Biến đổi khí hậu – thương mại tự do: hai thách thức thời đại

Nếu không có hành động ngay lập tức ứng phó với biến đổi khí hậu và đáp ứng thương mại tự do, nền kinh tế toàn cầu có thể thiệt hại hàng nghìn tỷ USD.

Trong cuộc khủng hoảng COVID-19, các chính phủ đã phải vật lộn để tìm ra các chính sách quốc gia phù hợp – và cũng để điều phối một phản ứng toàn cầu hiệu quả. Họ sẽ phải làm tốt hơn khi đối mặt với những thách thức lớn nhất của thời đại: nhiệt độ trái đất gia tăng và nền kinh tế thế giới đang rạn nứt.

Hành động nhanh chóng chống lại sự gia tăng nhiệt độ trái đất và cam kết mới đối với toàn cầu hóa sẽ đưa nền kinh tế thế giới đi đúng hướng với sản lượng 185 nghìn tỷ đô la vào năm 2050. Trái lại, việc trì hoãn các động thái nhằm cắt giảm lượng khí thải carbon và hạn chế thương mại tự do, có thể khiến sản lượng sẽ chỉ ở mức 149 nghìn tỷ USD – tương đương với việc mất đi toàn bộ GDP của Mỹ và Trung Quốc vào năm ngoái.

Nếu có những nhà hoạch định kinh tế toàn cầu, họ rõ ràng sẽ chọn phương án đầu tiên.

Tuy nhiên, thực tế không đơn giản như vậy. Cho dù ở Washington DC hay Bắc Kinh, Brussels hay New Delhi, các nhà lãnh đạo thường không đặt mục tiêu theo đuổi sự tối ưu toàn cầu là ưu tiên hàng đầu. Thay vào đó, họ tập trung vào lợi ích quốc gia và sức mạnh kinh tế tương đối quyết định trật tự địa chính trị.

Các lựa chọn trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và mức độ hội nhập xuyên biên giới không chỉ ảnh hưởng đến quy mô của chiếc bánh kinh tế toàn cầu. Chúng còn ảnh hưởng đến cách chiếc bánh được phân chia.

Sớm hành động để hạ nhiệt một hành tinh đang nóng lên sẽ tốt cho tất cả, các thị trường mới nổi ở Nam bán cầu sẽ có lợi hơn nhiều so với các nền kinh tế phát triển phía Bắc. Và toàn cầu hóa cũng vậy. Về cơ bản nó sẽ khiến tất cả các quốc gia trở nên tốt hơn — nhưng lợi ích lớn nhất sẽ đến với các nền kinh tế thu nhập trung bình đang chạy nước rút trong cuộc đua công nghệ, chứ không phải các đối thủ giàu có hơn đang cố gắng bám chặt vào lợi thế cạnh tranh của họ.

Theo nghĩa đó, Donald Trump đã đúng.

Đối với Mỹ, cam kết hướng tới một tương lai thương mại tự do, carbon thấp – tất cả đều bình đẳng – sẽ đẩy nhanh thời điểm nước này bị Trung Quốc vượt qua trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Trong dự báo cơ bản của Bloomberg Economics, sự thay đổi địa chấn xảy ra vào năm 2035. Đến năm 2050, Trung Quốc sẽ mở rộng đáng kể vị trí dẫn đầu của mình.

Ngược lại, nếu Mỹ trì hoãn hành động chống lại biến đổi khí hậu và tăng cường các rào cản đối với thương mại và chuyển giao công nghệ — như đã xảy ra trong bốn năm qua — Trung Quốc sẽ chỉ bắt kịp Mỹ vào những năm 2040, nhưng không bao giờ vượt lên hẳn. Trong một nền kinh tế toàn cầu nhỏ hơn và trái đất nóng hơn, Mỹ vẫn có thể khẳng định vị trí số một.

Dự báo xa về tương lai không phải là một khoa học chính xác. Các dự báo của Bloomberg Economics thể hiện ước tính tốt nhất về các mô hình vốn không yêu cầu tính đến mọi biến số. Tuy nhiên, chúng mang lại cảm giác về tác động to lớn mà các con đường được lựa chọn ngày nay sẽ có đối với quy mô và hình thái của nền kinh tế thế giới. Và kết luận là đủ rõ ràng.

Cú sốc COVID-19 với hơn một triệu người chết và cuộc suy thoái tồi tệ nhất kể từ những năm 1930 — đưa ra lời cảnh tỉnh về sự cần thiết phải có phản ứng sớm, tích cực và phối hợp hiệu quả trước mối đe dọa của biến đổi khí hậu và nguy cơ phi toàn cầu hóa. Phản ứng đó sẽ có tác động với các chính phủ ở phương Tây và họ có thể sẽ sớm tỉnh thức để tư duy lại tương lai.

Nếu không có khả năng lãnh đạo nhìn xa trông rộng thì khó đạt được tiến bộ trước những thách thức lớn nhất của thời đại.

Mối quan hệ Mỹ-Trung đang ở mức đáy tồi tệ, việc người Anh rời Liên minh châu Âu tiềm ẩn sự hỗn loạn và đại dịch đã tạo ra những lo ngại mới về chuỗi cung ứng xuyên biên giới. 

Dòng chảy thương mại gia tăng và mức độ nhập cư cao hơn là một tin tốt cho những người sở hữu vốn, nhưng lại là một tin xấu cho công nhân công xưởng, họ phải trả giá bằng việc làm. Cú sốc COVID-19, và tình trạng thiếu khẩu trang và thiết bị y tế đã cản trở phản ứng ban đầu, đã biến việc kiểm soát chuỗi cung ứng trở thành một vấn đề sinh tử. Sự trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc đã cải tổ bảng xếp hạng GDP toàn cầu và thay đổi cán cân địa chính trị, dẫn đến sự khuất phục của Mỹ và các đồng minh.

Thương mại toàn cầu làm cho việc phân bổ các nguồn lực hiệu quả hơn. Dòng vốn xuyên biên giới hỗ trợ đầu tư có thể giúp các nền kinh tế phát triển nhanh hơn. Cả hai đều khuyến khích dòng chảy ý tưởng và đổi mới tự do — đẩy lùi biên giới công nghệ cho các nền kinh tế tiên tiến và cho phép các nền kinh tế mới nổi bắt kịp.

Nói một cách đơn giản: toàn cầu hóa tốt cho tăng trưởng. Nếu nó ngừng trệ, hoặc thậm chí đi ngược lại, sản lượng tiềm năng sẽ bị mất.

Kinh nghiệm của cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000 — khi một Trung Quốc theo đuổi cải cách quản trị và thị trường, song hành cùng với một nước Mỹ và châu Âu tự tin vào khả năng của mình đã tìm ra cách để làm việc cùng nhau — cho thấy một con đường khả dĩ. Khi Trung Quốc chuẩn bị khởi động Kế hoạch 5 năm lần thứ 14, chiến thắng trong cuộc bầu cử của Joe Biden sẽ mở ra một loạt các khả năng chính sách mới cho Mỹ và cuộc khủng hoảng COVID-19 cũng mở ra cơ hội cho nhu cầu hợp tác và đối thoại nhiều hơn giữa các khối, các quốc gia. Đó có thể là một điểm tựa để chúng ta hy vọng.

Duy Khiêm (theo Bloomberg)

Ý kiến của bạn về bài viết

Không có chức năng bình luận cho bài viết này