
11:34 - 03/02/2025
Lá chắn rừng ngập mặn
Rừng ngập mặn ở ĐBSCL là hệ sinh thái chuyển tiếp giữa môi trường nước ngọt – nước mặn. Lá chắn thiên tạo này có chức năng cố định đất ven biển, hạn chế gió bão, sóng biển, triều cường, chống xói lở ven biển, ven sông, phòng hộ đê biển, góp phần điều hòa khí hậu và tăng trưởng kinh tế.

Bảo vệ hệ sinh thái rừng ngập mặn ở ĐBSCL là bảo vệ được độ ổn định, cân bằng của cả hệ thống kinh tế – môi trường của hiện sinh đồng bằng này.
Bảo vệ được hệ sinh thái này là bảo vệ được độ ổn định, cân bằng của cả hệ thống kinh tế – môi trường trong quá trình phát triển ĐBSCL.
TS Phan Hiếu Hiền, cựu giảng viên Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM nghe câu chuyện rừng ngập mặn hỏi: Cà Mau còn giữ được bao nhiêu?
Cà Mau có diện tích rừng ngập mặn chiếm gần ¾ tổng diện tích rừng ngập mặn 64,258ha của sáu tỉnh ven biển ĐBSCL, còn lại các tỉnh chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng diện tích rừng ngập mặn: Bến Tre 5% và Kiên Giang 5%, Bạc Liêu 4%.
Dữ liệu được lưu giữ trong ký ức của thầy: Việt Nam có khoảng 400.000ha rừng ngập mặn (1943), một trong 16 quốc gia có tài nguyên đa dạng sinh học nhất thế giới. Từ 1981 đến 1994 khi 250.000ha rừng ngập mặn đã bị chuyển đổi thành vùng nuôi trồng thủy sản, cả nước chỉ còn khoảng trên 155.290ha rừng ngập mặn. Các tỉnh ĐBSCL đã mất 72.825ha rừng, bình quân hàng năm bị mất 4.855 ha với tốc độ 5%/năm trong giai đoạn này.
Dựa trên các bản đồ lịch sử được lưu trữ tại Pháp (1903-1953), Cục Bản đồ Quân đội Hoa Kỳ (đợt bản đồ L7014, 1965-1993), ảnh vệ tinh (Landsat, 1988-2017) và vết GPS, các nhà nghiên cứu có một bộ sưu tập được số hóa, cho thấy: So với giai đoạn 1960 – 1970 (chiến tranh và hậu quả chất độc màu da cam), rừng ngập mặn đã giảm mạnh hơn vào những năm 1980 – 1990 do phá rừng trồng lúa, khai thác tràm, hầm than và sau đó là việc lập các trang trại nuôi tôm. Sự thay đổi trong cách sử dụng đất đã xóa dần thảm thực vật và nuôi tôm là nguồn thu lớn nhưng cách tàn phá rừng ngập mặn như một vết chém, cắt đứt kết nối giá trị tích lũy carbon của rừng ngập mặn.
Cộng hưởng với những biến đổi từ dòng chảy Mekong đến các cửa sông, nước biển dâng từ Thái Bình Dương… mọi thay đổi khiến cho phần ven biển, ven sông của đồng bằng trở lại thời kiến tạo không ổn định.
Sự khác biệt rõ rệt về tỷ lệ biến đổi diện tích, đới bờ bị xói lở (4,40 km²/năm) trong giai đoạn 1973 – 2014, đã nhiều hơn trong giai đoạn 2003 -2011 (mức xói lở 6,98 km²/năm). Trong khi đó diện tích bồi tụ hàng năm chỉ có 3,75 km²/năm, thậm chí mức bồi tụ chỉ đạt 0,37 km²/năm từ 2003 – 2011.
Gần 70% diện tích bờ biển bị xói lở trong khoảng thời gian từ năm 1973 đến năm 2014, ảnh hưởng đáng kể đến tỉnh Cà Mau. Nhưng vài năm gần đây xói lở trầm trọng và khó lường hơn. Nhiều người mất chỗ ở, nguồn sinh kế, phải tha phương. Có người bị thất bại trong giấc mơ tôm trên nền thủy lợi dành cho đất lúa, hoặc người yếu thế buộc phải đứng bên lề cuộc chuyển đổi – họ suy nghĩ đơn giản là cứ khai thác những gì mình nhìn thấy.
Phá rừng trồng lúa, chuyển đất lúa không hiệu quả qua nuôi tôm, giữ lúa – tôm để rừng tái sinh là cách cân bằng những phản ứng không hề đơn giản. Giữ đất lúa theo hướng xen canh tôm càng xanh, thủy lợi khép kín luôn là bài toán hóc búa về chi phí và lợi ích… chỉ riêng việc khép kín tiểu vùng ba bắc Cà Mau, chi phí xây dựng 54 cống lớn, nhỏ, tốn ít gì cũng 7 tỷ đồng/cống nhỏ cho một ô có bờ bao chống tràn, cống, trạm bơm; cao nhất tới 25 tỷ đồng, chưa kể kinh phí đầu tư hệ thống đê bao và các công trình phụ trợ. Để hoàn thiện mô hình với quy mô 40.000 ha tôm-lúa ở Cà Mau, chi phí – lợi ích vẫn là chuyện hạ hồi phân giải.
Có ai đó nói rằng đầu tư cho mô hình bền vững là điều chúng ta nhìn thấy, cái không nhìn thấy lớn hơn nhiều chính là những tác động bất chấp hệ sinh thái rừng ngập mặn. Và, giờ đây thế hệ kế thừa phải trả giá.
Nhà Quản lý chương trình Khí hậu và Năng lượng thuộc WWF tại Việt Nam đưa ra lời khuyên: Hơn 77.000ha rừng ngập mặn hiện nay tại ĐBSCL chính là đồng minh của chúng ta trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Chúng ta không thể bảo vệ con người nếu như không bảo vệ thiên nhiên.
Viện Sinh thái và Bảo vệ công trình đưa ra số liệu đồng minh suy giảm với diện tích rừng ngập mặn khoảng 73.372,04ha, chiếm 50,5% diện tích rừng ngập mặn cả nước.
Dù có nhiều nỗ lực giải quyết tình trạng mất đa dạng sinh học thông qua các chính sách, chiến lược quốc gia và nhiều dự án khác nhau, nhưng tình trạng suy thoái đa dạng sinh học vẫn gia tăng.
Bao giờ hết đước Năm Căn
Ông Trang hết cá, Viên An hết rừng
Khai Long hết xác cá đường
Mũi Cà Mau đó tao nhường cho bây
Những câu thơ lục bát lạc lõng giữa đời thường khi ngày hội cá đường huyền thoại đã biến mất, những túi cá đồng không còn nữa, tới ba khía trong tự nhiên cũng suy giảm một cách thê thảm. Bây giờ là cá thòi lòi… và gì nữa?
H.Tuyên (theo Giai phẩm xuân TGHN)
Ngày đăng: 3/2/2025
Có thể bạn quan tâm
TP.HCM đã có danh sách gần 62.000 shipper được ưu tiên tiêm vắc xin
‘Khó có bí thư Thăng’ là mừng hay lo?
Gia Lai: Già làng Bortơ biết rõ núi rừng
Dân số siêu giàu của Việt Nam đã vượt mốc 1.000 người
Mỏi mòn chờ giảm thuế xăng dầu
Tags:ĐBSCLrừng ngập mặn
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này