09:06 - 01/06/2019
TS Giáp Văn Dương: Giáo dục là khai mở nhân tính – Giải phóng tiềm năng
“Chúng tôi đã chọn mô hình giáo dục khai phóng, trong đó chú trọng việc khai mở nhân tính, tức khai mở tính người trước” – TS Giáp Văn Dương – hiệu trưởng trường Vietschool.
– Xin ông cho biết quan niệm riêng của mình về Ngôi trường thân thiện là thế nào?Các mối quan hệ giữa thầy cô và học trò, giữa những nhân viên trong trường với học sinh, và cả mối quan hệ giữa giáo viên và phụ huynh sẽ như thế nào?
– Ngôi trường thân thiện, theo tôi là ngôi trường mà ở đó mọi người vừa thân, vừa thiện. Thân là thân thiết, gần gũi, ấm áp. Còn thiện là tốt lành, không gây hại. Một ngôi trường mà ở đó con người sống với nhau gần gũi ấm áp, hướng đến điều tốt lành và không gây hại cho nhau, thì đó là Ngôi trường thân thiện. Chỉ có sự hiền hoà chân thật và tôn trọng lẫn nhau.Cái gì tốt thì ghi nhận.Cái gì chưa tốt thì cùng nhau sửa chữa. Mọi người cùng hướng đến một mục tiêu chung, một sự kiến tạo chung, thay vì những lợi ích riêng lẻ.
Nói thì có vẻ dân dã và dễ dàng như thế, nhưng thực hiện được lại vô cùng khó. Tạm bỏ qua cảnh quan thân thiện, yếu tố cần thiết phải cân nhắc đến khi xây dựng một ngôi trường, thì một Ngôi trường thân thiện đòi hỏi những người thầy người cô, nhân viên và những người quản lý, hiểu sâu sắc vai trò và sứ mệnh của giáo dục, cũng chính là vai trò và sứ mệnh của người thầy. Vai trò và sứ mệnh đó, có thể tóm tắt bằng một câu ngắn gọn, đó là: Nâng đỡ và phát triển con người.
– Nhưng có bao nhiêu người đi dạy học thực sự suy tư về sứ mệnh của mình, hay chỉ đơn thuần dạy học như một công việc để kiếm sống?
– Rồi dù có ưu tư và hiểu ra, thì bao nhiêu người sống được như điều mình đã hiểu ra đó?Cuộc sống bộn bề phức tạp. Quá nhiều vấn đề từ cá nhân, công việc, gia đình rồi xã hội phải xử lý.Một ngày đi qua hỉ nộ ái ố biết bao lần. Căng thẳng và sức ép tứ bề, trở thành một vấn nạn thường trực của cuộc sống hiện đại. Trong hoàn cảnh đó, thử hỏi bao người sẽ giữ được cuộc sống thân thiện an lành của cuộc sống hiện đại. Trong hoàn cảnh đó, thử hỏi bao người sẽ giữ được cuộc sống thân thiện an lành?
Tôi đã đi qua những trải nghiệm đó, không phải bằng sách vở, mà bằng thực tế xây dựng trường Vietschool, nên hiểu rõ khoảng cách giữa việc hiểu và việc sống. Vì thế, chúng tôi chọn ra một bộ giá trị cốt lõi, đơn giản nhưng sâu sắc, để tham chiếu và làm định hướng. Bộ giá trị đó là bốn giá trị phổ quát: Chân – Thiện – Mỹ – Hoà.
Một ngôi trường có được bốn giá trị này, thì nghiễm nhiên trở thành Ngôi trường thân thiện. Do đó, tôi có thể trả lời câu hỏi này theo một cách khác nữa: Ngôi trường thân thiện là một ngôi trường ở đó mọi người sống theo bốn giá trị phổ quát: Chân – Thiện – Mỹ – Hoà.
Mối quan hệ giữa thầy và trò, đồng nghiệp với nhau, hay phụ huynh với nhà trường cứ chiếu theo đó mà điều chỉnh và gìn giữ.
– Sự thay đổi của các phương pháp giáo dục từ đầu thế kỷ 20 đến nay gắn liền với sự hình thành xã hội, lịch sử.Con người trong chiến tranh sẽ được giáo dục khác với con người trong thời bình và khác với con người trong kỷ nguyên số hiện nay.Làm thế nào để thích ứng, hoà nhập cũng như hoà hợp để tạo ra một mô hình phù hợp với học sinh Việt Nam?
– Chúng tôi đã chọn mô hình giáo dục khai phóng, trong đó chú trọng việc khai mở nhân tính, tức khai mở tính người trước. Vì thế, học sinh không chỉ học kiến thức, kỹ năng và thái độ sống, mà ngay từ bậc tiểu học, đã làm quen và tự khám phá câu trả lời cho những câu hỏi quan trọng nhất của nhân sinh, như: Tôi là ai? Cuộc sống là gì?Tôi muốn trở thành người thế nào?Làm sao để có thể sống một cuộc đời ý nghĩa?v.v.
Câu trả lời cho những câu hỏi này sẽ thay đổi, không chỉ theo thời gian, mà còn theo những hoàn cảnh cụ thể. Vì thế, điều quan trọng không phải là tìm ra câu trả lời một lần cho mãi mãi, mà ở chỗ không ngừng khám phá, hoàn thiện và thưởng lãm những câu trả lời này, của mình, và cho chính mình.
Việc khai mở nhân tính này, ở thời đại 4.0 này, quan trọng hơn bao giờ hết. Vì với sự phát triển của công nghệ, sự đứt gãy thế hệ, và sự mất kết nối trực tiếp giữa người với người, ngay trong một gia đình, đã làm cho nhân tính, chưa bao giờ bị suy giảm nhiều như bây giờ.
Con người đang bị robot hoá, và cuộc sống của con người đang bị máy móc hoá. Vì thế, khai mở nhân tính không chỉ là câu chuyện của giáo dục, mà rộng hơn là câu chuyện của nhân văn, của bản chất đời sống con người.
Thật thú vị, việc khai mở nhân tính không trái ngược với văn hoá và lịch sử Việt Nam. Trước kia, khi cha mẹ mang con đến thầy đồ để xin học, thì câu đầu tiên mà người cha người mẹ đó nói là: Xin thần hãy khai tâm cho con tôi. Khai tâm, không là gì khác, chính là khai mở nhân tính theo quan niệm của thời đó.
Vì thế, giáo dục xưa khai tâm trước khi khai trí, nên dù kiến thức có lạc hậu, giáo trình ít ỏi, vẫn tạo ra những con người có phẩm cách rạng ngời.Chỉ từ khi chúng ta bỏ quên mất việc khai tâm, một thời được dịch thô là vỡ lòng, để tập trung vào khai trí, cho trẻ học chữ học sốtrước khi vào lớp 1, thì giáo dục có vấn đề.
Với vế thứ hai trong mô hình giáo dục khai phóng là giải phóng tiềm năng, chúng tôi có chương trình cá nhân hóa giáo dục để phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh. Chúng tôi có chương trình cá nhân hoá giáo dục theo bốn hướng khác nhau, gọi tắt là V.I.E.T, cụ thể:
Những học sinh nào mạnh về Thiện, có thể làm chỗ dựa cho người khác trong lúc gian khó, sẽ được bồi dưỡng tinh thần lãnh đạo để trở thành các Viet Leaders (Năng lực lãnh đạo). Những học sinh mạnh về Mỹ, tức cái đẹp, sẽ được bồi dưỡng để trở thành các Innovators (Đổi mới sáng tạo). Những học sinh mạnh về Hoà, có thể sử dụng thời gian, nguồn lực hài hoà, có khả năng làm việc cùng người khác, sẽ được bồi dưỡng kỹ năng quản trị để trở thành các Entrepreneurs (Quản trị kinh doanh).Những học sinh mạnh về Chân, tức khả năng tư duy để truy tìm sự thật, sẽ được bồi dưỡng để đào tạo để trở thành các Thinkers (Năng lực tư tưởng). Vì thế, theo môt nghĩa nào đó, Vietschool được thiết kế để đào tạo Viet Leaders, Innovators, Entrepreneurs và Thinkers. Kết hợp với việc khai mở nhân tính, chúng tôi có mô hình giáo dục khai phóng theo định nghĩa của Vietschool, đó là: Khai mở nhân tính – Giải phóng tiềm năng.
– Dưới góc độ một nhà giáo và cũng là một phụ huynh, ông có thể nói thêm về việc làm cách nào không chỉ tạo một Ngôi trường thân thiện cho học sinh, mà còn thúc đẩy phụ huynh xây dựng một ngôi nhà hạnh phúc cho con cái mình để có một môi trường chung cho trẻ em Việt Nam được trưởng thành tốt nhất?
– Sự trưởng thành của con là sản phẩm đồng kiến tạo của gia đình và nhà trường. Vì thế, một ngôi trường thân thiện không đủ, mà còn cần một gia đình thân thiện và hạnh phúc.
Nếu như có rất nhiều cách để xây dựng một Ngôi trường thân thiện, thì còn có nhiều hơn thế các cách thức để xây dựng một gia đình thân thiện và hạnh phúc.Đó là về lý thuyết, còn triển khai ra thực tế thì không dễ.Cứ nhìn ra các ngôi trường, và nhìn quanh các gia đình, thì cũng đủ biết, việc đó khó khăn đến mức nào.
Với tôi, lựa chọn đơn giản là cùng với người bạn đời của mình, thống nhất một bộ giá trị cho gia đình làm nền tảng.Bộ giá trị đó không có gì khác, mà vẫn là bốn giá trị cốt lõi Chân – Thiện – Mỹ – Hoà tôi đã nói ở trên. Chúng tôi sống theo các giá trị đó, và dùng các giá trị đó để tham chiếu và điều chỉnh lối sống của mình.
Với người lớn việc này có thể thực hiện được bằng lý trí, sau đó dần dẫn sẽ trở nên tự nhiên. Nhưng với con trẻ, đưa được các giá trị này vào nhận thức và đời sống, thực không phải dễ. Phải có cách nào khác tự nhiên hơn, lồng ghép vào các trò chơi để trẻ con hào hứng tham gia. Rất may là gần đây tôi đã nghĩ ra các trò chơi đó, nên việc đưa các giá trị này vào đời sống của con trẻ, xem ra có thể thực hiện được.
Ngân Hà thực hiện (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này