15:42 - 26/10/2016
Phập phồng giấc mơ tỉ phú cá tra
Dường như chỉ có mỗi cá tra là đúng nghĩa với một ngành công nghiệp hoàn chỉnh từ nuôi trồng, chế biến, xuất khẩu kèm theo các khâu hậu cần đồng bộ. Ấy vậy mà, con cá tra, cũng không thoát khỏi tình cảnh phập phồng, thiếu ổn định…
Lượng nuôi giảm, kim ngạch teo tóp
Nhiều ngày qua, cư dân đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) lại kháo nhau về mức giá tăng khủng của con cá tra. Tại thời điểm này, mỗi ký cá tra tại hầm vọt lên 22.800 – 23.000 đồng, tăng tới 4.000 đồng so với cách nay một tháng.
Có lẽ, với biến động hụt sản lượng trầm trọng như hiện nay, giá cá tra không chỉ dừng lại ở mức hiện tại, mà dự báo còn tăng về thời hoàng kim cách nay chứng dăm bảy năm. Khi đó, người nuôi cứ bán một ao cá (1ha) 500 tấn là có thể bỏ túi nửa tỉ bạc.
Hàng vạn người nuôi cá tra đang mơ về cái ngày lại trở thành tỉ phú ấy. Chắc sẽ không còn xa nữa đâu, vì con cá tra đang là… hàng hiếm. Doanh nghiệp lùng sục mua cá mà không có.
Với giá như hiện nay, đâu đó ở các tỉnh miệt vườn, người ta đã đồn đại ông Tám ở xóm Cồn, huyện Tân Lộc, Cần Thơ, vừa bán sáu hầm cá, “trúng gần chục tỉ”, ông Bảy ở Hồng Ngự, Đồng Tháp bán bốn ao đã trả hết khoản nợ 5 tỉ do thua lỗ từ nuôi cá cách nay hai năm, bà Na ở Tân Phú, An Giang, vừa bán mấy hầm cá đã “tậu” chiếc du thuyền mặt đất Lexus LX750 hơn 6 tỉ…
Quy luật thị trường luôn chứng minh giá tăng chỉ khi nào cung không đáp ứng đủ cầu. Thị trường cá tra đang đi theo quy luật này. Để có nguyên liệu, chế biến cá giao cho khách hàng theo các hợp đồng đã ký, các doanh nghiệp đang phải giành giật từng con cá. Và họ phải tăng giá liên tục.
Hồi giữa tháng 10, Vĩnh Hoàn còn lưỡng lự trả giá 22.800 đồng/kg, nhưng đến cuối tuần trước (23/10) đã phải nâng lên 200 đồng nữa để mua. Còn công ty Hùng Vương, Agifish, Trường Giang, Biển Đông thì ký “giá chết” 23.000 đồng/kg với người nuôi cá đến hết năm, hòng giành được thêm sản lượng.
Năm nay, theo hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), sản lượng cá tra dự kiến hụt khoảng 30% so với mức hơn 1,2 triệu tấn hồi năm ngoái. Nguyên nhân là do trong suốt hai năm liền (2014 – 2015), giá cá tra luôn duy trì ở mức thấp hơn giá thành nuôi 18.500 – 19.000 đồng/kg khiến người nuôi thua lỗ, bỏ ao. VASEP ước tính có đến 60% người nuôi cá bỏ trống ao hầm, 40% doanh nghiệp cũng không đủ khả năng đầu tư nuôi cá.
Cách nay chừng dăm năm, cá tra luôn mang về chừng 1,7 tỉ USD, tương đương 1,4 – 1,5 triệu tấn nguyên liệu. Giá trị xuất khẩu bắt đầu chựng lại kể từ năm 2014, còn 1,55 tỉ USD, giảm hơn 8% sản lượng và 12% giá trị của năm 2013. Cá tra suy từ đó, không ngóc đầu lên nổi vì cung vượt quá xa cầu.
Vậy là nhà nhập khẩu lên ngôi, ép các doanh nghiệp phải bán nợ lâu và ép giá. Và thế là, các doanh nghiệp quay qua ép giá nội địa. Cá tra Việt Nam gần như độc chiếm thị trường đã leo cao, ngã đau, thảm bại.
Nguồn cung càng tăng, giá càng giảm. Từ xuất khẩu đến 3,7 tỉ USD năm 2000, năm nay khó có thể đạt mục tiêu 1,5 tỉ USD.
Hết thời “tay không bắt giặc!”
Đầu tháng 10, tin giám đốc công ty cổ phần thuỷ sản Nam Sông Hậu, ông Nguyễn Hùng Cường, bị bắt, đã lan ra khắp các tỉnh ĐBSCL. Trước đó hai tháng, một giám đốc công ty nông thuỷ sản khác cũng xộ khám.
Ba năm nay, tin tức các vụ bắt bớ, làm ăn thua lỗ, phá sản trong ngành thuỷ sản liên tục xuất hiện. Những ông lớn một thời trong ngành như Bình An, Phương Nam, Thuận An… cũng lần lượt rơi rụng dần.
Ở Sài Gòn, giới kinh doanh cá tra còn đồn đoán, sắp tới, còn có thêm nhiều doanh nghiệp nữa phải đóng cửa vì không có nguyên liệu chế biến. Khi không còn cá xuất khẩu, dòng tiền “đóng băng” trong hệ thống tài khoản thì lập tức ngân hàng sẽ cắt vốn, tịch thu tài sản. Bị “rút ống thở” xem như doanh nghiệp chỉ có nước phá sản.
Sự phát triển nóng vội luôn đi kèm với rủi ro, thiếu tính bền vững. Phần lớn doanh nghiệp cá tra vay vốn từ ngân hàng, đến 70%. Không ít trong đó “làm bậy”, dùng vốn ngắn hạn mua nguyên liệu, đầu tư vùng nuôi để đầu tư dài hạn như xây nhà máy cũng khiến họ gặp rác rối với áp lực trả nợ, hụt vốn lưu động.
Theo tính toán, với nhu cầu thị trường xuất khẩu cần mỗi năm khoảng 1,4 triệu tấn cá nguyên liệu, tương ứng với khoảng 30 ngàn tỉ đồng vốn nuôi trồng. Số tiền này, doanh nghiệp không thể kham nổi do họ đã hết hạn mức vay để đầu tư nhà máy.
Để có cá nguyên liệu, không còn cách nào khác,họ phải dựa vào nguồn nuôi từ dân. Đa phần doanh nghiệp “thích” mua cá theo kiểu lời ăn, lỗ chịu. Họ chỉ mong muốn mua rẻ, mua nợ, thậm chí là quỵt luôn tiền của dân.
Nếu đầu tư vùng nguyên liệu thì tốn kém. Để có được 1 ký cá phải bỏ ra 20.000 đồng, “chôn” vốn trong ít nhất là một năm, rồi ao hồ, thức ăn, thuốc thúy…
Trong giai đoạn 2013 – 2015, VASEP tính toán do giá cá nguyên liệu và xuất khẩu giảm suốt nên người dân thua lỗ, không còn tiền đầu tư, hậu quả là đến năm 2016, nguyên liệu bị hụt nghiêm trọng.
Việc nhà máy không có nguyên liệu chế biến đang gây ra thiệt hại khá lớn về kinh tế lẫn cơ hội tiếp cận thị trường, lẫn vấn đề an sinh xã hội.
“Ngành cá tra đang có quá nhiều bất ổn. Trong khi bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn chưa làm tốt vai trò quy hoạch vùng nguyên liệu, Nhà nước cũng chưa quan tâm đầu tư đúng mức, đặc biệt là vấn đề ưu tiên vốn cho nuôi trồng còn bỏ ngỏ”, đại diện VASEP nói.
Nhiều năm nay, chuỗi khép kín con cá tra luôn mang đến thất bại cho nông dân và doanh nghiệp. Cụ thể, nhà máy thức ăn lỗ tiền cám, người nuôi lỗ tiền bán cá, nhà máy chế biến lỗ tiền xuất khẩu, còn ngân hàng thì mất sạch vốn cho vay. Tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, những năm qua, người ta từng “ném” hàng chục ngàn tỉ đồng đào ao nuôi cá nhưng đến năm 2016 này, sản lượng cá bỗng dưng cạn kiệt, nhà máy đang có nguy cơ phải đóng cửa hàng loạt.
bài, ảnh Minh Khoa
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này