18:23 - 24/01/2019
Ô nhiễm không khí: 1 trong 10 đe doạ sức khoẻ toàn cầu
Mỗi năm tổ chức Y tế thế giới (WHO) đưa ra danh sách những vấn đề cấp bách nhất mà sức khoẻ toàn cầu đối mặt. Dưới đây là 10 đe doạ sức khoẻ mà mọi quốc gia và cá nhân cần lưu ý trong năm 2019.
1. Ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu. 9/10 người trên thế giới đang hít thở không khí ô nhiễm.Trong năm 2019, WHO đánh giá ô nhiễm không khí là nguy cơ môi trường lớn nhất cho sức khoẻ. Những vi hạt trong không khí có thể xâm nhập hệ tuần hoàn và hô hấp, làm tổn thương tim, phổi và não, khiến 7 triệu người chết sớm mỗi năm vì những bệnh như ung thư, đột quỵ, bệnh tim và phổi. Khoảng 90% cái chết này ở các nước thu nhập thấp và trung bình. Nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí (chất đốt hoá thạch) cũng góp phần quan trọng gây biến đổi khí hậu, tác động lên sức khoẻ theo nhiều cách. Từ năm 2030 – 2050, biến đổi khí hậu sẽ gây ra 250.000 cái chết bổ sung hàng năm, do suy dinh dưỡng, sốt rét, tiêu chảy và stress nhiệt.
2. Bệnh không lây nhiễm. Những bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, ung thư và bệnh tim, là thủ phạm chính gây ra hơn 70% cái chết toàn cầu, hoặc 41 triệu người, trong đó gồm 15 triệu ca chết sớm từ 30 – 69 tuổi. Hơn 85% ca tử vong này ở các nước thu nhập thấp và trung bình. Sự gia tăng những bệnh này là do năm yếu tố nguy cơ chính: hút thuốc, ít vận động, uống rượu, ăn uống không lành mạnh và ô nhiễm không khí.
3. Đại dịch cúm toàn cầu. Wenqing Zhang, giám đốc chương trình Cúm toàn cầu của WHO, nói: “Đại dịch toàn cầu khác gây ra bởi một virus cúm mới là điều chắc chắn, nhưng chúng ta không biết khi nào xảy ra và tác động ra sao”. Tại 153 trung tâm ở 114 quốc gia có liên quan, WHO thường xuyên theo dõi sự lưu hành của virus cúm để phát hiện những dòng virus tiềm năng gây ra đại dịch. WHO đang thiết lập một liên minh đặc biệt gồm những đối tác quan trọng, để bảo đảm tiếp cận hiệu quả và công bằng trong chẩn đoán, sáng chế vắc xin và điều trị.
4. Chỗ ở tồi tệ. Hơn 1,6 tỷ người (22% dân số toàn cầu) đang sống ở những vùng có nhiều khủng hoảng như khô hạn, đói kém, xung đột và di cư, nơi dịch vụ y tế yếu kém, khiến họ không thể tiếp cận với những nhu cầu y tế cơ bản như chích ngừa, chăm sóc thai kỳ. Những chỗ ở tồi tệ có ở hầu như khắp thế giới.
5. Đề kháng kháng sinh. Sự phát triển của các thuốc kháng sinh, kháng virus, kháng sốt rét là những thành tựu y học hiện đại.Tuy nhiên, hiệu quả của những thuốc này đang bị đe doạ. Tình trạng kháng kháng sinh đe doạ kéo con người lui về thời kỳ không thể điều trị dễ dàng những bệnh nhiễm trùng như viêm phổi, lao, bệnh lậu và thương hàn. Đề kháng với thuốc lao là trở ngại chính để chống lại căn bệnh khiến 10 triệu người mắc và 1,6 triệu người tử vong mỗi năm. Trong năm 2017 có khoảng 600.000 ca bệnh lao đề kháng với rifampicin, thuốc điều trị hàng đầu, 82% số người này cũng bị lao kháng đa thuốc.
6. Ebola và những tác nhân gây bệnh độc lực cao.Năm 2018, CHDC Congo có hai đợt bùng phát Ebola, cả hai xảy ra ở những thành phố có hơn 1 triệu dân.Một trong những tỉnh bị ảnh hưởng, cũng là một vùng đang có xung đột. Điều này cho thấy, một virus có độc lực cao như Ebola có thể lan truyền đi nhiều nơi, thậm chí nó còn có thể “nhảy phóc” lên máy bay và chu du khắp thế giới. Không chỉ Ebola, mà còn có SARS, Zika và Nipah, những tác nhân theo WHO có tiềm năng gây khủng hoảng diện rộng, do chưa có vắc xin và điều trị hiệu quả.
7. Chăm sóc sức khoẻ ban đầu yếu kém. Chăm sóc sức khoẻ ban đầu là điểm đầu tiên mà con người tiếp xúc với hệ thống chăm sóc sức khoẻ, lý tưởng nhất nó phải cung cấp một sự chăm sóc dựa trên cộng đồng, dễ tiếp cận, đáp ứng phần lớn nhu cầu sức khoẻ trong suốt cuộc đời một cá nhân. Tuy nhiên, nhiều quốc gia không có được những cơ sở chăm sóc sức khoẻ ban đầu đúng mức. Ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, điều này có thể do thiếu nguồn lực hoặc trong nhiều thập kỷ quá tập trung vào những chương trình bệnh tật đơn độc. Tháng 10.2018, WHO đồng tổ chức một hội nghị toàn cầu tại Astana, Kazakhstan, ở đây các quốc gia làm mới lại những cam kết về chăm sóc sức khoẻ ban đầu của Tuyên ngôn Alma-Ata năm 1978.
8. Phong trào chống chích ngừa. Chích ngừa phòng tránh được 2 – 3 triệu cái chết mỗi năm, ngoài ra nó còn ngừa được 1,5 triệu cái chết khác nếu có nhiều người chích. Một số người không chích được vắc xin vì khó tiếp cận, nhưng WHO nhận ra chính thái độ chần chừ, tẩy chay vắc xin là yếu tố quan trọng khiến bệnh lan truyền. Trong năm 2017 bệnh sởi tăng 30% trên toàn cầu, trong đó có tác động của phong trào chống vắc xin.
9. Sốt xuất huyết. Trước 1970, chưa đến mười quốc gia có dịch sốt xuất huyết, nhưng đến nay bệnh này xảy ra ở hơn… 100 quốc gia.Năm 2010, các quốc gia châu Âu bắt đầu bị ảnh hưởng và virus cũng quay lại Nhật Bản sau hơn 70 năm. Biến đổi khí hậu cùng với hệ sinh thái bị phá vỡ, đã khiến những bệnh lây truyền do muỗi như sốt xuất huyết lan rộng. Ước tính 40% thế giới bị sốt xuất huyết đe doạ và 390 triệu người mắc bệnh mỗi năm. WHO nỗ lực giảm 50% cái chết do bệnh này vào năm 2020.
10. HIV. Dù có nhiều tiến bộ trong điều trị, nhưng HIV/ADS vẫn khiến gần 1 triệu người tử vong mỗi năm.Những nhóm người bị ảnh hưởng nhiều là phụ nữ mại dâm, người chuyển giới, tù nhân, nam quan hệ tình dục nam. Ở các nước đang phát triển, phụ nữ trẻ ở vùng châu Phi cận Sahara có nhiều nguy cơ lây nhiễm nhất, chiếm một trong bốn ca bệnh ở vùng này, dù họ chỉ chiếm 10% dân số.
Bình Yên (theo TGTT)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này