Kinh doanh đa cấp: Cần có thêm nhiều điều kiện trước khi cấp phép

Điều kiện trong cấp phép kinh doanh đa cấp như hiện nay không những quá dễ dàng mà còn lỏng lẻo, dễ bị doanh nghiệp lợi dụng, lạm dụng.

Sự đổ bể mới đây của “quả bom” kinh doanh đa cấp Liên Kết Việt, với hàng chục ngàn nạn nhân, hàng ngàn tỉ đồng bị lừa đảo chiếm đoạt, hệ thống vòi “bạch tuộc” vươn ra tới 27 tỉnh, thành trên cả nước đã gây rúng động dư luận cả nước. Nhiều chuyên gia đã đặt vấn đề một cách nghiêm túc: nên chăng dẹp bỏ (cấm) hình thức kinh doanh này?

Khi phương thức bán hàng bị biến tướng thành công cụ lừa đảo

Kinh doanh đa cấp về bản chất là một phương thức bán hàng thông minh và hiệu quả. Bản thân nó không có lỗi và hợp pháp.

Thế nhưng ở Việt Nam, mô hình bán hàng này đã bị biến tướng thành một công cụ để những kẻ đứng đầu “đường dây” – lợi dụng, lừa đảo, thu lợi bất chính.

Những người bán hàng cấp dưới trong đường dây của công ty kinh doanh đa cấp vừa là nạn nhân, đồng thời cũng chính là những chân rết đắc lực, vơ vét tiền về cho ông chủ.

Tất nhiên họ cũng phải tranh chủ chụp giựt những món hoa hồng nhất thời và siêu béo bở. Dù thật đau lòng và đáng trách, khi những khoản “hoa hồng” mà các nhân viên bán hàng đa cấp có được, phần lớn là “móc túi” từ chính người thân trong gia đình, bè bạn. Thậm chí là móc túi… chính mình!

Như tôi đã từng có ý kiến trên TGTT, kinh doanh đa cấp như ở Việt Nam hiện nay là kiểu kinh doanh mang tính lừa đảo, vô nhân đạo, “hút máu” người thân.

Những người tham gia vào đường dây bán hàng đa cấp đã bị “nhồi sọ” đến mức mờ mắt, vứt bỏ cả danh dự và lương tâm chỉ vì những khoản hoa hồng, những miếng bánh vẽ quá cao, bất thường.

Sở dĩ như vậy, là vì “lợi nhuận” thu được từ việc bán hàng đa cấp hoàn toàn không tuân thủ theo quy luật giá trị và bản chất bán hàng. Giá bán thì quá cao, gấp nhiều lần giá trị thật và khoản thu về nhiều khi không phải do việc bán hàng, mà từ việc “giới thiệu” người tham gia vào đường dây!

Điều kiện cấp phép quá dễ dàng; lỏng lẻo, thiếu trách nhiệm trong quản lý

Theo nghị định số 42/2014/NĐ-CP, thì kinh doanh đa cấp thuộc loại kinh doanh có điều kiện. Cụ thể là doanh nghiệp kinh doanh đa cấp phải có vốn pháp định 10 tỉ đồng, khi hoạt động phải ký quỹ ít nhất 5 tỉ đồng, tổng trị giá hoa hồng, tiền thưởng trả cho người tham gia bán hàng đa cấp không được vượt quá 40% doanh thu.

Ngoài ra, còn hàng loạt quy định khác như về thẻ thành viên, đào tạo, trách nhiệm của người bán, doanh nghiệp v.v. – thoạt nhìn có vẻ khá “khó khăn”, ngặt nghèo. Nhưng thực ra… không phải vậy!

Một cách khái quát, có thể thấy là điều kiện “đầu vào” trong việc cấp phép kinh doanh bán hàng đa cấp hiện nay là quá dễ dàng: chỉ cần có 5 tỷ đồng ký quỹ là được cấp giấy phép kinh doanh.

Trong khi những điều kiện khác nghe có vẻ khó khăn và chặt chẽ, nhưng hầu hết là ở khâu hậu kiểm – nếu cơ quan quản lý nhà nước thực hiện đầy đủ và nhiệt tình trách nhiệm của mình. Còn không thì hoàn toàn do doanh nghiệp thực hiện theo kiểu tự giác, “bí mật”!

Và thực tế đã cho thấy chỉ khi những vụ lừa đảo hay sai phạm rất nghiêm trọng như ở các công ty Liên Kết Việt, Thiên Ngọc Minh Uy… xì ra,  người ta mới thấy rằng phía cơ quan quản lý nhà nước đã quá thiếu trách nhiệm và lỏng lẻo trong công tác kiểm tra, quản lý.

Còn các doanh nghiệp kinh doanh thì đã cố tình không thực hiện hay tuân thủ đúng những quy định của pháp luật. Hậu quả, hệ luỵ của việc này ra sao thì hẳn ai cũng đã thấy.

Cần quy định điều kiện kinh doanh chặt chẽ hơn, khống chế quy mô

Theo tôi, điều kiện trong cấp phép kinh doanh đa cấp như hiện nay không những quá dễ dàng mà còn lỏng lẻo, dễ bị doanh nghiệp lợi dụng, lạm dụng.

Cụ thể luật quy định doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chỉ phải đóng một số tiền không lớn, nhưng lại có thể mở rộng quy mô kinh doanh đến mức khổng lồ, không giới hạn ở cả quy mô doanh số lẫn địa bàn hoạt động.

Hãy hình dung: giả sử doanh nghiệp A kinh doanh chỉ ở tỉnh Long An phải ký quỹ 5 tỉ đồng. Trong khi đó, doanh nghiệp B mở rộng mạng lưới chân rết ra cả 64 tỉnh, thành, phủ khắp cả nước, nhưng cũng chỉ đóng có 5 tỉ đồng! Điều này rõ ràng là không hợp lý.

Chưa kể hiện nay quy định tiền ký quỹ chỉ là nhằm “đảm bảo việc thực hiện các nghĩa vụ của doanh nghiệp bán hàng đa cấp đối với người tham gia bán hàng đa cấp khi doanh nghiệp bán hàng đa cấp chấm dứt hoạt động”.

Vậy còn các vấn đề về bảo đảm trách nhiệm trong kinh doanh, đối với chất lượng và giá trị sản phẩm hàng hoá, người tiêu dùng, hay thậm chí là bảo đảm sự tuân thủ pháp luật thì sao?

Có thể nói hình thái “kinh doanh đa cấp” như ở Việt Nam hiện nay là trái với những nguyên tắc cơ bản trong mua bán hàng hoá, trái với định luật giá trị.

Việc các doanh nghiệp trả hoa hồng từ việc giới thiệu người vào đường dây bán hàng cho thấy rõ là các doanh nghiệp không hề kinh doanh sản phẩm hàng hoá đúng nghĩa, mà chỉ hướng đến sự móc túi, lừa dối nhau.

Trong khuôn khổ bài viết này, tôi không bàn sâu về mặt kỹ thuật. Mà chỉ muốn nêu lên nguyên tắc chung: kinh doanh đa cấp là ngành nghề nhạy cảm, liên quan đến nhiều người, nên cũng giống như để kinh doanh dịch vụ khám chữa bệnh cần có bằng bác sĩ, thì trong kinh doanh đa cấp người kinh doanh phải có đủ điều kiện về tư cách, trình độ v.v.

Cần cấm trả hoa hồng cho việc giới thiệu người vào đường dây bán hàng đa cấp. Vì doanh nghiệp kinh doanh đa cấp là kinh doanh sản phẩm hàng hoá, chứ không phải môi giới, giới thiệu việc làm. Hoặc không cho phép doanh nghiệp kinh doanh dưới năm năm được mở chi nhánh hay bán hàng ra ngoài phạm vi địa phương, phải công khai về giá thành, giá nhập khẩu, giá bán và đặc tính sản phẩm v.v.

Nói ví von, mô hình kinh doanh đa cấp hiện nay giống như một kim tự tháp đang sống và phát triển nhưng lại… không có chân! Mạng lưới người tham gia bán hàng bắt buộc phải không ngừng tăng lên theo cấp số nhân để “nuôi” và duy trì toàn bộ hệ thống. Nếu không thì doanh nghiệp sẽ bị sụp đổ. Một cái chết được báo trước.

Luật sư Trần Hồng Phong
Thế Giới Tiếp Thị

 

Ý kiến của bạn về bài viết

Không có chức năng bình luận cho bài viết này