chuyển tự do trong các khu rừng nguyên sinh. Điều này tạo ra một tác động dây chuyền khiến cho không chỉ động vật mà cả hệ sinh thái xung quanh bị đứt gãy. Các loài thực vật không thể phát triển, làm mất đi môi trường sống của các loài khác, và hệ sinh thái trở nên mất cân bằng.

Bên cạnh đó, các công trình thủy điện, như đập và hồ chứa nước, cũng gây ra sự đứt gãy trong các hệ sinh thái thủy sinh. Mặc dù các đập thủy điện mang lại lợi ích trong việc cung cấp năng lượng và điều tiết nguồn nước, nhưng chúng cũng có thể ngăn cản dòng chảy tự nhiên của các con sông. Hệ quả là, các loài cá và động vật thủy sinh khác không thể di cư giữa các vùng nước thượng nguồn và hạ nguồn để sinh sản. Một ví dụ điển hình là sự suy giảm nghiêm trọng của các loài cá di cư, như cá hồi, khi chúng không thể vượt qua các đập để về nơi sinh sản. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến đa dạng sinh học mà còn gây tổn thất lớn cho các cộng đồng ngư dân phụ thuộc vào các loài cá này để sinh kế.

Đứt gãy trong kinh tế

Không chỉ môi trường bị đứt gãy, nền kinh tế của nhiều quốc gia cũng đang chịu đựng những sự đứt gãy nghiêm trọng. Những yếu tố như thiên tai, biến đổi khí hậu hay khủng hoảng kinh tế có thể gây ra những tác động tiêu cực đối với nền kinh tế, làm suy yếu các ngành nghề chủ chốt và khiến nhiều người rơi vào cảnh nghèo đói. Một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự đứt gãy trong kinh tế là những thiên tai như bão, lũ và hạn hán.

Khi các thảm họa thiên nhiên xảy ra, nông dân là những người bị ảnh hưởng trực tiếp. Mùa màng bị thất bại vì bão lũ hay hạn hán, khiến nông sản không thể thu hoạch. Điều này không chỉ gây thiệt hại lớn cho các hộ gia đình nông dân mà còn ảnh hưởng đến các nhà máy chế biến nông sản. Những nhà máy này cần một lượng nguyên liệu ổn định để duy trì sản xuất, nhưng khi nông dân không có đủ sản phẩm để cung cấp, các nhà máy buộc phải ngừng hoạt động, thậm chí là đóng cửa.

Kết quả là, hàng ngàn công nhân mất việc làm, tạo ra một làn sóng thất nghiệp lớn. Những người lao động này không chỉ mất đi nguồn thu nhập mà còn rơi vào tình trạng khó khăn, không có công ăn việc làm để nuôi sống gia đình. Điều này tạo ra một vòng xoáy tiêu cực trong nền kinh tế, khi thu nhập của người dân giảm sút và các công ty không thể duy trì hoạt động.

Sự đứt gãy trong nền kinh tế cũng có thể đến từ những thay đổi trong chuỗi cung ứng toàn cầu, từ giá cả nguyên liệu đầu vào đến sự gián đoạn trong thương mại quốc tế. Khủng hoảng tài chính hay sự biến động của thị trường toàn cầu có thể tác động sâu sắc đến các ngành sản xuất, làm gián đoạn các chuỗi cung ứng và tạo ra những khó khăn lớn cho các doanh nghiệp. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp mà còn tác động đến đời sống của hàng triệu người lao động, khiến cho sự phát triển kinh tế trở nên không bền vững.

Nông dân mất mùa, kéo ra thành phố làm thuê. Công nhân do nguyên liệu nông nghiệp thiếu, nhà máy máy đóng cửa trở thành người thất nghiệp.

Đứt gãy văn hóa và xã hội

Những đứt gãy về môi trường và kinh tế không chỉ gây ra những hậu quả trực tiếp mà còn kéo theo những đứt gãy sâu sắc về văn hóa và xã hội. Khi nông dân phải đối mặt với sự thất bại trong mùa màng hoặc phải di cư ra thành phố tìm việc làm, họ sẽ phải rời xa quê hương, xa rời cộng đồng và gia đình. Điều này làm mất đi sự kết nối với các giá trị văn hóa và truyền thống.

Các giá trị văn hóa truyền thống, như những kiến thức về nông nghiệp, về cách đối phó với thiên tai, hay các phong tục tập quán của cộng đồng nông thôn, dần bị lãng quên. Những thế hệ trẻ không còn được dạy dỗ về cách sống gần gũi với thiên nhiên, về cách bảo vệ môi trường và giữ gìn văn hóa bản địa. Khi nông dân rời bỏ làng quê và định cư ở thành phố, họ không chỉ làm mất đi các giá trị văn hóa truyền thống mà còn làm suy giảm mối liên kết giữa các thế hệ trong cộng đồng. Những câu chuyện, kinh nghiệm và tri thức quý giá được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác sẽ dần bị mai một.

Sự di cư này cũng dẫn đến sự phân hóa xã hội giữa thành thị và nông thôn. Những người rời bỏ làng quê để kiếm sống ở thành phố sẽ gặp phải nhiều khó khăn trong việc hòa nhập vào môi trường sống mới. Họ không chỉ phải đối mặt với những vấn đề như thiếu việc làm, nhà ở, mà còn phải đối mặt với sự cô đơn và thiếu kết nối xã hội. Điều này khiến cho xã hội trở nên phân hóa, tạo ra những mâu thuẫn và xung đột giữa các nhóm dân cư, làm suy yếu sự ổn định xã hội.

Hơn nữa, sự mất đi các giá trị văn hóa truyền thống có thể làm giảm khả năng phát triển bền vững của cộng đồng. Những cộng đồng không còn gắn bó chặt chẽ với các giá trị văn hóa của mình sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì sự ổn định và phát triển trong dài hạn. Văn hóa là yếu tố không thể thiếu trong việc xây dựng sự đoàn kết và phát triển bền vững của một quốc gia.

Hướng tới một tương lai bền vững

Sự đứt gãy không chỉ là vấn đề cấp bách trong môi trường và kinh tế mà còn có tác động sâu sắc đến văn hóa và xã hội. Những đứt gãy này không chỉ làm gián đoạn sự phát triển của một quốc gia mà còn gây ra những ảnh hưởng lâu dài và khó nhận biết đối với cộng đồng.  Để giải quyết những vấn đề này, chúng ta cần có những chính sách toàn diện và bền vững, không chỉ tập trung vào bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế mà còn phải chú trọng đến việc bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống.

Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể xây dựng một xã hội phát triển bền vững, trong đó con người và thiên nhiên cùng tồn tại và phát triển hài hòa.

TS Dương Văn Ni (theo Giai phẩm xuân TGHN)
Ngày đăng: 3/2/2025

Ý kiến của bạn về bài viết

Không có chức năng bình luận cho bài viết này