17:19 - 30/06/2018
Dòng chảy gốm Việt bên sông Hồng
Chỉ cần một ngày bạn đi dọc đôi bờ sông Hồng, tìm lại những mảnh gốm cũ, bếp lò cũ, ngôi đình cũ… biết nói chuyện ký ức và độc thoại với chính người xem.
Sang sông, bên này làng Bát Tràng chỉ cách con sông nhỏ Bắc Hưng Hải là tới làng gốm Kim Lan. Nơi đây làng có riêng một bảo tàng gốm; nơi có mô hình tái dựng lại những chiếc lò gốm thủ công xa xưa, với những ngôi nhà một tầng cũ kỹ. Với những chum choé, những mảnh vỡ của gốm như biết nói về quá khứ, dù chỉ một cái bếp lò được xác định từ thời Lý (1009 – 1225) mấy viên ngói ta không có rêu, bát chiết yêu và mảnh ngói vỡ… Trong bảo tàng ký ức gốm, gốm đánh thức người xem nhìn về làng Kim Lan xưa, đó là nơi còn lưu giữ, biết phục chế được những mảnh gốm gạch sớm nhất ghi chú từ thế kỷ 1 – 2 CN.
Lần này, dừng chân ở làng gốm Kim Lan tôi chạnh nhớ đến cái bát đựng nước ở làng cổ Thất Vi, Nội Mông; nhớ cái chén xanh xanh vùng cổ kính Dương Sóc Quảng Tây, Trung Quốc; nhớ cái choé đựng gạo ở làng Shirakawa-go, cổ kính bên con sông trắng ở Nhật Bản mùa đông buốt giá. Chỉ là một mảnh gốm vỡ kể chuyện và đánh thức bao nhiêu nỗi niềm về làng cổ.
Đi ngàn dặm xa, bỗng một ngày bất chợt nhận ra ngay dưới chân mình đây còn có bao nhiêu thứ hay, thứ đẹp, mà mình chưa chịu khám phá, bao nhiêu ngôi nhà cổ, làng cổ bên cạnh, mà ta chưa đi hết.
Những mảnh gốm của làng Kim Lan như một dòng chảy vào hồi ức gốm Việt, và bên kia vùng Bắc Hưng Hải là gốm Bát Tràng; những người đắm say gốm không thể không ghé qua ngôi nhà cổ Thuận An Đường của làng Bát Tràng, nơi cách làng Kim Lan không bao xa. Nhà một tầng còn giữ được hồn cốt men rạn đàn, ngàn năm tuổi. Đến đây nhìn ở góc độ nào cũng xưa cũ, văn hoá gốm chan đầy không gian sống.
Nhà cổ làng Bát Tràng
Chủ nhân ngôi nhà cổ Thuận An Đường là nghệ nhân gốm Tô Thanh Sơn, ông tiêu hết thời gian tuổi thanh xuân với đất và bình gốm. Ông Sơn mê men rạn đàn, men gốm cổ xê-ra-đông và ông sáng tạo từ cái chén đến cái bình hoa, cái chân đèn dầu, đến những bình đựng hoa, những chum, những choé. Góc sân có tượng gốm, con cóc đen sù sì, màu men nào cũng từ bàn tay nghệ nhân vỗ về tạo nên. Hình như mỗi sản phẩm của ông đều được dồn hết tình yêu vào đất; và giữ lại trong ngôi nhà cổ để mời bạn bè thưởng lãm sản phẩm sáng tạo của chính mình. Chính ông cũng là người làm đồ thờ bằng gốm cho khu thái miếu ở tận Lam Kinh, Thanh Hoá.
Là một nghệ nhân trong bộ tứ, danh tiếng của làng Bát Tràng, người có đôi bàn tay vàng, có tâm hồn đẹp, tạo nên những sản phẩm gốm bất diệt. Bên cạnh đam mê gốm, ông Sơn cũng có một xưởng sản xuất bát đĩa, ấm chén phục vụ cuộc sống tiêu dùng. Để lấy ngắn nuôi ước mơ, không phải ai cũng làm được. Ngay mỗi ngôi nhà trên phố gốm Bát Tràng luôn luôn được trình bày những sản phẩm mới nhất. Dòng gốm mà người Nhật, Trung Quốc, Singapore đặt hàng cũng có, có nhà chuyên sản xuất gốm sản phẩm “gu” kiểu châu Âu, có nhà chuyên sản xuất “gu” kiểu Nhật và Hàn Quốc, cũng có nhà mang sản phẩm văn hoá vùng miền.
Gốm Bát Tràng thu hút khách du lịch ở nhiều sản phẩm đa dạng. 12 con giáp được bày ngay cổng nhà, những con thú gốm này khiến nhiều du khách Ấn Độ say mê được bày biện ở góc sân, chiếu nghỉ cầu thang, trong ngôi nhà của chính mình. Một ngày, chị Hua, người Hàn Quốc, chỉ dành mua sắm gốm và thích thú ngồi nặn gốm. Chị Hua nói: “Bạn không tin ngồi nặn gốm mà xem. Rất thích”.
Ngược lên đình Chèm xem chữ Uy (1)
Nếu không ngồi nặn gốm, bạn lên phía bắc sông Hồng, nơi có đình Chèm cổ kính nhất nước Nam, nơi thờ đức thánh Chèm, tức Lý Ông Trọng, một nhà ngoại giao đầu tiên của Việt Nam. Đình Chèm còn lưu giữ sắc phong từ thời Đồng Khánh, Duy Tân, Khải Định, nơi có hương án nhà Tiền Lê, phong cách nghệ thuật thời Lê trung hưng; nơi trong cung cấm còn có hai pho tượng đúc bằng gỗ quý thờ Lý Thiên Vương và tượng Bạch Tịnh Cung niên đại 1887. Vào những ngày Sóc, ngày mùng 1 âm lịch người dâng lễ thập phương rất đông, hàng năm lễ hội đình vẫn diễn ra vào ngày 14, 15, 16 tháng 5 âm lịch.
Ở nơi cửa đình còn tái hiện những nghi lễ cổ xưa để người dân vừa đi lễ vừa xem hội. Trước mặt đình Chèm là dòng sông Hồng và những khóm tre xanh mướt chạy dài ven đê, tre cũng đứng đón khách muôn phương. Ở chợ Chèm, còn có nhiều đặc sản địa phương: chè kho, giò tai, giò lụa ngon nức tiếng làng Chèm, và bánh dầy Quán Gánh có mặt ở đây; và hoa bạt ngàn hoa từ phía chợ Đăm chuyển về rực rỡ vào buổi sớm mai trên đường về làng Chèm kẻ Vẽ.
Nếu bạn ở phương xa tới có thể đi xe buýt và đi taxi vô cùng thuận đường. Nơi chỉ cách một bờ sông với bao vẻ đẹp của làng quê kinh đô Thăng Long còn khiêm nhường ẩn khuất, chờ dấu chân bạn khám phá.
bài, ảnh Hoàng Việt Hằng (theo TGTT)
——————
(1) Chữ Uy rất đẹp trong đình trên hoành phi “Uy Chấn Hoa Di”.
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này