Mắm như một thứ Gia Định huy*
Tin mới
12:45
Thương mại điện tử Đông Nam Á đang ‘lột xác’?
12:28
Thái Lan thúc đẩy nhượng bộ với Mỹ, né mức thuế 36%
11:54
Tín dụng tăng trưởng 9,9%
11:49
VN-Index có đủ sức vượt 1.500 điểm?
10:43
Vàng tăng sau khi Mỹ áp thuế 25% đối với Nhật Bản, Hàn Quốc
17:25
AI Education tham dự hội nghị công nghệ giáo dục lớn nhất thế giới tại Mỹ
17:05
Đề xuất bãi bỏ giấy phép kinh doanh rượu
16:57
Tiền ồ ạt vào chứng khoán, VN-Index vượt 1.400 điểm
16:49
Bún bò Huế trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
16:27
Nguồn nhân lực là hạt nhân chiến lược
16:12
GDP 6 tháng đầu năm tăng cao nhất trong 15 năm qua
16:13
Chiến dịch quảng cáo đậm chất đường phố
12:53
Chiến lược cộng tác thương hiệu
12:40
Nghề shipper: nỗi niềm sau tay lái
12:15
Tỷ giá USD/VND lên mức cao kỷ lục
12:11
Cần một khung pháp lý rõ ràng về EPR
11:52
Ông Trump tuyên bố đạt thỏa thuận thương mại với Việt Nam, giảm mạnh thuế quan
11:38
Giá Robusta giảm, xuất khẩu cà phê sang Mỹ tăng vọt trước giờ G
11:30
Tỷ giá cao kỷ lục, giá vàng miếng SJC tiến sát 121 triệu đồng/lượng
11:16
TP.HCM: Tiểu thương chợ truyền thống ‘rục rịch’ mở cửa trở lại
Bản tin thị trường
17:14
Thị trường 24/7: Giá gạo xuất khẩu giảm; VN lần đầu tiên xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang TQ
17:00
Thị trường 24/7: Giá điện tăng lên 2.204 đồng/kWh từ ngày 10/5; Giá gạo Nhật Bản tăng lên mức cao kỷ lục
16:25
Thị trường 24/7: 1,8 tỷ cổ phiếu Vinpearl sắp niêm yết trên HOSE; Xuất khẩu thủy sản sang TQ tăng vọt
17:25
Thị trường 24/7: Vàng hồi phục mức 118 triệu đồng/lượng; Trung Quốc tăng mua, giá hạt tiêu tăng cao
16:25
Thị trường 24/7: Giá xăng RON 95 xuống dưới 19.000 đồng/lít; Dòng tiền trở lại, VN-Index đảo chiều đi lên
16:48
Thị trường 24/7: Giá vàng vượt 115 triệu/lượng; Mỹ đánh thuế hàng Trung Quốc mức ‘không tưởng’ 245%
16:33
Thị trường 24/7: Giá dầu tăng khi Mỹ xem xét miễn thuế ô tô; EU tăng cường yêu cầu an toàn cho đồ chơi trẻ em
17:05
Thị trường 24/7: Xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc giảm; Giá vàng SJC lập đỉnh mới 107,5 triệu đồng/lượng
16:46
Thị trường 24/7: Giá xăng dầu giảm sâu; Gần 98% cổ phiếu trên sàn HoSE tăng giá
16:11
Thị trường 24/7: Giá vàng tăng lên mốc 102 triệu đồng/lượng; VPI dự báo giá xăng dầu giảm mạnh
16:42
Thị trường 24/7: VN-Index về ngưỡng 1.100 điểm; Mỹ vẫn là thị trường nhập khẩu hồ tiêu lớn nhất của VN
17:40
Thị trường 24/7: Tín dụng quý I tăng gấp 10 lần cùng kỳ; 5 nhóm hàng tạm ‘thoát’ thuế quan của Mỹ
16:37
Thị trường 24/7: Chứng khoán giảm 88 điểm; Amazon bất ngờ ra giá phút chót nhằm thâu tóm TikTok
17:41
Thị trường 24/7: Việt Nam áp thuế CBPG thép mạ Trung Quốc; Mỹ không thay đổi kế hoạch áp thuế đối ứng
17:14
Thị trường 24/7: Giá vàng lần đầu vượt 102 triệu đồng; Intel kết nối nhà cung ứng linh kiện chiến lược tại VN
16:46
Thị trường 24/7: Haidilao thu hơn 2.200 tỷ đồng/năm ở Việt Nam; Giá thịt heo giảm mạnh
17:24
Thị trường 24/7: Giá vàng lại lập kỷ lục mới; Huawei sắp công bố mức doanh thu khả quan
17:10
Thị trường 24/7: Giá cà phê đu đỉnh, người dân ‘găm’ hàng; Bộ Công Thương kiểm tra hoạt động XK gạo
16:51
Thị trường 24/7: SpaceX thí điểm dịch vụ viễn thông vệ tinh tại VN; Ấn Độ dự kiến bỏ thuế quảng cáo kỹ thuật số
16:26
Thị trường 24/7: Giá USD ngân hàng tăng mạnh; Xuất khẩu rau quả sụt giảm liên tiếp trong 3 tháng
  • Góc nhìn
  • Thời sự
  • Hội nhập
  • Kinh doanh
  • Mua sắm
  • Công nghệ
  • Nông nghiệp 4.0
  • Sống khỏe
  • Văn hóa
  • Media
  • Mekong Connect
Trang chủ Sống khỏeẨm thực - Du lịch
2025/07/08 - 6:54:00 PM

19:50 - 14/03/2020

Mắm như một thứ Gia Định huy*

Địa danh của xứ Gia Định đã biến mất từ tháng 7/1976, còn chăng là trên sách vở và phân khu vực của một vài công ty.

  • Những người nước mắm muôn năm
  • Kẻ ‘mông má’ nước mắm thượng thừa

Lẩu mắm trở thành phổ biến ở Việt Nam, chứng tỏ sự thích ăn mắm của người Việt.

Gia Định thời Trịnh Hoài Đức rộng lắm và người dân ở đây được ông Đức ghi nhận là thích ăn mắm. Mắm ông nói tức là mắm cái có thể coi là biểu tượng của xứ Gia Định?

Mắm nước ông Đức “dịch” sang tiếng Hán là can lệ ngư để phân biệt với mắm cái – hàm mễ. Có văn bản dịch là cá lệ khô – không hiểu là thứ gì, bị nhà nghiên cứu Lý Việt Dũng bắt giò.

Trịnh Hoài Đức trong phần 4 viết về Phong tục chí, hai lần lặp lại “người Gia Định […] ưa ăn mắm”, lần sau ông còn mô tả thêm chi tiết để chứng minh cho cái sự ưa đó: “có người một bữa ăn hết hai hũ mắm độ hơn 20 cân, để đố cuộc nhau cho vui.[…]”

Trời! Ăn đến hơn 12kg mắm một lần? Không biết ông Đức nghe người ta kể lại theo phong cách “nổ” của dân Gia Định, hay tận mắt chứng kiến, hay là tam sao thất bổn từ nguyên tác? Dịch giả Lý Việt Dũng đã chỉ ra nhiều lỗi sai của những bản dịch trước đó, nhưng không phát hiện ra “sự cố dữ dằn” này chăng? Nhưng rõ ràng đã tường thuật bằng đơn vị “hũ” còn quy ra “cân” – chắc chắn là tác giả không nhầm, dịch giả cũng không nhầm. Chỉ có điều khó tin được thành tích “đố cuộc” này. Đó là chưa kể phải dùng cơm để đưa… mắm.

Sau khi Gia Định bị thu hẹp và nhập chung với Sài Gòn thành Sài Gòn – Gia Định, có lẽ mắm vẫn tiếp tục là thứ ưa thích của dân ở đây. Và yêu được mùi mắm, chắc chắn nhận thức sâu sắc “mắm ngon chi lắm cũng có dòi”, tức là mùi thủm của mắm.

Bởi vậy ông Vương Hồng Sển mới từ câu ca dao: “Ngồi buồn dỡ mắm nhau ra, mắm ông thì thúi, mắm bà không thơm” lấy chữ “dỡ mắm” làm tựa đề cho cuốn di cảo mà ông cẩn thận căn dặn con cháu khi ông chết rồi, muốn xử sao với cuốn sách đó cũng được, dứt khoát không công bố nó khi ông còn sống. Câu ca dao nói trên còn có dị bản từ những ông muốn nhường cái vinh dự thúi hơn cho quý bà: “Mắm ông thì thúi, mắm bà thúi hơn”. Những bà đấu tranh nữ quyền đọc câu này chắc… hài lòng xiết bao, vì phụ nữ ăn đứt đàn ông!

Lộc ăn mắm

Mắm thủm làm tôi nhớ đến món quà từ Mỹ Thuỷ, Quảng Trị, sau khi viết bài Thương quá hương vị nước mắm lu đăng trên báo Thế Giới Tiếp Thị năm 2017. Đó là chai nước mắm màu vàng nhạt có mùi thủm thật dễ thương. Sự dễ thương đó bị nhiễm cô đơn, vì cả nhà tôi ai cũng không cảm được thứ nước mắm quý từ hơn 500 cây số gởi tặng. Có lẽ mẻ mắm này gặp phải đợt cá nguyên liệu bị “béo phì” mà “nhà lu” vẫn giữ nguyên công thức chăng?

Về sau, trong một chuyến đi thực địa vào cuối năm 2019, chúng tôi đã đến tận làng Mỹ Thuỷ. Một nơi đến gian nan, sau khi bị nhầm làng này với xã Mỹ Thuỷ ở Quảng Bình. Đoạn đường quay lại tìm làng Mỹ Thuỷ, Quảng Trị ngót 80 cây số. Đến nơi mới nhận ra công thức muối mắm nơi đây thật khác những nơi khác. Hơn bốn cá một muối. Mắm ngon nhưng nặng mùi. Chị bán mắm đầu làng thú nhận mắm của Mỹ Thuỷ chỉ để được sáu tháng. Tại sao không thay đổi công thức? Chị cho biết, vì người dân ở đây đã quen với hương vị mắm theo công thức truyền thừa này. Đổi sẽ không bán được. Mới hay, quê hương mỗi nơi một mùi. Ông bạn chuyên gia về mắm mới ngửi mùi mắm Mỹ Thuỷ, đã thốt lên: “Đúng là dân này mắc bệnh khổ dâm!”

Cái hũ mắm hơn 10 cân thời ông Trịnh Hoài Đức được Lý Việt Dũng ghi chú thêm là “Người Việt đựng mắm trong hũ chớ không đựng trong ống như người dân tộc thiểu số, gọi là cái chĩnh”. Chĩnh được Dự án từ điển tiếng Việt miễn phí của Hồ Ngọc Đức giải thích: Đồ đựng bằng sành, miệng nhỏ, đáy thon lại, nhỏ hơn chum kèm theo ví dụ “Đựng mắm trong chĩnh”. Nhưng không nói rõ là chĩnh có cổ không. Nếu không, nó sẽ giống với cái tĩn đựng nước mắm mà những người Sài Gòn trung niên ít ai không nhớ. Hồi đó mắm được chở từ ngoài Phú Quốc vào, dân Gia Định quen gọi là nước mắm hòn để phân biệt với nước mắm đồng, đựng trong những cái tĩn. Ghe lớn chở vào tới bến Bình Đông, ghe nhỏ mua mắm chở đi bán dạo ở những khu vực có giao thông thuỷ. Những năm cuối 1960, trong tình hình chiến tranh, ghe bán hàng khi xuôi ngược sông nước bị bắt phải treo cờ Việt Nam Cộng hoà. Trông tĩn mắm rồi tưởng tượng có kẻ ăn hai hũ như vậy vào cái thời mà bệnh cao máu phổ biến như lúc này, rùng mình.

Biến tấu từ mắm

Người Khmer định cư trên phần đất Gia Định trước người Việt. Món mắm prahok của họ được ghi nhận ở Angkor Wat, nên có lẽ mắm của Gia Định chỉ là một phiên bản biến tấu từ mắm prahok – món quốc hồn quốc tuý của dân Khmer. Có viên chức phụ trách văn hoá xứ này khẳng định: ai không biết ăn mắm prahok, không phải là dân Khmer. Mắm ban đầu như một thứ thực phẩm để dành dưới hình thức lên men, để ăn với cơm vào những lúc nước tràn về đồng mênh mông, không họp chợ được. Lâu dần người Gia Định còn biết khi mắm vừa chua tới, đem chao với đường để bảo quản mắm lâu hơn. Làm mắm cá lớn, như lóc, trê, sau một thời gian mắm chín, họ xé con mắm ra, rồi trộn với đu đủ, gọi là mắm thái. Những con cá vừa vừa cũng làm mắm, rồi đem kho, ăn với rau sống trong bữa cơm, làm nhiều người ghiền. Do sông nước Gia Định phong phú các loại rau, tự nhiên có, trồng có, người ta thay vì kho, có nhu cầu ăn rau, nên thêm nước nhiều vào món mắm kho, biến nó thành lẩu mắm.

Khởi Thức (theo TGHN)

 —————————-

(*) Huy hiệu, thường các dòng họ quý tộc Tây, dòng nào cũng có gia huy.

Có thể bạn quan tâm

Trung Quốc mở rộng cửa đón du khách đường biển

Bánh tráng của biển

Bún kèn Phú Quốc, tưởng lạ hoá quen

Con men bí nhiệm và hũ dấm ba đời

Dư luận Hàn Quốc phẫn nộ khi Trung Quốc đòi đặt ‘tiêu chuẩn’ cho Kim chi

Ý kiến của bạn về bài viết

Không có chức năng bình luận cho bài viết này

Tags:lẩu mắm

Tin khác

Bún bò Huế trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Bún bò Huế trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Việt Nam có tận dụng được làn sóng du lịch ngắn hạn từ Ấn Độ?

Việt Nam có tận dụng được làn sóng du lịch ngắn hạn từ Ấn Độ?

Đỏ mắt tìm sản phẩm du lịch thương hiệu quốc gia

Đỏ mắt tìm sản phẩm du lịch thương hiệu quốc gia

Khi dân địa phương trở thành ‘đại sứ du lịch’

‘Tứ giác du lịch’ của miền Tây

Đại Lãnh một đèo lại một đèo

‘Hoa muối Le Guérandais’

Thư Paris cuối năm: Ăn, nói và đi chợ ve chai

HỘI NHẬP
Thái Lan thúc đẩy nhượng bộ với Mỹ, né mức thuế 36%

Thái Lan thúc đẩy nhượng bộ với Mỹ, né mức thuế 36%

Cần một khung pháp lý rõ ràng về EPR

Cần một khung pháp lý rõ ràng về EPR

Ông Trump tuyên bố đạt thỏa thuận thương mại với Việt Nam, giảm mạnh thuế quan

Ông Trump tuyên bố đạt thỏa thuận thương mại với Việt Nam, giảm mạnh thuế quan

Đầu tư năng lượng sạch vẫn chờ cơ chế

Đầu tư năng lượng sạch vẫn chờ cơ chế

Căng thẳng thương mại Mỹ – Trung: hướng đi nào cho ASEAN?

Căng thẳng thương mại Mỹ – Trung: hướng đi nào cho ASEAN?

Sản xuất ở châu Á ‘ngấm đòn’ thuế quan

Sản xuất ở châu Á ‘ngấm đòn’ thuế quan

Việt Nam dự kiến mua trên 2 tỷ USD nông, lâm, thủy sản từ Mỹ

Việt Nam dự kiến mua trên 2 tỷ USD nông, lâm, thủy sản từ Mỹ

Trở ngại khi triển khai dịch vụ cung cấp giải pháp tiết kiệm năng lượng

Trở ngại khi triển khai dịch vụ cung cấp giải pháp tiết kiệm năng lượng

Việt Nam là thị trường hấp dẫn với doanh nghiệp Mỹ

Việt Nam là thị trường hấp dẫn với doanh nghiệp Mỹ

Việt – Mỹ đàm phán lần 2 hiệp định song phương về thương mại đối ứng

Việt – Mỹ đàm phán lần 2 hiệp định song phương về thương mại đối ứng

Ông Trump công bố thỏa thuận thương mại ‘đột phá’ với Anh

Ông Trump công bố thỏa thuận thương mại ‘đột phá’ với Anh

Fed giữ nguyên lãi suất, cảnh báo nóng lạm phát

Fed giữ nguyên lãi suất, cảnh báo nóng lạm phát

Áp lực xanh từ thị trường EU: chậm chuyển đổi, mất cơ hội

Áp lực xanh từ thị trường EU: chậm chuyển đổi, mất cơ hội

Mở lối tín dụng cho tín chỉ carbon

Mở lối tín dụng cho tín chỉ carbon

Thuế quan Mỹ đe dọa xuất khẩu năng lượng sạch của Đông Nam Á

Thuế quan Mỹ đe dọa xuất khẩu năng lượng sạch của Đông Nam Á

ĐỌC NHIỀU NHẤT

  • Ổ bánh mì, tô phở rục rịch tăng giá 2.000 – 5.000 đồng
  • Vì sao hộ kinh doanh bỗng nhiên ‘sợ’ thuế?
  • Thị trường vàng cần được tái thiết
  • ‘Lên công ty’ và ‘Thay thuế khoán’: những điều hộ kinh doanh cần biết
  • Triển khai Cuộc thi Dự án Khởi nghiệp Xanh năm 2025
  • AI Education tham dự hội nghị công nghệ giáo dục lớn nhất thế giới tại Mỹ
  • Nguy cơ công nghiệp ô tô Trung Quốc đổ vỡ và dấu chấm hết cho xe điện
  • AI Education khởi động sáng kiến chuyển đổi AI toàn diện tại TP.HCM
  • Doanh nghiệp gánh lãi ‘oan’ vì lỗi định giá đất
  • Hàng giả khó thoát
NÔNG NGHIỆP 4.0
Giá Robusta giảm, xuất khẩu cà phê sang Mỹ tăng vọt trước giờ G

Giá Robusta giảm, xuất khẩu cà phê sang Mỹ tăng vọt trước giờ G

Nhấp nhổm với giá cà phê

Nhấp nhổm với giá cà phê

Nhiều doanh nghiệp cá tra Việt hưởng thuế 0% từ Mỹ

Nhiều doanh nghiệp cá tra Việt hưởng thuế 0% từ Mỹ

Giá cà phê lao dốc có bất thường?

Giá cà phê lao dốc có bất thường?

Triển khai Cuộc thi Dự án Khởi nghiệp Xanh năm 2025

Triển khai Cuộc thi Dự án Khởi nghiệp Xanh năm 2025

Xuất khẩu 500 tấn ‘Gạo Việt xanh phát thải thấp’ sang Nhật Bản

Xuất khẩu 500 tấn ‘Gạo Việt xanh phát thải thấp’ sang Nhật Bản

Chuyên nghiệp hóa chuỗi giá trị sầu riêng

Chuyên nghiệp hóa chuỗi giá trị sầu riêng

Việt Nam được EU xếp loại ‘rủi ro thấp’ trong Luật EUDR

Việt Nam được EU xếp loại ‘rủi ro thấp’ trong Luật EUDR

Sầu riêng đón tin vui từ Trung Quốc

Sầu riêng đón tin vui từ Trung Quốc

Chiến lược cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo vượt khó

Chiến lược cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo vượt khó

Thủ tướng chỉ đạo thu mua tạm trữ nông sản có nguy cơ rớt giá

Thủ tướng chỉ đạo thu mua tạm trữ nông sản có nguy cơ rớt giá

221 doanh nghiệp được Bộ Công Thương cấp phép xuất khẩu gạo

221 doanh nghiệp được Bộ Công Thương cấp phép xuất khẩu gạo

Xuất khẩu rau quả: đầu ‘không xuôi’, đuôi ‘khó lọt’

Xuất khẩu rau quả: đầu ‘không xuôi’, đuôi ‘khó lọt’

Bốn loại nông sản của Việt Nam vừa đón tin vui từ thị trường Trung Quốc

Bốn loại nông sản của Việt Nam vừa đón tin vui từ thị trường Trung Quốc

Thuế đối ứng của Mỹ: thuỷ sản tận dụng ‘cửa sổ vàng’

Thuế đối ứng của Mỹ: thuỷ sản tận dụng ‘cửa sổ vàng’

Thuế đối ứng của Mỹ: ‘phép thử’ khả năng thích ứng doanh nghiệp cà phê

Thuế đối ứng của Mỹ: ‘phép thử’ khả năng thích ứng doanh nghiệp cà phê

Giảm thuế nông sản Mỹ, hạ cường độ ‘cơn lốc’ thuế quan

Giảm thuế nông sản Mỹ, hạ cường độ ‘cơn lốc’ thuế quan

Sản xuất lúa gạo trong kỷ nguyên mới

Sản xuất lúa gạo trong kỷ nguyên mới

Xuất khẩu rau quả: phải tính đường dài

Xuất khẩu rau quả: phải tính đường dài

SỐNG KHOẺ
Bún bò Huế trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Bún bò Huế trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Việt Nam có tận dụng được làn sóng du lịch ngắn hạn từ Ấn Độ?

Việt Nam có tận dụng được làn sóng du lịch ngắn hạn từ Ấn Độ?

Xử phạt Lòng Chát Quán vì vi phạm ATTP sau vụ ‘lòng xe điếu’

Xử phạt Lòng Chát Quán vì vi phạm ATTP sau vụ ‘lòng xe điếu’

Cục Chăn nuôi và Thú y: Heo bệnh của C.P đóng sai dấu kiểm dịch

Cục Chăn nuôi và Thú y: Heo bệnh của C.P đóng sai dấu kiểm dịch

Đỏ mắt tìm sản phẩm du lịch thương hiệu quốc gia

Đỏ mắt tìm sản phẩm du lịch thương hiệu quốc gia

Nhìn thẳng vấn đề sữa giả, thuốc giả

Nhìn thẳng vấn đề sữa giả, thuốc giả

Cần Thơ có thêm bệnh viện ứng dụng AI vào chẩn đoán chuyên sâu

Cần Thơ có thêm bệnh viện ứng dụng AI vào chẩn đoán chuyên sâu

Đưa du lịch về làng

Đưa du lịch về làng

Khi dân địa phương trở thành ‘đại sứ du lịch’

Khi dân địa phương trở thành ‘đại sứ du lịch’

‘Tứ giác du lịch’ của miền Tây

‘Tứ giác du lịch’ của miền Tây

Đại Lãnh một đèo lại một đèo

Đại Lãnh một đèo lại một đèo

‘Hoa muối Le Guérandais’

‘Hoa muối Le Guérandais’

Thư Paris cuối năm: Ăn, nói và đi chợ ve chai

Thư Paris cuối năm: Ăn, nói và đi chợ ve chai

Lễ hội ‘cho đi và chia sẻ’

Lễ hội ‘cho đi và chia sẻ’

Nhìn mưa từ mái tranh ở Suối Trăng

Nhìn mưa từ mái tranh ở Suối Trăng

Mè xửng chiêu trà xuân

Mè xửng chiêu trà xuân

‘Thèo lèo cứt chuột’ trong cuộc marathon hiện sinh

‘Thèo lèo cứt chuột’ trong cuộc marathon hiện sinh

Vị ngọt trắng đen đầu xuân

Vị ngọt trắng đen đầu xuân

Cà kê chuyện mắm bên mâm cơm Tây

Cà kê chuyện mắm bên mâm cơm Tây

THÔNG TIN DOANH NGHIỆP
  • Góc nhìn
  • Thời sự
  • Hội nhập
  • Kinh doanh
  • Mua sắm
  • Công nghệ
  • Nông nghiệp 4.0
  • Sống khỏe
  • Văn hóa
  • Media
  • Mekong Connect
THEGIOIHOINHAP.VN
Giấy phép thiết lập Trang thông tin điện tử tổng hợp trên mạng số 38/GP-STTTT do Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM cấp ngày 20.10.2020.
Cơ quan thiết lập: Trung tâm Nghiên cứu Kinh doanh và Hỗ trợ doanh nghiệp – BSA.
Chịu trách nhiệm nội dung: Lê Anh Đủ
ĐT: 0937203205 - Email: leanhdudu@gmail.com.

Trụ sở: 60/2 Lý Chính Thắng, phường Võ Thị Sáu, quận 3, TP.HCM.
ĐT: 0913003134. Email: info@bsa.org.vn.
Copyright 2015 - BSA