09:41 - 28/03/2025

Cảng miễn thuế và cổng một cửa đầu tư quốc gia

Tại buổi làm việc với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh yêu cầu nghiên cứu và triển khai mô hình cảng miễn thuế, hướng đến xây dựng Việt Nam thành trung tâm logistics quy mô lớn.

Đồng thời, Tổng Bí thư cũng chỉ đạo phát triển cổng một cửa đầu tư quốc gia, nhằm tạo điều kiện thuận lợi, gia tăng sức hút đối với các nhà đầu tư nước ngoài.

Thay đổi tư duy kiểm soát thương mại

Thực ra mô hình “cảng miễn thuế” và “cổng một cửa đầu tư quốc gia”, không chỉ là câu chuyện kinh tế mà là cơ hội để Việt Nam vươn mình, khẳng định vị thế. Đây cũng có thể xem là sự thay đổi lớn về cách tiếp cận thương mại quốc tế, chuyển từ tư duy “kiểm soát” sang “tạo thuận lợi”.

Do vậy đề xuất của Tổng Bí thư không đơn thuần là một sáng kiến chính sách, mà là bước đi mang tầm chiến lược, phản ánh yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh kinh tế toàn cầu cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Trong khi nhiều quốc gia đang liên tục đổi mới chiến lược để thúc đẩy tăng trưởng và thu hút dòng vốn đầu tư, Việt Nam cũng cần có những giải pháp đột phá nhằm tận dụng lợi thế địa kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Thực tế mô hình cảng miễn thuế không còn xa lạ trên thế giới, khi đã chứng minh hiệu quả tại nhiều quốc gia có nền kinh tế mở. Với ưu đãi về thuế quan, thủ tục hải quan tối giản và sự kết nối chặt chẽ với chuỗi cung ứng toàn cầu, các cảng này không chỉ giúp doanh nghiệp giảm chi phí mà còn gia tăng sức hút đầu tư, biến các quốc gia sở hữu mô hình này thành mắt xích quan trọng trong thương mại quốc tế.

Trong khu vực, Singapore là điển hình thành công với mô hình này. Với hệ thống cảng trung chuyển hàng hóa hàng đầu thế giới, Singapore đã biến lợi thế về vị trí địa lý thành động lực phát triển kinh tế nhờ chính sách thương mại tự do.

Từ mô hình Singapore, có thể thấy việc triển khai cảng miễn thuế là bước đi chiến lược để tận dụng lợi thế cảng biển trải dài của Việt Nam, hạ tầng logistics. Bên cạnh cảng miễn thuế, việc xây dựng cổng một cửa đầu tư quốc gia là một quyết sách đúng đắn trong bối cảnh thu hút đầu tư nước ngoài ngày càng cạnh tranh.

Một hệ thống quản lý đầu tư minh bạch, nhanh gọn và thuận tiện, chính là yếu tố then chốt giúp chúng ta nâng cao sức hấp dẫn với các nhà đầu tư quốc tế. Với hệ thống cổng một cửa đầu tư không chỉ giúp đẩy nhanh tiến độ cấp phép, giảm chi phí hành chính, mà còn tạo niềm tin cho các nhà đầu tư. Một khi các rào cản thủ tục được gỡ bỏ, dòng vốn FDI sẽ có cơ hội đổ vào nhiều lĩnh vực tiềm năng, từ công nghiệp chế biến, chế tạo đến công nghệ cao và dịch vụ.

Hiện thực hóa tiềm năng

Theo ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (thuộc Bộ Công Thương), khu thương mại tự do (FTZ) là một loại đặc khu kinh tế, nơi hàng hóa được nhập khẩu, lưu trữ, xử lý, sản xuất hoặc gia công trước khi xuất khẩu với ưu đãi hải quan và thường miễn thuế. FTZ thường đặt tại cảng biển, sân bay lớn hoặc cửa ngõ quốc gia để tận dụng lợi thế thương mại.

FTZ là mô hình hiệu quả giúp thúc đẩy xuất nhập khẩu và phát triển logistics. “Các khu thương mại tự do cung cấp cơ chế thông thoáng, giúp doanh nghiệp hưởng lợi từ chính sách miễn giảm thuế và giảm rào cản thủ tục hành chính. Hiện nay một số địa phương có điều kiện thuận lợi về vị trí địa lý, cảng biển, cơ sở hạ tầng để nghiên cứu xây dựng khu thương mại tự do gắn với cảng biển miễn thuế như TP.HCM, Bà Rịa – Vũng Tàu, Đà Nẵng” – ông Sơn phân tích.

Theo GS.TSKH Đặng Đình Đào, Chuyên gia kinh tế, giảng viên cao cấp Trường ĐH Kinh tế Quốc dân, khái niệm cảng miễn thuế mà Tổng Bí thư đề xuất, có thể hiểu là mô hình cảng nằm trong khu thương mại tự do hoặc khu phi thuế quan, nơi diễn ra các hoạt động thương mại quốc tế nhằm kích thích giao thương, thu hút dòng vốn FDI và tạo động lực tăng trưởng kinh tế.

Mục tiêu cốt lõi của các khu thương mại tự do là thúc đẩy hoạt động kinh tế địa phương và mở rộng sản xuất. Để đạt được điều này, các ưu đãi như miễn thuế nhập khẩu, miễn thuế tiêu thụ nội địa, hoặc hoãn thuế hải quan đóng vai trò then chốt. Trong mô hình này, hàng hóa có thể được nhập khẩu, gia công, sản xuất và xuất khẩu mà không bị đánh thuế cho đến khi đưa vào thị trường nội địa, giúp doanh nghiệp giảm áp lực tài chính và nâng cao sức cạnh tranh.

Tuy nhiên theo ông Đào, yếu tố quan trọng không kém chính là cải cách thủ tục hành chính. Hệ thống logistics Việt Nam hiện đang chịu nhiều rào cản về chi phí vận chuyển cao, thủ tục hải quan phức tạp, gây ảnh hưởng đến sức hút đầu tư và hiệu quả vận hành của cảng biển.

Do đó, việc đơn giản hóa quy trình, cắt giảm chi phí logistics sẽ là chìa khóa để các khu thương mại tự do phát huy tối đa lợi thế. Việt Nam có đầy đủ tiềm năng để trở thành trung tâm logistics hàng đầu khu vực, nhưng điều kiện tiên quyết là phải đáp ứng được các tiêu chuẩn thương mại quốc tế.

Cú hích từ mô hình FTZ

Mô hình FTZ không chỉ giới hạn trong cảng biển, mà cần tích hợp với các khu phi thuế quan, khu bảo thuế và cảng trung chuyển để gia tăng chuỗi giá trị. Hiện nay, Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng về chính sách khi trao cơ chế mở cho một số địa phương thí điểm.

Tuy nhiên, để tạo bước đột phá thực sự, các chuyên gia cho rằng cần có một hệ thống quy định pháp lý rõ ràng, cơ chế kiểm soát chặt chẽ và chính sách thuế xuất nhập khẩu linh hoạt. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái định hình do căng thẳng thương mại giữa các nước lớn, Việt Nam đang có lợi thế cạnh tranh khi trở thành điểm đến của làn sóng chuyển dịch sản xuất.

Nếu triển khai thành công mô hình cảng miễn thuế và khu thương mại tự do, đây sẽ là cú hích lớn giúp nền kinh tế Việt Nam bứt phá và khẳng định vị thế trên bản đồ logistics quốc tế.

Thực tế cho thấy, Đà Nẵng, Bà Rịa – Vũng Tàu, Hải Phòng là những địa phương hội tụ đầy đủ tiềm năng để phát triển mô hình cảng miễn thuế nhờ lợi thế cảng biển nước sâu, vị trí chiến lược và hệ thống hạ tầng ngày càng hoàn thiện. Bên cạnh đó, cụm cảng Chu Lai (Quảng Nam) cũng được đánh giá là một địa điểm đầy tiềm năng để phát triển mô hình cảng miễn thuế.

Đây cũng là nơi quy tụ nhiều khu công nghiệp lớn, đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng, đồng thời còn dư địa phát triển mạnh mẽ trong tương lai.