06:42 - 10/12/2015

Xoá sổ AIDS năm 2030: Chuyện không dễ!

Cách đây không lâu nhiễm HIV / AIDS còn được xem là bản án tử. Nhưng sau 30 năm nỗ lực chiến đấu của nhân loại, giờ đây diện mạo HIV / AIDS đã thay đổi nhiều và người ta đang tính đến việc xoá sổ nó vào năm 2030. Dù còn 15 năm nữa, nhưng nhiều người đánh giá đây là mục tiêu quá lớn.

Tổ chức xét nghiệm máu cho người dân.

Không tiếp cận được thuốc, dịch có thể bùng phát lại

Tuần qua, tại một quán càphê vỉa hè trên đường Bùi Hữu Nghĩa, quận 5, TP.HCM, anh Sáng (*), nhiễm HIV từ năm năm nay, băn khoăn: “Nghe nói năm tới nước ngoài ngừng viện trợ thuốc chữa AIDS, những người như tôi không biết có còn được chữa bệnh nữa hay không”. Nỗi lo của người đàn ông 42 tuổi này cũng là nỗi lo của nhiều người có HIV khác. Anh Nguyễn Anh Phong, điều phối viên văn phòng phía Nam của mạng lưới VNP+ (Mạng lưới quốc gia những người sống chung với HIV/AIDS tại Việt Nam), nói: “Mọi thành viên chúng tôi biết được thông tin này đều rất lo lắng”.

Cho đến nay, để chiến đấu chống lại virút HIV, bệnh nhân trông chờ vào thuốc ARV (kháng retrovirus). Liệu pháp này ngăn chặn sự nhân lên virút HIV, cho phép hệ miễn dịch cơ thể phục hồi, từ đó sản xuất nhiều tế bào T CD4 hơn, giúp giảm nguy cơ mắc và tử vong các nhiễm trùng cơ hội và các bệnh liên quan tới AIDS, giảm nguy cơ lây bệnh truyền nhiễm và tăng chất lượng sống của người nhiễm.

Nhiều năm qua, 95% thuốc ARV dùng cho cuộc chiến chống lại HIV/AIDS tại Việt Nam dựa vào viện trợ nước ngoài. Nhưng theo lộ trình, khi nguồn này bị giảm từ tháng 3.2016, tiến tới cắt hoàn toàn vào cuối năm 2017, Việt Nam sẽ phải tự tìm nguồn kinh phí mua thuốc cho bệnh nhân HIV/AIDS. Dự kiến số tiền rất lớn, lên đến 400 tỉ đồng/năm để điều trị cho 100.000 người nhiễm HIV hiện nay.

Nếu không nhận được đủ thuốc ARV miễn phí từ chương trình phòng chống HIV quốc gia, chuyện gì sẽ xảy ra? TS Nguyễn Hoàng Long, cục trưởng cục Phòng chống HIV/AIDS – bộ Y tế, cho biết: “Khi đó người nhiễm HIV sẽ chuyển nhanh sang AIDS và dẫn đến tử vong, tỷ lệ HIV kháng thuốc sẽ tăng mạnh, gây khó khăn trong điều trị, bởi điều trị HIV kháng thuốc đắt 8 – 10 lần so với HIV chưa kháng thuốc. Cuối cùng, nếu không được điều trị đủ, lượng HIV trong máu người nhiễm tăng cao, làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV cho người khác, khiến dịch HIV/AIDS lan rộng trong cộng đồng”.

Giải pháp từ bảo hiểm y tế

Để giúp bệnh nhân HIV/AIDS tiếp tục được điều trị bằng ARV sau khi nguồn viện trợ nước ngoài cắt giảm, các nhà quản lý đề ra nhiều giải pháp.

Trong năm tới, TP.HCM sẽ triển khai việc điều trị ARV có thu phí cho người có điều kiện, đặc biệt trong nhóm quan hệ đồng giới nam (MSM). Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng bệnh nhân nhiễm HIV phần lớn là người nghèo, việc thu phí sẽ rất khó khăn. Khi đó bệnh nhân sẽ không tiếp cận được thuốc, dịch bệnh khó kiểm soát.

Giải pháp mua bảo hiểm y tế (BHYT) được xem là khả thi nhất. TS Nguyễn Hoàng Long, nói: “Khi sử dụng kinh phí trong nước để mua ARV, tiền ngân sách khó chi trả, vậy tất cả phải trông chờ vào tiền BHYT”. Tuy nhiên, trên cả nước người nhiễm HIV có thẻ BHYT chỉ chiếm 30%. TP.HCM cũng không là ngoại lệ, trong hơn 30.000 bệnh nhân HIV/AIDS, chỉ có 30% người có thẻ BHYT. Khó có thể vận động số còn lại mua BHYT vì phần lớn họ đều khó khăn về kinh tế, vì thế phải cần có những chính sách hỗ trợ phù hợp.

Nhưng theo BS Trương Hữu Khanh, trưởng khoa nhiễm bệnh viện Nhi Đồng 1, TP.HCM, chuyên gia về HIV trẻ em, BHYT cho người nhiễm HIV/AIDS là chuyện không đơn giản. Ông nói: “Người có HIV về tuyến dưới khai nhiễm HIV để chuyển lên tuyến trên thì có thể bỏ xứ đi luôn, vì khả năng bảo mật của tuyến dưới chưa tốt. Mới biết một người có HIV, người ta đem kể lung tung khắp nơi, rồi xuất hiện kỳ thị phân biệt đối xử, thử hỏi ai mà sống cho được”.

Dự kiến, trong sáu tháng đầu năm 2016, TP.HCM sẽ thí điểm chi trả thuốc cho bệnh nhân đang điều trị ARV bằng nguồn BHYT. Nếu thành công, đây sẽ là bài học cho nhiều tỉnh, thành khác trong cả nước thực hiện. TS Nguyễn Hoàng Long nói: “Phấn đấu đến năm 2020 sẽ có 80% người nhiễm HIV được BHYT chi trả tiền thuốc”.

Nước Mỹ cũng sợ AIDS quay lại
Ngay cả nước Mỹ, quốc gia có tiềm lực kinh tế và nhiều kinh nghiệm trong phòng chống HIV/AIDS cũng đang lo ngay ngáy thất bại trong cuộc chiến ngăn chặn đại dịch này. Trong một bài viết trên tờ New England Journal of Medicine nhân ngày Phòng chống AIDS thế giới 1.12.2015, TS Thomas R. Frieden, giám đốc trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) cho biết: “Còn hàng trăm ngàn người nhiễm HIV tại Mỹ chưa nhận được sự chăm sóc hoặc thuốc ARV. Đó là những người có thể làm lan truyền HIV nhiều nhất”. Thống kê cho thấy có gần 65% trong số 1,2 triệu người nhiễm HIV tại Mỹ không được điều trị, không ít người đã biến mất ngay sau khi xét nghiệm tìm thấy bệnh.

bài, ảnh: Phan Bình Yên

(*) Tên bệnh nhân đã được thay đổi