
12:00 - 30/01/2025
Singapore chăm chút cho công nghệ sâu
Năm 2020, Singapore cam kết đầu tư 300 triệu SGD (hơn 215 triệu USD) để phát triển các ngành công nghệ sâu (deep tech). Đến nay, trải qua bốn năm, số vốn cam kết đã gần 1 tỷ USD, nhưng kế hoạch này đang gặp nhiều thách thức, bởi nghiên cứu khoa học, công nghệ sâu không đơn giản như những câu chuyện khoa học viễn tưởng.

Singapore đang thực hiện chiến lược ưu tiên phát triển các startup có công nghệ đột phá từ chế tạo chip, robot đến dược sinh học. Đồ họa: Nikkei Asia.
Theo chương trình Startup SG Equity Scheme, chính phủ sẽ cùng nhà đầu tư trong và ngoài nước góp vốn đầu tư cho các startup có triển vọng, tập trung vào công nghệ sinh học, nông nghiệp công nghệ cao, chất bán dẫn, robot và các ngành sản xuất tiên tiến khác.
Công nghệ sâu xa lạ, nhưng dòng vốn đã chảy
Khi công bố chương trình vào năm 2020, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tài chính Heng Swee Keat nói các startup công nghệ sâu đòi hỏi vốn đầu tư lớn, thời gian phát triển sản phẩm dài hơn và rủi ro cao hơn. Chính vì thế, chính phủ cam kết đầu tư 1% GDP cho kế hoạch RIE (nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và phá triển doanh nghiệp) khoảng 25 tỷ SGD (21 tỷ USD) trong giai đoạn 2021-2025.
Tuy nhiên, đối với các startup công nghệ sâu, việc huy động vốn rất khó khăn ngay cả khi thị trường đang hào hứng. Startup Eureka Robotics của Phạm Quang Cường thành lập năm 2018 khi đang là nghiên cứu sinh tại Đại học Công nghệ Nanyang (NTU), một trong những trường đại học công lập hàng đầu của Singapore. “Chuyện huy động vốn ban đầu của chúng tôi không được suôn sẻ, mọi việc rất tệ”, vị CEO nhớ lại.
Vị CEO người Việt kể rằng đã nói chuyện với hơn 100 nhà đầu tư Singapore, nhưng mọi chuyện không như mong muốn. “Quan trọng nhất là họ không nhìn ra bất kỳ câu chuyện thành công hay lối thoát nào. Thời điểm đó, với hầu hết các quỹ đầu tư mạo hiểm, công nghệ sâu là một thứ gì đó rất xa lạ”, nhà sáng lập Eureka Robotics nói.
Cuối cùng, vị nghiên cứu sinh người Việt đã gọi được vốn từ quỹ University Tokyo Edge Capital (UTEC), một trong những quỹ đầu tư mạo hiểm công nghệ sâu hàng đầu Nhật Bản. Hiện Eureka Robotics có nhiều khách hàng ở Nhật Bản, kể cả gã khổng lồ Toyota.
Kiran Mysore, người đứng đầu UTEC, nói rằng bầu không khí đầu tư cho công nghệ sâu đang dần thay đổi, một phần là do các quỹ đầu tư mạo hiểm truyền thống đã thay đổi chiến lược. Dữ liệu của DealStreetAsia và Enterprise Singapore cho thấy, bất chấp mùa đông gọi vốn kéo dài, khối lượng đầu tư vào công nghệ sâu ở Singapore đã tăng 31% vào năm 2023 so với năm trước đó, trong khi tổng khối lượng đầu tư chung lại giảm 20%. Công nghệ sâu chiếm 25% tổng giá trị giao dịch, tăng từ 17% vào năm 2022 và cao hơn mức trung bình toàn cầu là 20%. Hầu hết các nhà đầu tư là người Singapore hoặc người Mỹ. Số khác đến từ Đài Loan, Nhật Bản, Pháp và Malaysia.
Sự gia tăng đầu tư vào công nghệ sâu gần đây đã giúp Singapore tăng vọt trong bảng xếp hạng hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu, đứng đầu ở châu Á. Trong bảng xếp hạng của hãng nghiên cứu Startup Genome có trụ sở tại Mỹ, Singapore đã vươn lên từ vị trí thứ 18 trong năm 2022 lên thứ bảy trong năm 2023.
Năm 2024, Singapore được xếp hạng thứ tư thế giới về đổi mới sáng tạo, thứ bảy toàn cầu về hệ sinh thái khởi nghiệp. Hòn đảo được đánh giá có môi trường kinh doanh thuận lợi, tuân thủ quyền sở hữu trí tuệ mạnh, các trường đại học đẳng cấp thế giới và nguồn nhân tài có học vấn cao.
Startup phải hai lần vượt “thung lũng chết”
Singapore đã phát triển thành một trong những trung tâm khởi nghiệp lớn nhất ở châu Á trong thập niên qua, với 75% hoạt động trong lĩnh vực kinh tế số và internet. Theo Ủy ban Phát triển Kinh tế Singapore (EDB), hòn đảo có khoảng 4.500 startup, hơn 500 công ty đầu tư mạo hiểm và 220 vườn ươm tạo, đơn vị tăng tốc. Đội ngũ nghiên cứu khoa học gần 40.000 nhà nghiên cứu, nhà khoa học và kỹ sư.
Singapore nổi bật với hình ảnh một trung tâm tài chính quốc tế. Tuy vậy, ít người nghĩ rằng hòn đảo nhỏ bé có nền sản xuất riêng, chiếm khoảng 20% GDP. Đặc biệt, Singapore đã là một phần không thể thiếu trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn trong nhiều thập niên, hiện chiếm khoảng 10% tổng số chip được sản xuất trên toàn thế giới.
Thế nhưng, dù được nâng đỡ rất lớn, khoảng 10% startup deep tech thành lập trong giai đoạn 2019-2023 đã đóng cửa. Một số startup, trong lĩnh vực công nghệ sinh học chẳng hạn, đã rời khỏi Singapore. Có lẽ cả hai mô hình hoạt động của startup deep tech và quỹ không tìm được tiếng nói chung. Các quỹ mạo hiểm truyền thống không muốn chôn vốn lâu, còn startup cần thời gian dài để phát triển sản phẩm và dịch vụ, tốc độ tăng trưởng mức định giá chậm hơn. Đó còn là chuyện thiếu hụt nhân tài.
Môi trường lãi suất cao và nguồn vốn suy kiệt khiến nhiều startup không thể gọi vốn. Nhiều công ty khởi nghiệp công nghệ sâu giai đoạn đầu đang vật lộn để chuyển đổi nghiên cứu thành các sản phẩm khả thi, dẫn đến thất bại ngay cả trước khi tìm được vốn tài trợ.
Trong giai đoạn đầu, các startup gặp khó khăn trong việc kiếm lợi nhuận từ sản phẩm và dịch vụ mới, họ đang rơi vào “thung lũng chết đầu tiên”. Tuy nhiên, sau đó startup có thể phải đối mặt “thung lũng chết thứ hai” khi tăng trưởng bị dừng lại vì không thể tiếp tục gọi vốn sau khi niêm yết.
Chia sẻ rủi ro
Giám đốc Yukihiro Maru của UntroD – quỹ đầu tư mạo hiểm lĩnh vực công nghệ sâu từ Nhật Bản, nói rằng Singapore đã thành công trở thành trung tâm tài chính và công nghệ thông tin toàn cầu. Nhưng thiếu nền tảng công nghệ cao, đảo quốc sẽ không bao giờ phát triển được hệ sinh thái startup công nghệ như Silicon Valley. Đó là vấn đề không phải có tiền là giải quyết được.
Một trong những mô hình mà Singapore áp dụng là chính phủ và các bên liên quan cùng chia sẻ rủi ro để phát triển nền tảng này.
Từ năm 2022, Liên minh công nghệ sâu Singapore (SDTA) hợp tác với Enterprise Singapore – cơ quan hỗ trợ doanh nghiệp của chính phủ Singapore – trong các hoạt động kết nối startup và các nhà đầu tư, tìm kiếm khách hàng tiềm năng. SDTA triển khai chương trình đào tạo dài chín tháng cho những nhà khoa học, nhà nghiên cứu và giám đốc điều hành startup. SDTA có một hội đồng thẩm định xem nghiên cứu khoa học của startup có khả năng thương mại hóa hay không, sau đó giúp họ tìm kiếm khách hàng tiềm năng. Tuy vậy, có đến 70% các nhà sáng lập tham gia chương trình này bỏ cuộc giữa chừng do không tham dự đầy đủ các buổi học hoặc bảo đảm các tiêu chí cần thiết.
Clara Chen, đồng sáng lập SDTA nói rằng hầu hết các startup deep tech sẽ chết trong hai ba năm đầu do không thể chuyển đổi các công trình nghiên cứu thành sản phẩm cụ thể, hoặc thiếu vốn. “Vì vậy, đây là lúc liên minh của chúng tôi vào cuộc, để tạo điều kiện thuận lợi cho startup tiếp cận thị trường, khoa học, kỹ thuật và hỗ trợ của chính phủ”, bà nói.
SDTA thực hiện các nghiên cứu ban đầu, đào tạo và huấn luyện các kỹ năng sống sót trên thị trường cho các startup. Vì thế, “bà mối” này thường nắm giữ khoảng 10-15% cổ phần trực tiếp trong mỗi startup. SDTA đầu tư thời gian đáng kể, khoảng 18 tháng, trước khi các công ty khởi nghiệp tìm kiếm được nguồn tài trợ bên ngoài.
Đối với một nhà đầu tư độc lập, bà Chen nói, khoảng thời gian đó có thể là quá dài. Nhưng SDTA đảm bảo rằng các startup nằm trong danh mục của SDTA là những công ty tiềm năng, “có thể đầu tư được”. Trang web của SDTA nói cho đến nay SDTA Ventures – chi nhánh đầu tư mạo hiểm của liên minh – đã đầu tư 20 startup công nghệ sâu tại Singapore, tỷ lệ sống sót và triển vọng thành công của các startup này là 65%.
Thành lập năm 2018 tại Singapore, quỹ mạo hiểm Elev8.vc có cách tiếp cận tương tự. Quỹ này bắt đầu tìm kiếm khách hàng tiềm năng cho các startup công nghệ sâu trước khi các quỹ đầu tư bắt đầu bỏ vốn. Cho đến nay, Elev8.vc đã thực hiện 18 thương vụ đầu tư, trong đó quỹ đóng vai trò dẫn dắt trong chín thương vụ.
Remi Choong, người đứng đầu Elev8.vc, nói vấn đề quan trọng nhất với một startup công nghệ sâu là hợp đồng bán hàng đầu tiên. Quỹ đầu tư này không cho biết tên cụ thể startup nào, nhưng cho biết hầu hết các công ty mà các quỹ mạo hiểm đã đầu tư vòng vốn thứ hai đã đạt doanh thu 1 triệu USD trở lên – nhờ vào sự thay đổi trong chiến lược này.
Vươn ra thị trường quốc tế
Đầu tháng 10 vừa rồi, hệ thống xe buýt không người lái đầu tiên khai trương ở Thiên Tân, thành phố phía đông bắc Trung Quốc. Mạng lưới ban đầu chỉ dài 20 cây số, kết nối với các điểm dừng ở các khu dân cư, trường học, văn phòng và các điểm du lịch. Hệ thống Thiên Tân không sử dụng xe tự lái của các hãng big tech Trung Quốc mà của Mooviata, một startup ít được biết đến ở Singapore. Đây là hãng xe tự lái đầu tiên của nước ngoài được Trung Quốc cấp phép.
Hệ sinh thái công nghệ sâu của Singapore phải đối diện với thực tế khắc nghiệt là quy mô thị trường nhỏ. Vì thế, các quỹ mạo hiểm tập trung vào công nghệ sâu khá hạn chế so với các trung tâm khởi nghiệp ở Boston, Silicon Valley hay những nơi khác.
Enterprise Singapore thừa nhận điều này và khuyến khích các startup tìm kiếm cơ hội ở thế giới bên ngoài rộng lớn hơn. Chương trình đã kết nối các startup Singapore với các đối tác tiềm năng và cơ hội thị trường ở 21 thành phố trên toàn cầu. Amili Asia là startup công nghệ sinh học chuyên nghiên cứu hệ vi sinh vật đường ruột có lợi cho sức khỏe. Nhà sáng lập Jeremy Lim tin rằng các startup có trụ sở ở Singapore sẽ phải chuẩn bị cho kịch bản là rời khỏi hòn đảo ngay từ ngày đầu tiên do quy mô nhỏ của thị trường.
Chính phủ Singapore cũng xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết để các startup của hòn đảo có thể phát triển ở thị trường nước ngoài dễ dàng. Nhiều startup của những nhà sáng lập Việt Nam hay Đông Nam Á khác đăng ký và phát triển giai đoạn đầu ở Singapore rồi trở lại Việt Nam hay nước khác để khai phá thị trường.
Chẳng hạn như Eureka Robotics của Phạm Quang Cường tìm thị trường ở Nhật Bản, Trung Quốc và các nước khác. Hay như Sky Mavis – kỳ lân ngành game và blockchain – đã phát triển tại Singapore trước khi mở văn phòng tại TP.HCM…
Các startup chọn ở lại Singapore phải chạy đua không ngừng nghỉ trong việc tìm kiếm và giữ chân nhân tài. Họ phải chi nhiều hơn cho các gói lương bổng hấp dẫn. Lim từ Amili Asia nói rằng số nhà khoa học nghiên cứu chuyên sâu về đường ruột rất hiếm hoi và “điều này đồng nghĩa startup phải cạnh tranh với các công ty dược phẩm lớn”. Singapore là quốc gia có chi phí sinh hoạt đắt đỏ nhất thế giới, không thể tìm mọi tài năng trong phạm vi nhỏ bé của hòn đảo. Các quy định về thị thực lao động càng siết chặt hơn mỗi năm.
Chẳng hạn, năm 2022 yêu cầu về mức lương tối thiểu đối với những người có thị thực lao động cấp cao đã tăng từ 5.000 SGD lên 5.600 SGD. Quy định này sẽ có hiệu lực trong năm 2025.
Tuyết Mai (theo Giai phẩm xuân TGHN)
Ngày đăng: 30/1/2025
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này