09:10 - 31/07/2020
Siêu kỳ lân cũng phải rơi lệ
Các startup ở Đông Nam Á từng được các quỹ mạo hiểm châm vốn liên tục để đạt tỷ lệ tăng trưởng hai con số mỗi năm.
Vì quá tập trung vào việc gọi vốn, các startup đã quên đi chuyện kiếm tiền bằng cách thu hút và giữ chân khách hàng. Dịch Covid-19 nổ ra, các nhà đầu tư mạo hiểm đã thay đổi và bắt đầu siết chặt đồng vốn. Ngay cả startup tỷ đô như Gojek hay Grab cũng bị xét nét…
Khi Uber và Grab mở rộng ở Đông Nam Á năm 2015, startup cho thuê xe Smove ở Singapore có bước phát triển thần kỳ. Chỉ sáu tháng sau khi ký hợp đồng cho tài xế Uber thuê xe, đội xe của hãng tăng gấp 10 lần, số lượng nhân ba lần. Smove trở thành công ty cho thuê xe hàng đầu ở châu Á lúc đó… Khi dịch Covid-19 lên đỉnh điểm vào tháng 5 rồi ở Singapore, các biện pháp khắc nghiệt của chính phủ đã khiến doanh thu của Smove giảm 85%. Hãng buộc phải thanh lý bớt tài sản cố định và cả tài sản trí tuệ.
Kỳ lân chảy máu
Năm 2015, ứng dụng gọi xe Gojek của Indonesia chỉ là kỳ lân (unicorn) – startup được định giá từ 1 tỷ USD Bốn năm sau, Gojek đuổi kịp Grab để trở vươn lên thành siêu kỳ lân (decacorn) với định giá trên 10 tỷ USD.
Cả hai trở thành siêu ứng dụng đa dịch vụ từ gọi xe, giao nhận hàng hóa và đồ ăn, thanh toán kỹ thuật số đến các dịch vụ tài chính, giúp việc hay massage. Các nhà đầu tư mạo hiểm đổ tiền không tiếc vào hai siêu kỳ lân để có thể thâu tóm các startup nhỏ hơn. Năm 2019 kết thúc, các chuyên gia nói cả hai decacorn không có lợi nhuận bởi đổ tiền vào các chiến dịch giảm giá để thu hút tài xế và người dùng.
Cuối tháng 6, khi nhu cầu tiêu dùng giảm, Gojek tuyên bố sa thải 9% lực lượng lao động, đóng cửa dịch vụ dọn dẹp nhà và massage GoLife và dịch vụ ẩm thực GoFood Festival.
Trước đó, kỳ lân Indonesia cũng đóng cửa dịch vụ làm đẹp GoGlam và dịch vụ sửa chữa đồ gia dụng GoFix. Nhiều người nghèo kiếm sống từ các dịch vụ trên bị mất đi nguồn sống…
Tương tự, Grab cũng cắt giảm 5% nhân sự của tập đoàn. Hay kỳ lân dịch vụ du lịch và đặt phòng Traveloka của Indonesia cũng sa thải 10% nhân viên.
Startup nhỏ lao đao
Nhưng các kỳ lân lớn vẫn may mắn hơn các startup nhỏ. Số cắt giảm quy mô cũng khá, số đóng cửa cũng nhiều.
Stoqo Teknologi Indonesia, nền tảng trực tuyến chuyên cung cấp hàng tươi sống cho các cửa hàng thực phẩm, đã ngưng hoạt động vào cuối tháng 4 do không có doanh thu. Startup chuyên khách sạn giá rẻ Airy cũng ngưng hoạt động cuối tháng 5 vì doanh số giảm và khách yêu cầu hoàn tiền phòng đã đặt trước đó. Hãng tài chính công nghệ (fintech) FOMO Pay ở Singapore cho nhân viên bán thời gian nghỉ việc và hoãn các kế hoạch mở rộng ở nước ngoài do các giao dịch giảm hơn 50% vào tháng 2. Công ty giao nhận hoa BloomThis ở Malaysia bị giảm 90% doanh số.
Các nhà quản lý quỹ đầu tư mạo hiểm nói rằng, sự giảm sút đó khiến định giá hiện nay của các startup giảm đi 20-30% so với cùng thời điểm năm trước. Đại dịch xuất hiện chỉ làm giá trị các startup giảm nhanh hơn mà thôi.
“Cuộc khủng hoảng hiện nay cho thấy sự phát triển ở lĩnh vực này rất mong manh. Định giá và tạo ra giá trị phải đi đôi với nhau. Không có gì phàn nàn khi các startup và nhà đầu tư luôn tìm kiếm sự tăng trưởng hoặc định giá cao hơn, nhưng họ phải tạo ra giá trị tương ứng”, Amit Anand, đồng sáng lập và quản lý tại Jungle Ventures của Singapore, cho biết.
Nhà đầu tư “bắt chẹt”
“Covid-19 ập đến vào lúc chúng tôi rất yếu ớt”, người sáng lập của một startup thương mại điện tử ở Indonesia cho biết. Mặc dù thua lỗ, nhưng việc startup tập trung vào thị trường ngách khiến các nhà đầu tư nhận ra triển vọng của công ty mà bỏ vốn đầu tư.
Nhưng sự lạc quan này nhanh chóng tan biến khi Covid-19 tràn vào Indonesia đầu tháng 3. Các nhà đầu tư bắt đầu “bắt chẹt” khi chỉ định các danh mục đầu tư, kiểm soát chặt nguồn tiền mặt dự trữ… Tất cả nhằm xây dựng “đường băng cho hồi phục” vào năm tới.
Một số cơ hội vẫn còn hiện diện đối với các startup còn lại. Các điều khoản đầu tư có thể thay đổi, các công ty có thể huy động thêm tiền qua các vòng gọi vốn khác nhau.
Phát biểu tại một hội thảo trực tuyến gần đây, Abheek Anand, giám đốc điều hành của quỹ đầu tư mạo hiểm Sequoia Capital, nói đây là thời điểm thú vị. “Các doanh nghiệp có tiềm năng thì nổi bật lên và cường độ cạnh tranh bắt đầu giảm”.
Chuỗi cà phê mang đi Kopi Kenangan nói rằng đã bắt đầu có lợi nhuận, vì thế có thể huy đông thêm 109 triệu USD trong vòng gọi vốn tháng 5 vừa rồi. Chuỗi khách sạn con nhộng Bobobox, nhà cung cấp dịch vụ phân tích và quản lý dữ liệu Delman, hãng dịch vụ hậu cần Kargo Technologies cũng gọi có được nhà đầu tư tin cậy rót tiền qua các vòng gọi vốn.
Sống còn là quan trọng
Trong tình cảnh thê lương do dịch, mục tiêu lợi nhuận không còn ưu tiên hàng đầu. Chiến lược sống còn qua mùa dịch Covid mới là quan trọng nhất. Cả chủ startup và nhà đầu tư đều nhận thức rõ!
Các công ty lớn không thể miễn dịch đối với tác động của Covid-19. Tất cả phải điều chỉnh. Amit Joshi – giáo sư về trí thông minh nhân tạo, phân tích và chiến lược tiếp thị tại Trường kinh doanh IMD ở Lausanne, Thụy Sỹ – nhận định: “Phần lớn các công ty hay startup, đặc biệt ở khu vực Đông Nam Á, cần phải tập trung vào phòng thủ ngắn hạn nếu không trường vốn. Mục tiêu lúc này là vượt bão, lý tưởng nhất là cắt giảm chi phí. Với startup có nguồn vốn dồi dào hơn, đây là thời điểm tuyệt vời để thâu tóm các công ty nhỏ hơn và củng cố vị trí của mình”.
Giáo sư Joshi cũng nói rằng các nhà đầu tư mạo hiểm cũng tận dụng cơ hội này để tiếp xúc với các startup có tiềm năng. “Tuy nhiên, những đồng tiền ngu ngốc sẽ khô cạn, không có thêm vốn châm cho công ty khởi nghiệm. Các thước đo tiêu chuẩn như tỷ lệ đốt tiền, chi phí mua bán và sáp nhập và vốn tích lũy sẽ bị phân tích, mổ xẻ kỹ càng hơn trước nhiều”.
Nhà sáng lập Tom Lokenvitz của Smove cho rằng tăng trưởng để trở thành kẻ khổng lồ, hay kỳ lân rồi siêu kỳ lân, trở nên không lành mạnh với startup, người sáng lập và khách. Các công ty khởi nghiệp quá tập trung vào việc gọi vốn đầu tư, thay vì kiếm tiền bằng cách thu hút và giữ chân khách hàng.
Ông hy vọng startup và quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ bình tĩnh để đánh giá lại, định nghĩa lại “thành công là gì?”.
“Dòng vốn đầu tư mạo hiểm quá thừa mứa, startup đã xem thường và bỏ quên khách hàng – nguồn thu chính nuôi sống doanh nghiệp – trong suốt 15 năm qua”, Lokenvitz nói.
Thể thức phát triển đó đã mất nhiều năm định hình. Nhưng trong bối cảnh hiện nay, mọi chuyện có thể đảo ngược nhanh chóng.
Ricky Hồ – Lê Hiếu (theo TGHN/Nikkei)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này