15:32 - 22/06/2017
Oan thị… vải
Là trái cây nhiệt đới thơm ngon, bổ dưỡng nhưng đột nhiên quả vải bị gieo tiếng xấu. Tuần qua có thông tin ba trẻ tử vong ở Cao Bằng do bị viêm não Nhật Bản sau khi ăn vải. Người dân nửa tin, nửa ngờ, nhưng các nhà khoa học bác bỏ chuyện này.
Cuối tuần qua, cục Y tế dự phòng – bộ Y tế xác nhận ba trẻ tử vong có kết quả xét nghiệm âm tính với viêm não Nhật Bản và viêm não mô cầu. Ngoài những nạn nhân này, còn có một trẻ đang được điều trị tích cực tại bệnh viện tỉnh Cao Bằng.
Vải không gây bệnh viêm não
Đây không phải lần đầu tiên quả vải bị gán cho tội gây viêm não Nhật Bản ở trẻ em. Nghiên cứu của một nhóm nhà khoa học quốc tế trong đó có Việt Nam công bố trên tờ Emerging Infectious Diseases hồi tháng 11/2012, ghi nhận vào cuối những năm 1990 từng có những đợt bùng phát viêm não cấp trẻ em không thể lý giải ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam. Theo ghi nhận của viện Vệ sinh dịch tễ trung ương, bộ Y tế, trong giai đoạn 1998 – 2005, mỗi năm cả nước có khoảng 1.800 – 2.300 ca viêm não cấp, 2/3 số này ở các tỉnh phía Bắc.
Thật ra quy tội cho quả vải cũng bị coi là có cơ sở, vì từ năm 1999 người ta đã ghi nhận những đợt bùng phát viêm não Nhật Bản ở Bắc Giang, vùng chuyên canh vải lớn nhất nước, trong đó 92% ca bệnh xảy ra chính xác vào tháng 4, tháng 5 là mùa thu hoạch vải và 88% trường hợp bệnh nhân dưới 15 tuổi.
Nghiên cứu trên viết: “Mỗi đợt dịch có khoảng 50 – 100 ca bệnh được chuyển tới bệnh viện tỉnh, nhưng con số chính xác có lẽ cao hơn vì nhiều ca tử vong ở nhà không được ghi nhận”.
Theo ghi nhận của nhóm nghiên cứu quốc tế, trẻ có vấn đề sức khoẻ này thường bắt đầu bằng dấu hiệu nhức đầu, sốt, sau đó bệnh nhân co giật (thường vào buổi tối), và khoảng 1/3 trường hợp dẫn đến hôn mê và tử vong. Do điều này mà một số người gọi đây là bệnh “viêm não ác mộng”.
Nhưng cũng phải nói thêm, bệnh não bí ẩn này không chỉ có ở Việt Nam mà còn được ghi nhận ở Ấn Độ, Bangladesh. Trong một bài viết trên CNN đầu năm nay, cây bút Juliet Perry cho biết từ năm 1995 một căn bệnh bí ẩn đã hoành hành tại TP Muzaffarpur thuộc bang Bihar, Ấn Độ. Mỗi năm vào tháng 5, 6 có nhiều trẻ bị sốt, co giật, động kinh trước khi mất ý thức, hôn mê. Thậm chí vào năm 2014 có đến 390 trẻ nhập viện vì bệnh này, tên địa phương gọi là “chamki ki bimari”, trong đó 122 trẻ tử vong.
Khi xét nghiệm máu và dịch não tuỷ những trẻ này, các nhà khoa học không phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy chúng bị nhiễm trùng hay tiếp xúc với hoá chất và thuốc diệt côn trùng. Nói cách khác, giả thiết quả vải gây bệnh viêm não Nhật Bản cho trẻ bị bác bỏ.
Nhưng lưu ý bệnh não do hạ đường huyết
Tuy nhiên, qua điều tra người ta lại phát hiện phần lớn những trẻ bệnh trước đó có ăn vải. TP Muzaffarpur là vùng trồng vải lớn nhất Ấn Độ. Hỏi han cha mẹ có trẻ mắc bệnh, họ cho biết chúng bỏ cả ngày nhặt vải chín rụng để ăn và thường về nhà rất muộn “bỏ luôn cả bữa ăn tối”, và theo các nhà nghiên cứu, điều này có lẽ đã gây ra vấn đề “hạ đường huyết vào ban đêm”.
Bình thường, khi đường trong máu hạ thấp, cơ thể bắt đầu chuyển hoá chất béo thành đường cung cấp cho cơ thể. Nhưng qua xét nghiệm nước tiểu, người ta thấy 2/3 trẻ bệnh có tiếp xúc với những chất độc nằm trong trái vải, chứa nhiều nhất trong các trái còn xanh.
Căn bệnh bí ẩn liên quan đến quả vải thực sự khiến giới khoa học quan tâm. Nghiên cứu mới nhất công bố vào tháng 4/2017 trên tạp chí nổi tiếng Lancet Global Health các nhà khoa học đã gợi ý bệnh não cấp xảy ra ở TP Muzaffarpur có liên quan đến hai chất độc là MCPG và hypoglycin A.
MCPG (Methylene cyclopropyl-glycine) được một nhóm khoa học gia Ấn Độ phát hiện trong quả vải và công bố trên tạp chí Current Science vào tháng 12/2015. Chất này giống với một chất độc khác tìm thấy trong cây ackee ở phía tây Ấn Độ có tên hypoglycin A. Quả vải cũng như ackee đều được xếp cùng họ thực vật Sapindaceae. Chất MCPG là tác nhân gây bệnh não hạ đường máu (hypoglycaemic encephalopathy), một căn bệnh chuyển hoá ảnh hưởng lên não khi đường trong máu xuống thấp do nhịn đói hay ăn uống kém.
Theo Maya Thomas, chuyên gia thần kinh trẻ em của đại học Y khoa Thiên Chúa giáo Vellore (Ấn Độ), MCPG là phức hợp được cấu tạo bởi carnitine và coenzyme A ít có mặt trong những phản ứng chuyển hoá quan trọng trong cơ thể. Nhưng khi một người nhịn đói, dự trữ glycogen sẽ được tiết ra để sản xuất năng lượng. Sau đó, mỡ trong cơ thể được huy động và quá trình bẻ gãy các acid béo được tiến hành bởi carnitine và coenzyme.
Thomas nói: “Khi quá trình chuyển hoá này bị xáo trộn, tình trạng hạ đường máu xuất hiện. Những trẻ thiếu ăn, suy dinh dưỡng có lượng dự trữ glycogen thấp, nên nếu chúng ăn nhiều vải, chất độc sẽ hấp thu nhiều và ngăn cản quá trình đưa đường vào máu, khiến chúng rơi vào tình trạng hạ đường huyết”.
Phát hiện của nhóm nghiên cứu đã dẫn đến việc Chính phủ Ấn Độ khuyến cáo chỉ nên cho trẻ ăn vải sau bữa ăn; đặc biệt trẻ suy dinh dưỡng, thiếu ăn không nên ăn quá nhiều loại trái cây này. Nếu bắt gặp người có dấu hiệu bệnh não do hạ đường huyết sau ăn vải, người ta cũng khuyến cáo bổ sung đường ngay cho họ.
Tuy nhiên, nghiên cứu của nhóm khoa học gia Ấn Độ cũng còn một số câu hỏi chưa giải quyết. Thí dụ người ta mỗi ngôi làng chỉ có một trẻ mắc bệnh, điều này phải chăng có liên quan đến yếu tố di truyền? “Có lẽ sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau đã dẫn đến chứng bệnh não do hạ đường huyết sau ăn vải. Ngoài yếu tố rõ ràng là ăn vải kết hợp với bỏ bữa ăn tối, còn có những yếu tố tiềm tàng như dinh dưỡng kém, ăn nhiều vải, sự khác biệt về mặt di truyền chưa được nhận diện”, nhóm nghiên cứu nói.
Bình Yên
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này