
12:42 - 24/01/2025
Năm mới 2025 của ‘Giấc mộng Trung Hoa’
Năm 2025 không chỉ là năm tiếp theo của năm 2024. Đây là năm bản lề của “Giấc mộng Trung Hoa” nhằm giúp nền kinh tế TQ nâng cao tự chủ về khoa học công nghệ, vươn lên vị thế hàng đầu. Nhưng những chuyển biến ở Bắc Kinh và Washington trong bối cảnh địa chính trị mới khiến các nỗ lực của TQ có thể chệch hướng.

TQ đã đầu tư hàng ngàn tỷ nhân dân tệ để trợ cấp, hỗ trợ tài chính cho các ngành sản xuất, công nghệ trọng điểm của kế hoạch Made in China 2025. Tuy vậy, chính sách này cũng làm lệch cán cân cung cầu. Ảnh: Reuters.
Tháng 8 vừa rồi, tôi có chuyến đi thăm thú khoảng mười ngày ở Vân Nam. Từ Côn Minh, tôi đón tàu cao tốc đi Đại Lý, rồi Lệ Giang, rồi Shangri-La. Tàu điện chạy nhanh và êm như bù lại cho những khó chịu khi phải xếp hàng dài ở nhà ga đông đúc. Trái với một số nhận định của một số chuyên gia rằng nền kinh tế Trung Quốc (TQ) kém sôi động, những gì tôi chứng kiến trong thực tế cho thấy TQ vẫn đông đúc, ít nhất về du lịch. Khi tôi tra số liệu chính thức thì cũng thấy trong quý 3/2024, TQ có khoảng 1,5 tỷ chuyến du lịch nội địa, vượt khoảng 220 triệu chuyến so với cùng kỳ năm 2023, tức là tăng khoảng 17%.
Ngành du lịch cũng như nền kinh tế TQ tăng trưởng trong nhiều năm qua cũng do đầu tư nhiều vào cơ sở hạ tầng. Tính đến cuối năm 2024, mạng lưới đường sắt cao tốc của TQ dài hơn 46.000 km, là hệ thống đường sắt cao tốc dài nhất và được sử dụng rộng rãi nhất thế giới. Hệ thống này là niềm tự hào của người TQ, hiện bao phủ 95% các thành phố có dân số trên 500.000 dân. Tuy nhiên, chính quyền Bắc Kinh đang từ từ thay đổi mô hình tăng trưởng nhiều hơn vào công nghệ cao.
Năm 2025 không chỉ là năm tiếp theo của năm 2024. Năm 2025 được coi là mốc thời gian quan trọng đối với người TQ vì được coi là năm bản lề cho “giấc mộng Trung Hoa” của Chủ tịch Tập Cận Bình đưa TQ trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới vào năm 2049.
Chắc nhiều người có lẽ vẫn còn nhớ cách đây gần mười năm, TQ đưa ra kế hoạch đầy tham vọng Made in China 2025 (MIC2025) nhằm giúp các ngành sản xuất chế tạo của TQ đạt được sự tự chủ, đổi mới sáng tạo, và năng lực sản xuất thông qua cải tiến về khoa học và công nghệ. Đây là một bước chuyển tiếp cực kỳ quan trọng cho cột mốc kỷ niệm 100 năm thành lập nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa vào năm 2049.
Khi chiến tranh thương mại Mỹ – Trung bùng nổ năm 2018 trong giai đoạn Trump 1.0, kế hoạch này không còn được đề cập công khai rộng rãi nữa. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là các nhà lãnh đạo TQ từ bỏ các mục tiêu trong kế hoạch này. Họ không khuếch trương nhưng vẫn âm thầm thực hiện. Ít nhất là trong trung hạn. Trọng tâm lãnh đạo của TQ có lẽ sẽ không chệch hướng trong việc lèo lái tăng trưởng nền kinh tế dựa trên công nghệ và tự chủ công nghệ.
Khả năng thích ứng của Bắc Kinh
Tuy nhiên, tình hình thế giới có vẻ không thuận lợi với TQ trong năm mới 2025 với việc ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng từ ngày 20.1.2025. Trong chiến dịch tranh cử trước đó, ông Trump đã tuyên bố hủy bỏ quy chế tối huệ quốc dành cho TQ, đe dọa mức thuế 60% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ TQ và loại bỏ dần việc nhập khẩu “hàng hóa thiết yếu” như điện tử, thép và dược phẩm từ TQ.
Do đó, năm mới cũng sẽ chứng tỏ khả năng thích ứng của chính quyền Bắc Kinh khi nước này phải đối mặt giải quyết những thách thức cực kỳ phức tạp như vậy. Phản ứng của Bắc Kinh vào năm 2025 sẽ định hình quỹ đạo của đất nước này trong những năm tới.
Một nghiên cứu của ngân hàng đầu tư Goldman Sachs Research dự đoán nền kinh tế TQ sẽ tăng trưởng với tốc độ chậm hơn vào năm 2025. Tăng trưởng GDP thực tế của TQ được dự đoán sẽ giảm xuống 4,5% vào năm tới so với 4,9% vào năm 2024. Trong khi đó, báo cáo của ngân hàng UBS của Thuỵ Sỹ dự đoán tăng trưởng GDP của TQ sẽ chậm lại ở mức 4,0% vào năm 2025 và 3,0% vào năm 2026, với giả định rằng Mỹ sẽ tăng thuế đối với hàng xuất khẩu của TQ bắt đầu từ tháng 9/2025 và TQ sẽ tăng cường hỗ trợ chính sách để đáp trả.
Điều này là do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm thị trường bất động sản chưa phục hồi, nhu cầu trong nước yếu và những trở ngại tiềm ẩn từ nền kinh tế toàn cầu. Mức tăng trưởng này cũng được đưa ra dựa trên giả định mức thuế suất thực tế do chính quyền Trump sắp áp đặt đối với hàng hóa TQ sẽ tăng 20 điểm phần trăm. Dự báo này cũng giả định rằng các nhà hoạch định chính sách TQ sẽ đưa ra các biện pháp kích thích mới để giảm bớt tác động của thuế quan từ Washington. Tuy nhiên, việc ông Trump sẽ áp thuế bao nhiêu và mức độ sâu rộng của chính sách thuế quan vẫn còn là một ẩn số. Phản ứng của chính quyền TQ như thế nào đối với chính sách của Trump trong năm 2025 cũng sẽ là một ẩn số khác.

Dây chuyền sản xuất của hãng chip Jiangsu Azure Corp ở thành phố Hoài An, tỉnh Giang Tô. Ảnh: China Daily.
Những lựa chọn không đơn giản
Nhà kinh tế trưởng TQ Hui Shan của Goldman Sachs, cũng từng học ở trường Đại học Phúc Đán như tôi, viết trong báo cáo: “Sự lựa chọn trước mắt của các nhà hoạch định chính sách TQ rất đơn giản: hoặc tung gói tài chính lớn để bù đắp thiệt hại chính sách thuế quan của ông Trump hoặc chấp nhận mức tăng trưởng GDP thực tế thấp hơn đáng kể… Chúng tôi hy vọng họ sẽ chọn cái trước.” Có lẽ chủ đề bao trùm đối với các nhà hoạch định chính sách TQ trong năm mới sẽ là ổn định tiêu dùng trong nước và thị trường bất động sản cũng như quản lý căng thẳng thương mại Mỹ – Trung mới.
Trong lịch sử, chính phủ TQ luôn tìm cách hỗ trợ nền kinh tế thông qua việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và thúc đẩy thị trường bất động sản. Lần này, Goldman Sachs Research tin rằng các nhà hoạch định chính sách của TQ có thể sẽ phản ứng bằng cách hạ lãi suất để giảm bớt tác động lên xuất khẩu. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng sẽ tập trung vào việc thúc đẩy tiêu dùng trong nước để bù đắp cho sự suy giảm trong xuất khẩu, và tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng. Về mặt công nghệ, TQ tiếp tục đầu tư mạnh vào đổi mới công nghệ, đặc biệt trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, năng lượng tái tạo, pin và xe điện. Những lĩnh vực này được kỳ vọng có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế TQ trong tương lai.
Trong những năm gần đây, thay vì tập trung kích thích tăng trưởng Bắc Kinh chuyển hướng sang việc kiểm soát các hậu quả của việc phát triển kinh tế quá nóng của các thập niên trước, chẳng hạn khối nợ của chính quyền địa phương và bong bóng bất động sản trong nước có thể vỡ bất cứ lúc nào. Tình trạng suy thoái bất động sản đang diễn ra ở TQ có thể sẽ tiếp tục là lực cản đáng kể đối với kế hoạch tăng trưởng. Số lượng nhà mới khởi công và doanh thu của chính phủ từ việc bán đất đã giảm 60-70% so với mức đỉnh điểm vào năm 2020-2021.
Cuộc họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội TQ (NPC) cuối năm rồi đã công bố kế hoạch tái cơ cấu nợ toàn diện. Kế hoạch năm 2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc Hội cũng nhấn mạnh rằng vẫn còn dư địa để mở rộng tài chính hơn nữa để ổn định thị trường bất động sản, tăng cường đầu tư và có lẽ một số biện pháp để thúc đẩy tiêu dùng. Liệu thị trường có phản ứng tích cực đối với các biện pháp chính sách từ chính quyền Bắc Kinh trong năm 2025 hay không khi niềm tin của người tiêu dùng TQ đang xuống mức thấp.
Triển vọng sáng hơn, nhưng…
Theo Ngân hàng Goldman Sachs dự báo, doanh số bán bất động sản và xây dựng nhà mới khó có thể ổn định cho đến năm 2027. Tuy nhiên, một báo cáo gần đây của China Index Academy có cái nhìn lạc quan hơn. Tổ chức này cho rằng doanh số bán nhà mới có thể ngừng giảm, nhờ việc thực hiện nhanh chóng các chính sách như cải tạo làng đô thị, mua lại nhà ở thương mại của chính phủ và trợ cấp mua nhà.
Báo cáo của China Index Academy cho biết thêm, khả năng phục hồi còn phụ thuộc vào việc cải thiện triển vọng việc làm và mức thu nhập của người dân để thúc đẩy tâm lý mua nhà. Khi tỷ lệ thất nghiệp thanh niên vẫn còn ở mức cao thì đây là một thách thức lớn cho ổn định xã hội. Điều này ảnh hưởng đến khả năng mua nhà của thanh niên và góp phần tăng trưởng kinh tế. Tháng 6.2023, TQ đình chỉ công bố dữ liệu thất nghiệp của thanh niên sau khi tỷ lệ này đạt mức cao kỷ lục 21,3%,
Cho đến nay, số liệu thanh niên thất nghiệp ở TQ vẫn là điều bí mật. Kinh tế trưởng Hui Shan viết trong báo cáo: “Nhu cầu trong nước suy yếu cuối cùng đã ảnh hưởng đến việc giải quyết nợ của chính quyền địa phương, tiêu dùng hộ gia đình và hiệu suất thị trường chứng khoán. Việc khôi phục niềm tin của người tiêu dùng và củng cố thị trường lao động cũng như tăng trưởng tiền lương có thể sẽ mất thời gian”. Không có liều thuốc nhanh cho những vấn đề của nền kinh tế TQ trong thời gian tới.
Do đó, triển vọng kinh tế của TQ vào năm 2025 là không chắc chắn. Hai luồng gió đồng thời đang tác động đến TQ theo những cách trái ngược nhau. Một là sự thay đổi chính sách đang được tiến hành ở Bắc Kinh nhằm thúc đẩy hỗ trợ tài chính cho nền kinh tế trong nước nhằm ngăn chặn suy thoái và ngăn ngừa giảm phát. Hai là, từ hướng khác, Tổng thống mới đắc cử Trump đã tuyên bố sẽ tăng đáng kể thuế quan đối với TQ và tham gia vào một cuộc chiến thương mại mới.
Trong khi chính phủ Bắc Kinh đang thực hiện các bước để giải quyết các thách thức, môi trường kinh tế toàn cầu có vẻ đe doạ làm chệch nỗ lực của họ.
TS Nguyễn Thành Trung* (theo Giai phẩm xuân TGHN)
Ngày đăng: 24/1/2025
————
(*) Giảng viên Quan hệ quốc tế, ngành Nghiên cứu Việt Nam, Đại học Fulbright Việt Nam. Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả. Tựa và tít là do Thế Giới Hội Nhập đặt.
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này