10:40 - 03/11/2016
Từ lãnh Mỹ A đến satin nhuộm màu thiên nhiên
Những xấp lãnh Mỹ A nức tiếng Nam kỳ lục tỉnh vẫn hay được các bậc cao niên nhắc đến trong tự hào, tiếc thương lẫn ngậm ngùi.
Lãnh Mỹ A với sắc đen huyền bí cũng có số phận long đong hơn cả trong các sản phẩm tơ tằm.
Theo sách Tân Châu xưa của Nguyễn Văn Kiềm – Huỳnh Minh, “Nhà Tằm trên” ở Tân Châu được thành lập năm 1909. Làng nghề này vang danh với sản phẩm lãnh Mỹ A dệt từ tơ tằm và nhuộm bằng trái mặc nưa.
Đến nay cũng không ai lý giải vì sao có cái tên lãnh Mỹ A. Chỉ biết đây là một vật phẩm dành cho những phụ nữ quyền quý. Mùa đông mặc thì ấm, mùa hè mặc thì mát.
Lãnh Mỹ A được nhuộm công phu từ trái mặc nưa. Thợ nhuộm phải thức sớm, nghiền nhuyễn mặc nưa, lấy mủ đặc quánh hoà với nước theo tỷ lệ. Dung dịch màu vàng sánh này chuyển dần sang màu đen. Lúc ấy mới đưa cây hàng vào nhúng, vắt, rồi hong nắng sớm.
Lãnh Mỹ A không chịu nắng gắt. Chu trình nhúng – vắt – phơi thường kéo dài 45 ngày. Trong thời gian này mỗi cây hàng được đập sáu lần. Công phu là vậy nên lãnh Mỹ A cũng lên màu đen huyền óng ả. Điều đặc biệt là cho đến khi rách, mảnh vải vẫn không phai màu.
Sau 1975 vài năm, xứ lụa tan tác. Thị trường cần sản phẩm rẻ tiền. Cơn lốc sợi nilông giá rẻ tấn công. Nghề trồng dâu nuôi tằm ở Tân Châu đóng cửa. Nhiều gia đình ngậm ngùi đốt khung dệt. Số khác chuyển sang dệt gấm rẻ tiền…
Cầm trên tay xấp lãnh đen tuyền, nghệ nhân Nguyễn Văn Long (tự Tám Lăng) nói: “Thứ vải này đẹp quá, để nó thất truyền lòng không nỡ. Cố gắng giữ nghề để sau này con cháu còn biết quê mình có lãnh Mỹ A”.
Biết là chọn cho mình con đường khó, nhưng người đàn ông này không nỡ nhìn lãnh Mỹ A thất truyền. Xưởng của ông cầm cự cho đến năm 1984 thì đóng khung dệt lãnh cuối cùng và dệt gấm bằng sợi nilông cầm chừng.
Cho đến sáu năm sau, Rose Morant, nhà thiết kế của một hãng thời trang của Pháp lần đến cơ sở dệt của ông Tám tìm hiểu về lãnh. Cô khuyến khích nếu cơ sở ông Tám tiếp tục sản xuất những xấp lãnh Mỹ A hoàn toàn thủ công và hoàn hảo, cô sẽ tìm giúp đầu ra.
“Nhờ cổ mà lãnh Mỹ A tái sinh”, ông Tám bồi hồi nhắc lại. Ông đã tìm mua lại những khung dệt cũ, gom lại thợ lành nghề. Năm 1997, lãnh Mỹ A hồi sinh tại cơ sở Tám Lăng.
Nhắc lại đơn hàng đầu tiên sau nhiều năm gián đoạn, ông Tám nói: “Khởi đầu khá chệch choạc. Cả năm mần được 500 thước. Nhiều lỗi. Cổ cùng với tụi tôi nghiên cứu, chỉnh sửa cho đến khi đạt chuẩn”, ông Tám nhắc lại.
Thời các quý bà, quý cô mặc những bộ đồ lãnh Mỹ A đã qua lâu. Màu đen đơn nhất trở thành bất lợi thế của sản phẩm thủ công truyền thống. Thời trang thay đổi theo mùa. Trong văn hoá của người châu Âu nhập khẩu phần lớn sản lượng lãnh Mỹ A, gam màu này gợi không khí u buồn.
Trước ưu tư đó, Nguyễn Hữu Trí, con trai ông Tám mày mò ra sản phẩm satin nhuộm màu thiên nhiên. Cũng như lãnh Mỹ A, satin thiên nhiên dùng tơ tằm. Quy trình dệt cũng vậy. Khác ở khâu nhuộm. Thay vì mặc nưa, Trí dùng cây cỏ hoa trái. Năm 2002, Trí công bố bảy màu. Đến cuối năm 2015, bảng màu tăng lên 15.
Từ lãnh Mỹ A đến satin nhuộm màu thiên nhiên là cả một hành trình. Hành trình ấy không tính bằng tháng bằng năm mà bằng sự truyền lửa đam mê của hai thế hệ.
Lụa Tân Châu không chỉ còn nổi danh với màu đen tuyền mà còn rực rỡ với sắc vàng óng ả hay nồng nàn màu hồng cánh sen.
Nguyễn Yến Trinh
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này