10:31 - 31/01/2025

Nghĩ nát nước: nuôi thuận hơn bắt

Hơn ai hết, họ là những người luôn nhớ đất nước ta có biển. Khi những con tàu đủ chuẩn đánh bắt xa bờ chỉ còn khoảng 32.400 thay vì 128.400; có vẻ như rủi ro đã buông tha những người rời bỏ con tàu nhỏ, để tìm hướng đi khác trên đất liền. Khốn khó, hiểm nguy, sống chết ngoài khơi xa… vậy mà họ lại nhớ biển.

Anh Phan Văn Lưu nuôi cá bớp ở quần đảo Nam Du, Kiên Giang. Ảnh: Hữu Đức.

Chuyển hướng biển

Đăm chiêu ngồi thừ bên mạn tàu, lão ngư Tư Tấn ở Sông Đốc, nói: Hai ba năm gần đây, mỗi chuyến biển ra khơi cả tháng trời, kéo từng mẻ lưới thưa thớt cá tôm tự đo lường thất bát. Làm ăn trúng – thất, hên – xui hoài nên không ít chủ tàu cá đã đuối sức, neo đậu, nằm bờ.

Ra khơi là chấp nhận đương đầu sóng to gió lớn, bão giông để có cá. Bây giờ phải liên tục cập nhật định vị, làm mọi thứ để chứng minh không khai thác hải sản bất hợp pháp vùng biển nước ngoài (IUU), vô tới bờ lại lo giá cả thị trường biến động… Càng suy nghĩ, ông Tư già sọm so với tuổi chưa đến thất tuần.

Bất chợt “Ngư ông và biển cả” nhiều tâm trạng thốt lên: Dân đi biển phải tự thân làm cuộc chuyển hướng, đổi nghề. Dọc theo bờ biển bãi bồi ven rừng ngập mặn là bãi nghêu, sò, ốc, hàu…Ngư dân hiểu chuyện vươn ra khơi xa đã ngoài tầm người đánh bắt gần bờ, phương tiện thô sơ không sống được, nhưng giấc mơ tàu sắt 15 thước ra khơi xa cũng phải tính thật kỹ.

Cách đất mũi 30km, ngoài Hòn Chuối thuộc thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời (Cà Mau) là 46 hộ nuôi 300 lồng bè trải rộng trên 17.800 m². Cuộc mưu sinh bồng bềnh vậy mà họ khấm khá, lúc đầu chỉ vài chục hộ, nay đã tăng gấp đôi. Sự hiện diện của sự sinh cư ở các cụm đảo – nơi mặt biển trong xanh – ngư dân chuyển nghề nuôi cá, xem ra cách hái lộc từ biển cả hứa hẹn bình yên hơn nhiều.

Nuôi cá bớp ngoài biển, sau 9 – 10 tháng thu hoạch có thể đạt trên 7 – 8kg/con. Thịt cá béo ngon được thị trường trong nước, xuất khẩu tiêu thụ mạnh.

Từ quần đảo Nam Du phủ rộng đến Phú Quốc, nghề nuôi biển đang hé mở nguồn lợi lớn. Biển tây có những cụm bè nuôi cá bớp, đặt chân lên bè của anh Phan Văn Lưu, ở ấp An Cư, xã An Sơn, huyện Kiên Hải, cảm xúc khoảnh khắc nhưng có thể tin vào những thành công của người nuôi cá bảy tuổi nghề này.

Từng làm ngư phủ đi ghe biển thuê cho các chủ tàu cá, anh Lưu gom góp vốn đầu tư 9 lồng bè nuôi cá bớp (mỗi bè rộng 15m²) thả nuôi khoảng 1.400 con. Bài tính vào thời điểm 2019, cá bớp bán qua tay thương lái tại bè với giá 140 – 160 ngàn đồng/kg, trừ chi phí có thể thu được 250 – 300 triệu đồng.

Kiên Giang mạnh dạn chuyển đổi hơn Cà Mau và trở thành vùng nuôi biển mạnh nhất vùng ven biển Tây – vịnh Thái Lan. Năm 2024 tỉnh Kiên Giang có kế hoạch phát triển 4.000 lồng bè nuôi cá, dự kiến sản lượng 4.400 tấn. Vùng nuôi nhuyễn thể khoảng 23.300 ha nuôi hến biển, sò huyết, sò lông, vẹm xanh, nghêu lụa, hàu, ốc hương… sản lượng khoảng 96.600 tấn.

Bờ biển dài trên 200 cây số, có hơn 140 hòn đảo lớn nhỏ, lãnh hải rộng 63.290 km² lại ít bão, không quá sâu chính là lợi thế tuyệt vời để Kiên Giang phát triển nghề nuôi biển.

Kỷ nguyên hướng biển, phát triển kinh tế xanh nhìn từ nguồn lực chuyển đổi. Có vẻ hơi nghịch lý khi cuộc sống lênh đênh, đương đầu sóng to – gió lớn theo cả nghĩa đen, nghĩa bóng thì việc nuôi biển mới trở thành cuộc chuyển đổi, một sự chọn lựa – muộn còn hơn không.

Giờ đây, nghề nuôi trai lấy ngọc được nhắc đến. Từ xa xưa đó là phát kiến thông minh, sang chảnh từ sức tưởng tượng ngọc ngà. Giá mà, tầm nhìn ấy được định hình tinh anh từ lâu để ngọc trai “đảo ngọc” định danh trên bản đồ thế giới.

Thời cực thịnh thu về lộc biển phương Nam. Ảnh: Hữu Đức.

Biển giàu – biển nghèo

Biển vẫn mênh mông nhưng cá đã đi đâu hết! Chỉ trong hơn 10 năm qua, tốc độ số tàu khai thác biển tăng nhanh trên hàng vạn chiếc lại tỷ lệ nghịch với hiệu quả từng chuyến biển. Khi ngư trường bỗng dưng xuất hiện những con tàu sói từ muôn nơi đến xua tàu, ban bố lệnh cấm khai thác… Những con tàu khép nép dồn về vịnh Thái Lan – vốn được xem là “mỏ cá tôm” đã trở nên chật hẹp.

Bộ NN&PTNT đề xuất trong bảy năm tới số tàu đánh bắt thủy sản trên biển từ 86.800 hiện nay giảm xuống còn 83.600 chiếc và chủ trương hình thành những nghiệp đoàn nghề cá mạnh trên biển, công nghệ khai thác và chế biến hiện đại. Dự kiến đến năm 2030 các tỉnh, thành ven biển giảm tối thiểu 12% tổng số tàu cá so với năm 2020.

Nước ta có bờ biển từ Bắc vào Nam dài 3.260km qua 28 tỉnh, thành với diện tích rộng 1 triệu km². Diện tích vùng vịnh kín ven bờ có thể khai thác là 500.000 ha. Theo đánh giá của cơ quan khảo sát nguồn lợi hải sản, nếu những năm 2000 trữ lượng hải sản trên các vùng biển cả nước khoảng 5 triệu tấn thì 10 năm sau giảm còn 4,3 triệu tấn và cách đây sáu năm (2019) chỉ còn khoảng 3,9 triệu tấn.

Khi ngư trường còn mắc kẹt trong những cam kết và minh chứng IUU, nuôi biển quanh cụm đảo là giải pháp hanh thông.

Ngắm trăng, hái sao trời từ lồng bè – đôi khi cuộc sống cũng cần giây phút thả hồn theo gió ngàn bay…