12:16 - 17/01/2025

Chữ S đang được quan tâm trong quá trình thực hành ESG

Đầu tư cho yếu tố E trong nhiều năm qua, năm ngoái Phúc Sinh gặt hái đợt trái ngọt với ba lần nhận tài trợ từ các quỹ ESG (môi trường, xã hội và quản trị).

Đầu tư cho ESG từ hơn một thập niên qua giúp Phúc Sinh giành được ba đợt tài trợ của các quỹ ESG trong năm 2024. Ảnh: Phúc Sinh.

Yếu tố S đang được các quỹ đầu tư toàn cầu chú trọng, với hàm ý nhắc nhở doanh nghiệp đầu tư toàn diện cho cả ba, thay vì chỉ tập trung cho chữ E. Chữ S cũng giúp các startup công nghệ Việt Nam và Đông Nam Á gọi vốn đầu tư hay niêm yết trên sàn NYSE, Nasdaq thuận lợi hơn.

Trên thực tế, trong quá trình triển khai các quy chuẩn ESG, 62% doanh nghiệp Việt Nam tập trung vào yếu tố quản trị G, trong khi 22% đầu tư nguồn lực, gồm tiền bạc, thời gian và nỗ lực cho yếu tố môi trường E, và chỉ 16% dành cho các vấn đề xã hội S. Các tiêu chuẩn ESG đang dần trở thành điều kiện tiên quyết để các doanh nghiệp, bất kể quy mô, có thể tham gia vào thị trường toàn cầu.

Cú hattrick của Phúc Sinh

Tuần làm việc cuối năm 2024. Phúc Sinh nhận được email của một quỹ ESG châu Âu thông báo đã chấp thuận tài trợ 15 triệu USD các hoạt động phát triển bền vững cho công ty Phúc Sinh Đắk Nông.

Trước đó, hồi tháng 8/2024 quỹ The &Green Fund của Hà Lan cũng quyết định tài trợ cho Phúc Sinh 25 triệu USD, giải ngân trong bảy năm. Đây là khoản đầu tiên của The &Green Fund vào một doanh nghiệp Việt Nam, và Phúc Sinh là một trong ba công ty nông nghiệp được quỹ đầu tư.

The &Green Fund thuộc quản lý của SAIL Investments, một nhà quản lý đầu tư bền vững toàn cầu có trụ sở tại Hà Lan. Đây là quỹ chuyên đầu tư vào các doanh nghiệp trên toàn thế giới có thể chứng minh việc tách rời sản xuất hàng hóa khỏi việc tàn phá rừng và bảo vệ đa dạng sinh học, mà vẫn bảo đảm tính hòa nhập xã hội.

Còn trong tháng 10, Phúc Sinh đã nhận được khoản tài trợ không hoàn lại trị giá 431.250 euro của Quỹ Khí hậu và Phát triển Hà Lan (DFCD) – Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV). Ngoài ra, DFCD sẽ hỗ trợ kỹ thuật để Phúc Sinh thực hiện phát triển rừng bền vững liên quan đến canh tác cà phê. Có tin rằng DFCD đang gọi bên thứ ba để làm đánh giá GESI (bình đẳng giới và bao trùm xã hội) cho Phúc Sinh.

Chủ tịch HĐQT Phan Minh Thông cho biết doanh số xuất khẩu hiện tại của Phúc Sinh khoảng 300 triệu USD mỗi năm, trong đó cà phê chiếm phần lớn nhất là 60%, tiêu chiếm 30% và phần còn lại là các mặt hàng trà. Phúc Sinh đặt mục tiêu sẽ thực hiện IPO (bán cổ phần ra công chúng lần đầu) khi doanh thu chạm cột mốc 510 triệu USD trong bốn năm sắp tới.

Thành lập năm 2001, trong hơn hai thập niên qua Phúc Sinh đã xây dựng thành công chuỗi cung ứng có trách nhiệm thông qua việc canh tác và phân phối bền vững, an toàn cho người tiêu dùng, các cộng đồng liên quan, rừng và tài nguyên thiên nhiên. Phúc Sinh cũng có hơn một thập niên đầu tư cho ESG. Từ năm 2010, ông Thông nói, Phúc Sinh đã bỏ ra 800 triệu đồng mời các chuyên gia ESG tư vấn về phát triển bền vững.

Doanh nghiệp Việt hiểu và thực hành ESG thế nào?

Năm 2012, Vinamilk tiên phong thực hiện và công bố báo cáo phát triển bền vững theo tiêu chuẩn GRI Standards một cách tự nguyện. Đến nay, hãng sữa này được đánh giá là doanh nghiệp Việt Nam có mức độ “trưởng thành” trong thực hành và báo cáo ESG.

Nhiều doanh nghiệp lớn nhỏ trong nước bắt đầu thực hiện báo cáo bền vững với các hạng mục ESG gần đây. Chẳng hạn chuỗi pizza 4P’s được quỹ đầu tư hậu thuẫn đã công bố báo cáo ESG đầu tiên vào năm 2020, Home Credit Vietnam từ năm 2021, và ngân hàng ACB hay tập đoàn công nghệ FPT từ năm 2023…

Việc đồng thời đáp ứng tất cả các yêu cầu của ESG là một thách thức lớn đối với mọi doanh nghiệp, bất kể quy mô. Báo cáo năm 2022 của PwC và VIOD về mức độ sẵn sàng cho ESG cho thấy 80% doanh nghiệp Việt Nam đã cam kết hoặc lên kế hoạch thực hiện mục tiêu ESG trong hai năm kế tiếp. Tuy nhiên, đáng chú ý là 70% thiếu cấu trúc quản lý rõ ràng, 71% chưa hiểu rõ các yêu cầu về dữ liệu của báo cáo ESG, và 70% chưa thực hiện hoặc chỉ thực hiện báo cáo ESG ở mức độ rất hạn chế.

Khảo sát năm 2024 của Tạp chí Vietnam Business Forum (VBF) đối với các doanh nghiệp nước ngoài cũng cho thấy tình trạng tương tự: 80% đã có chiến lược ESG toàn cầu và tại Việt Nam, nhưng hơn 1/3 thiếu định nghĩa rõ ràng về cấu trúc quản trị và thiếu các thước đo/mục tiêu ESG cụ thể. Đặc biệt, có đến 73% không công bố kết quả chương trình ESG một cách hệ thống.

Doanh nghiệp không thể thực hành ESG thành công nếu thiếu môi trường làm việc hạnh phúc, văn hóa doanh nghiệp tốt và ý thức an toàn cho nhân viên. Theo ông Đậu Anh Tuấn (VCCI), đầu tư vào người lao động tuy tốn kém nhưng sẽ tạo ra năng suất và hiệu quả cao hơn, đồng thời giữ chân nhân viên, giảm chi phí tuyển dụng. Môi trường làm việc hạnh phúc giúp nhân viên có thêm năng lượng và niềm tin để hướng đến các giá trị lớn hơn, từ đó thúc đẩy phát triển bền vững. Ngược lại, việc thực hành phát triển bền vững cũng củng cố niềm tin của nhân viên vào doanh nghiệp, tạo sự gắn kết.

Đầu tư cho chữ S…

Trở lại câu chuyện lệch cán cân giữa các yếu tố E, S và G của doanh nghiệp Việt.

Chọn yếu tố nào thực hành trước tùy thuộc vào sự lựa chọn của doanh nghiệp.

Thật ra, doanh nghiệp Việt Nam thực hành yếu tố S từ sớm ngay từ khi bộ tiêu chuẩn ISO 26000 ra đời năm 2010. Đây là các quy chuẩn quốc tế về trách nhiệm xã hội với người lao động của doanh nghiệp ở mọi loại hình, quy mô và lĩnh vưc. Do là tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội, ISO 26000 chỉ có tính hướng dẫn, không bắt buộc – theo lời bà Nguyễn Nam Trân thuộc công ty SGS chuyên về kiểm định, thẩm tra và cấp giấy chứng nhận. Trong khi đó, hệ thống tiêu chuẩn FSSC 24000 là tiêu chuẩn hệ thống quản lý xã hội, gần hơn với hệ thống ISO.

Doanh nghiệp ngành thực phẩm phải tuân theo tiêu chuẩn của ngành được GFSI (Sáng kiến an toàn thực phẩm toàn cầu) công nhận. Các doanh nghiệp dệt may, giày dép thực hiện các tiêu chuẩn BSCI, WRAP. Chuỗi cung ứng điện tử cũng vậy. “Tất cả có điểm chung là lương thưởng công bằng, giới hạn số giờ làm thêm trong năm, cân bằng giữa công việc và cuộc sống”, bà Trân nói.

Đầu tư vào nhân sự – chữ S – không chỉ đơn thuần cải thiện môi trường và hiệu quả làm việc trong doanh nghiệp, mà còn đóng vai trò then chốt trong việc kiến tạo những thay đổi tích cực cho toàn xã hội.

Bình đẳng giới tại nơi làm việc (WGE) là một phần của chữ S, liên quan đến người lao động và môi trường làm việc, như bình đẳng về cơ hội và lương thưởng, môi trường làm việc an toàn và tôn trọng, cân bằng giữa công việc và cuộc sống. WGE trao quyền cho phụ nữ và người khuyết tật, cũng như tôn trọng quyền của cộng đồng LGBT+. Khi được các doanh nghiệp lan tỏa mạnh mẽ, sẽ tạo ra tác động sâu rộng. Những nhóm người vốn chịu nhiều thiệt thòi sẽ có thêm sự tự tin và được trao cơ hội để thể hiện năng lực, vươn lên trong cuộc sống. Điều này xuất phát từ chính sách nhân sự tiến bộ và tầm nhìn xa của các doanh nghiệp.

Nhà sáng lập ELSA Văn Đinh Hồng Vũ giới thiệu với CEO Tim Cook của Apple về công nghệ ELSA AI giúp luyện phát âm và nói tiếng Anh. Ảnh: ELSA

Startup công nghệ “mượn gió giong buồm”

Tuy vậy, trong chừng mực nào đó, WGE lại liên quan đến yếu tố G hay các vấn đề quản trị hơn – theo Hendri Yulius Wijaya, nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành khoa học chính trị, chính sách công tại Đại học Melbourne. Wijaya từng làm việc cho một hãng kiểm toán big four tại Indonesia, và hiện là cố vấn cho Investing in Women.

“Thách thức lớn nhất đối với các công ty nằm ở việc tạo ra những thay đổi trong các khía cạnh ‘S’ phù hợp với bối cảnh văn hóa xã hội của các khu vực mà họ hoạt động hoặc thực hiện những thay đổi này một cách chiến lược mà không quá mâu thuẫn, đối nghịch với nhau. Nói cách khác, các công ty nên hướng đến mục tiêu cân bằng các sáng kiến của mình với hoàn cảnh xã hội, thúc đẩy sự thay đổi dần dần và bền vững”, Wijaya trả lời Thế Giới Hội Nhập.

WGE chưa từng là tiêu chuẩn bắt buộc để các startup công nghệ Đông Nam Á thực hiện IPO trên sàn chứng khoán New York (NYSE) hay Nasdaq. Nhưng đây là yếu tố ngày càng quan trọng đối với nhà đầu tư và các quỹ ESG. Nhiều chuyên gia tin rằng các startup công nghệ Đông Nam Á nên xem WGE là một phần chính yếu trong chiến lược phát triển bền vững của mình, không chỉ để thu hút đầu tư mà còn để xây dựng một môi trường làm việc tốt hơn và nâng cao hiệu suất kinh doanh. Việc thể hiện cam kết mạnh mẽ về WGE có thể giúp các công ty này có lợi thế cạnh tranh trong quá trình IPO và sau khi niêm yết.

Wijaya nói rằng đã từng tư vấn cho hai startup công nghệ Indonesia chuẩn bị cho quá trình IPO. Theo Nikkei Asia, Grab và Sea – công ty mẹ của Shoppee và Garena – nền tảng giải trí và trò chơi trực tuyến có trụ sở tại Singapore – đã công bố các số liệu về tỷ lệ nữ giới trong lực lượng lao động và các vị trí lãnh đạo, cũng như các chương trình hỗ trợ phụ nữ trong các báo cáo ESG.

Trong khi đó, các quỹ đầu tư ở Đông Nam Á, như Monk’s Hill Ventures (MHV) và Vietnam Investments Group (VI Group), đang chú trọng hơn yếu tố bình đẳng giới, đa dạng và hòa nhập (DE&I) khi đầu tư vào startup.

Trong danh mục đầu tư của MHV, có đến 36% startup có ít nhất một nhà sáng lập nữ và 28% do nữ điều hành. VI Group thậm chí có 53% danh mục đầu tư do phụ nữ lãnh đạo. Startup công nghệ giáo dục ELSA – với ứng dụng học và luyện phát âm tiếng Anh ELSA – của nữ sang lập viên Văn Đinh Hồng Vũ là một ví dụ cụ thể nhất.