12:17 - 11/07/2020
Tiêu thụ động vật hoang dã, ‘sướng miệng, thiệt thân’
Nghiên cứu mới công bố trên trang bioRxiv đã cung cấp bằng chứng mới nhất cho thấy chuỗi cung ứng động vật hoang dã (ĐVHD) làm thực phẩm, đã gia tăng nguy cơ lây truyền virus corona sang người.
Càng gần bàn ăn, virus corona trên ĐVHD càng nhiều
Nghiên cứu do một nhóm nhà khoa học thuộc tổ chức WCS (Wildlife Conservation Society), cục Thú y – bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, học viện Nông nghiệp Việt Nam, EcoHealth Alliance và viện One Health đại học California (Hoa Kỳ) thực hiện.
Nhóm nghiên cứu thu thập mẫu tại 70 địa bàn ở Việt Nam và phát hiện sáu loại virus corona quen biết. Dù chưa có bằng chứng cho thấy các virus này đe dọa sức khoẻ cho con người, nhưng theo các nhà khoa học, nghiên cứu giúp nâng cao năng lực giám sát theo hướng tiếp cận Một Sức khoẻ (One Health) của Việt Nam, nhằm phát hiện các virus mới nổi hoặc virus chưa từng được biết tới ở người, ĐVHD và động vật nuôi thông thường trong tương lai.
Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ dương tính với virus corona khá cao trên chuột đồng, khi chúng được chế biến làm thực phẩm cho con người. Tỷ lệ dương tính tăng lên đáng kể dọc theo chuỗi cung ứng, bắt đầu từ trang trại (6%), thương lái (21%), các khu chợ (32%), và cuối cùng là nhà hàng (56%). Điều này gợi ý virus đã dần dà bị nhiễm trong suốt quá trình này.
Trên mẫu phân của loài gặm nhấm tại các trang trại gây nuôi ĐVHD, cũng cho thấy có chung loại virus corona như trên dơi và chim, qua đó cho thấy có sự chia sẻ về cả môi trường sống hoặc lây lan virus giữa các loài. Các mẫu của những loài động vật gặm nhấm được lấy từ môi trường sống “tự nhiên” tồn tại virus corona từ 0 – 2%.
Tại sao có tình trạng gia tăng mức độ nhiễm virus từ trang trại đến bàn ăn? Theo các nhà nghiên cứu, nhiều yếu tố góp phần tạo ra điều này, như tại các mắt xích của chuỗi cung ứng ĐVHD thường bị căng thẳng, dinh dưỡng kém dẫn đến suy giảm chức năng miễn dịch. Ngoài ra, việc chúng bị nuôi nhốt trong điều kiện chật chội cùng với các loài động vật khác du nhập từ nhiều nguồn, cũng làm tăng khả năng lây truyền virus corona.
Các tác giả cũng cảnh báo nguy cơ bùng phát lây lan virus từ động vật sang người trong quá trình buôn bán ĐVHD. Kết quả nghiên cứu trên các loài gặm nhấm, chỉ ra nguy cơ lây lan virus corona tới những loài ĐVHD khác (như cầy, tê tê) ở những nơi có số lượng lớn động vật bị thu gom, vận chuyển và nuôi nhốt.
Cần nói thêm, nguồn gốc của đại dịch Covid-19 hiện tại được cho là có liên quan đến buôn bán ĐVHD, cụ thể là virus corona xuất phát từ loài dơi, lây cho người thông qua một tác nhân khác chưa được xác định.
Bà Amanda Fine, giám đốc chương trình Sức khoẻ động vật hoang dã châu Á của WCS, cũng là một trong các đồng tác giả nghiên cứu, chia sẻ: “Các chuỗi cung ứng ĐVHD và điều kiện tại mỗi mắt xích của chuỗi cung ứng, làm gia tăng đáng kể mức độ xuất hiện của virus corona. Bên cạnh đó, chúng tôi ghi nhận sự phơi nhiễm với virus corona từ dơi và chim trên các loài gặm nhấm được nuôi tại các trang trại”.
Tìm biện pháp giải quyết căn cơ
Bà Hoàng Bích Thuỷ, giám đốc chương trình WCS Việt Nam, một trong các đồng tác giả nghiên cứu, chia sẻ: “Kể từ khi xuất hiện dịch Covid-19, Chính phủ Việt Nam đã chỉ đạo quyết liệt để thực thi các quy định việc buôn bán ĐVHD. Thủ tướng Chính phủ đã có Công văn 1744/VPCP-KGVX ngày 6/3/2020 chỉ đạo xem xét việc cấm buôn bán và tiêu thụ ĐVHD”.
Tình trạng buôn bán trái phép các loài ĐVHD tại Việt Nam vẫn diễn ra khá sôi nổi những năm gần đây. Báo cáo năm 2019 của cơ quan Điều tra môi trường (EIA) cho thấy trong 15 năm qua, trong số các vụ bắt giữ buôn bán ĐVHD tại Việt Nam hoặc liên quan đến Việt Nam có ít nhất 105,72 tấn ngà voi (khoảng 15.779 cá thể); 1,69 tấn sừng tê giác (khoảng 610 cá thể tê giác); da, xương từ ít nhất 228 cá thể hổ, cơ thể và vảy của 65.510 cá thể tê tê.
Lý giải hiện trạng này, ông Trịnh Lê Nguyên, giám đốc trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature), cho rằng nguyên nhân cơ bản đầu tiên là chính quyền địa phương thiếu trách nhiệm, thiếu chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc các cơ quan chức năng bên dưới thực hiện nhiệm vụ của mình.
Ông nói: “Hệ thống văn bản pháp luật quy định, hướng dẫn cũng đã được ban hành khá đầy đủ. Do đó, công tác thực thi pháp luật là yếu tố căn bản để đảm bảo hiện trạng buôn bán ĐVHD đã xử lý rốt ráo”.
Được biết trong thư ngỏ gửi Thủ tướng Chính phủ hồi tháng 2 năm nay của 14 tổ chức bảo tồn thiên nhiên nhằm phòng chống dịch Covid-19, PanNature đã kiến nghị các biện pháp cụ thể để tiến hành đóng cửa thị trường buôn bán ĐVHD trái phép, cũng như kiểm soát chặt chẽ, xử lý các hành vi liên quan.
Ông Nguyên nhấn mạnh, một trong những giải pháp căn cơ để giải quyết tình hình là cần quy trách nhiệm cao nhất cho lãnh đạo địa phương, khi để xảy ra các vụ việc liên quan đến buôn bán ĐVHD trái phép trên địa bàn mình. Đồng thời, các cơ quan thực thi pháp luật cần có biện pháp kỷ luật nghiêm khắc, thích đáng đối với những trường hợp tiếp tay, bảo kê cho buôn bán, tiêu thụĐVHD trên địa bàn mình quản lý.
Covid-19 không phải là đại dịch sau cùng
Phát biểu trên BBC đầu tháng 6, giáo sư Matthew Baylis của đại học Liverpool, cho biết trong 20 năm gần nhất nhân loại đối mặt với sáu mối đe doạ nghiêm trọng. Con người né được năm đe doạ là SARS, MERS, Ebola, cúm gia cầm và cúm heo, nhưng đến đe doạ thứ sáu hiện tại là thua cuộc. Ông nói: “Đây không phải đại dịch sau cùng con người đối mặt, vì thế chúng ta cần tập trung nhiều hơn vào các bệnh xuất phát từ ĐVHD”.
Nhiều nhà khoa học đồng ý rằng một số hành vi xấu của con người – đặc biệt là phá rừng và xâm phạm các loại ĐVHD khác nhau – đã giúp bệnh lan truyền từ động vật sang con người thường xuyên hơn. Giáo sư Kate Jones của đại học London, gợi ý có nhiều bằng chứng cho thấy tình trạng con người huỷ hoại đa dạng sinh học, đã làm cho nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng ở con người tăng lên.
An Nhiên (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này