08:31 - 02/12/2016
Liệu pháp miễn dịch có chữa được ung thư?
Bất kỳ đột phá y học nào cũng mang lại hy vọng cho con người, huống gì một liệu pháp tiên tiến điều trị ung thư, căn bệnh đang gia tăng ở nước ta với 150.000 ca mắc mới/năm.
Nhưng bất chấp những tiến bộ vượt bậc về liệu pháp miễn dịch (LPMD), các chuyên gia khuyên mọi người nên… bình tĩnh.
“Kẻ thay đổi cuộc chơi”
Cuối tháng qua, cơ quan Quản lý thực phẩm và thuốc men (FDA) Hoa Kỳ cho phép sử dụng pembrolizumab (Keytruda) như loại thuốc LPMD (immunotherapy) đầu tiên để điều trị ung thư phổi thay cho hoá trị liệu.
Đối với người bình thường, thông tin này có lẽ không tạo ra bất kỳ sự quan tâm nào. Nhưng với giới y học, đặc biệt là bệnh nhân ung thư, họ không thể vui mừng hơn khi con người đã có thêm một “vũ khí hạng nặng” trong cuộc chiến chống lại ung thư.
Sau sự kiện pembrolizumab được FDA chuẩn y, TS Philip Greenberg, trưởng khoa miễn dịch trung tâm Nghiên cứu ung thư Hutchinson (Hoa Kỳ), phấn khích: “Chúng ta có ba cột trụ truyền thống điều trị ung thư là phẫu thuật, hoá trị và xạ trị, và giờ đây có thêm cột trụ thứ tư là LPMD”.
Phát triển nhanh chóng trong mười năm gần đây như một đột phá y học, LPMD càng nổi tiếng hơn nữa khi được “PR” bởi một nhân chứng đặc biệt là cựu Tổng thống Mỹ Jimmy Carter, người mắc bệnh ung thư da ác tính (melanoma), được tuyên bố khỏi bệnh nhờ kết hợp phẫu thuật, xạ trị và pembrolizumab!
Nhưng không chỉ có pembrolizumab, vài năm gần đây một số loại thuốc tương tự cũng xuất hiện và được xem là “làn sóng mới về thuốc LPMD”. Tháng qua, FDA cũng cho phép sử dụng atezolizumab để điều trị ung thư bàng quang.
Trước đó, nivolumab được dùng để trị ung thư hạch Hodgkin. Những thuốc này không chỉ giúp kéo dài cuộc sống bệnh nhân ung thư nhiều hơn so với các phương pháp truyền thống, mà còn giảm thiểu đáng kể tác dụng phụ, nên được ví như “kẻ thay đổi cuộc chơi”.
LPMD chữa ung thư là gì? TS.BS Vũ Văn Vũ, trưởng khoa nội 1 bệnh viện Ung bướu TP.HCM, giải thích: “Ai cũng biết con người có hệ thống miễn dịch tự nhiên để chống trả những tác nhân lạ gây hại (như vi trùng, virút) xâm nhập vào cơ thể. Ứng dụng thành công nhất của hiểu biết này là lĩnh vực tiêm chủng khi y học phát minh ra nhiều loại vắcxin giúp con người phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng”.
“Từ lâu người ta cũng cho rằng có một sự liên hệ nào đó giữa các bệnh ung thư, tình trạng tăng sinh bất thường của tế bào do rối loạn gen, và hệ miễn dịch tự nhiên. Người ta nhận thấy ở những người suy giảm hệ thống miễn dịch, như bệnh nhân AIDS, họ không chỉ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng mà còn dễ mắc các bệnh ung thư”.
“Một quan sát khác, trong một số trường hợp ung thư hiếm hoi như bướu nguyên bào thần kinh hay melanoma, sau khi bệnh nhân bị một lần nhiễm trùng phụ nào đó, đột nhiên họ tự khỏi ung thư một cách ngoạn mục. Hiện tượng này được giải thích là hệ miễn dịch tự nhiên của họ được hồi phục và tự họ có thể thanh toán bệnh ung thư”.
Nhiều thách thức phía trước
Nhưng theo TS Vũ, sự ra đời của LPMD không phải bằng phẳng. Sau một thời gian lạc quan với những bằng chứng trên, con đường bị chậm lại vì các giải pháp tăng cường hệ miễn dịch để chống trả bệnh ung thư (như chủng ngừa BCG, dùng interferon) tỏ ra không hiệu quả.
Gần đây, con người mới biết được miễn dịch không đơn giản như vẫn nghĩ. Cụ thể khi gặp tế bào ung thư, tế bào lympho T – tế bào có chức năng tiêu diệt kẻ lạ – lại bị tê liệt, không còn khả năng chiến đấu.
TS Vũ nói: “Cơ chế ở đây là một số yếu tố sinh học trên bề mặt lympho T như PD-1 bị hoá giải khi gặp tế bào ung thư, biến lympho T thành kẻ “què quặt”. Tuy nhiên, các thuốc LPMD lại có thể hoá giải tình trạng này, phục hồi khả năng chiến đấu của lympho T và giúp đẩy lùi bệnh ung thư”.
Mặc dù lý thuyết về LPMD rõ ràng và nhiều hứa hẹn, nhưng theo giới chuyên môn con đường phía trước còn rất dài, vì đến nay người ta chỉ mới chấp nhận sử dụng LPMD ở một số bệnh ung thư sau khi các phương pháp điều trị truyền thống thất bại.
“Làm sao đoán biết được trong số những bệnh nhân thất bại đó người nào vẫn còn cơ hội điều trị bằng LPMD, chuyện không đơn giản?”, TS Vũ đặt vấn đề.
Tuy nhiên, cản trở lớn nhất vẫn là giá thành. Thật vậy, để kéo dài cuộc sống của bệnh nhân bị melanoma thêm một năm, người ta phải sử dụng hỗn hợp hai loại thuốc LPMD với chi phí đến… 1 triệu USD. Ngay cả ở các nước giàu có, rất ít bệnh nhân kham nổi số tiền quá lớn này.
Trong hoàn cảnh kinh tế Việt Nam, LPMD có lẽ là chuyện quá xa vời. Vì thế, theo TS Vũ, để không còn lo sợ gánh nặng điều trị ung thư, mọi người cần quan tâm đến việc tầm soát bệnh để có cơ hội chữa lành. Một khi hoàn tất việc điều trị sớm bằng các phương pháp truyền thống, bệnh nhân cần sống tích cực, rèn luyện tâm lý, có niềm tin vượt qua bệnh tật và tuân thủ một chế độ ăn uống lành mạnh.
“Nhiều bệnh nhân ung thư đã vượt khỏi bệnh tật bằng những giải pháp phát huy hệ miễn dịch tự nhiên như thế. Còn những ai sau khi chữa trị ung thư lại tiếp tục bi quan, chạy theo các phương pháp điều trị phản khoa học, có lối sống tiêu cực như hút thuốc, nhậu nhẹt thì dù LPMD có tốt đến mấy cũng thất bại”, TS Vũ khuyến cáo.
Thực phẩm chức năng lạm dụng từ ngữ
Theo TS.BS Vũ Văn Vũ, với sự tăng nhanh số người mắc bệnh ung thư ở nước ta, ung thư đang là mảnh đất màu mỡ cho các quan điểm điều trị khác nhau nở rộ. Thí dụ là thực phẩm chức năng, các sản phẩm này thường dùng các từ ngừ “hỗ trợ”, “tăng cường”, “hệ miễn dịch” trong quảng cáo để lấy lòng người tiêu dùng, nhưng đây hoàn toàn là một sự lạm dụng.
Phan Sơn
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này